MALİYET ANALİZLERİ - Deneme Sınavı - 10

Maliyet analizi; sistemli olarak bir mamulün veya hizmetin maliyetlerinin toplanmasını, sınıflandırılmasını ve incelenmesini sağlayan ekonomik bir değerlendirme yöntemidir.

Maliyet analizi, karar alıcıların seçenekler arasından seçim yapabilmesi sürecinde bir basamaktır. Maliyet analizi sırasında kullanılan çözümlemeli (analitik) yaklaşımlar ve teknikler yoluyla maliyet tahminleri geliştirilir.

Üretim işletmelerinde maliyet analizi, üretilen mamul veya hizmetlerin maliyetlerinin belirlenmesi ve yönetim açısından değerlendirilmesine yönelik eylemlerdir. Bu tanımdan hareket ederek, maliyet analizlerinin amacının, gerçekleştirilen üretim için maliyet kontrolünü sağlamaya ve gelecekteki üretime ilişkin maliyet tahmininde bulunmaya yardımcı olması açıklanabilir.

Üretim işletmelerinde maliyet analizi, üretilen mamul veya hizmetlerin maliyetlerinin belirlenmesi ve yönetim açısından değerlendirilmesine yönelik eylemlerdir. Bu tanımdan hareket ederek, maliyet analizlerinin amacının, gerçekleştirilen üretim için maliyet kontrolünü sağlamaya ve gelecekteki üretime ilişkin maliyet tahmininde bulunmaya yardımcı olması açıklanabilir. Bu sırada, yürütülen faaliyetlere ilişkin maliyetlerin her biri ayrı olarak ele alınır ve bunlara ilişkin analiz yapıldıktan sonra her biri raporlanır. Bunları yerine getirebilmek amacıyla, öncelikle, maliyetlerin ölçülmesi gereklidir. Ölçüm işlemine, tüketilen kaynakların (maliyet unsurlarının) ölçümü ile başlanır. Daha sonra, maliyet unsurları maliyet nesnelerine (örneğin; mamule veya hizmete) atanır. Son olarak da, maliyet unsurlarını elde etmek için ödenen fiyatın (tarihi maliyetin) nedeni açıklanır ve bu fiyatlar ekonomik gerçeği ( gerçek faaliyet sonuçlarını) açıklayacak biçimde düzeltilir.

Maliyet analizi, özellikle aşağıdaki amaçlar için yararlıdır:

Vergi Usul Kanunu’nun 275. maddesinde ise, üretilen bir mamulün maliyeti şöyle tanımlanır: “İmal edilen emtianın (tam ve yarı mamul mallar ) maliyet bedeli aşağıda yazılı unsurları ihtiva eder:

1. Mamulün vücuda getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham maddelerin bedeli;
2. Mamule isabet eden işçilik;
3. Genel imal giderlerinden mamule düşen hisse;
4. Genel idare giderlerinden mamule düşen hisse; (Bu hissenin mamulün maliyetine katılması ihtiyaridir.)
5. Ambalajlı olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.

Bir mamul veya hizmet üretebilmek amacıyla yapılan her harcama, bir maliyetin ortaya çıkmasına neden olur. Burada harcama kavramı, elde edilen bir varlık veya hizmet karşılığında; işletmenin yaptığı değişik ödemeleri, elde ettiği varlığı, borçlanmayı ve verdiği hizmetlerin parasal tutarını ifade eder. Örneğin; satın alındığında bir madde veya malzeme bedeli için yapılan ödeme (harcama) ya da bir kişinin işletmede çalıştırılması karşılığında kendisine yapılacak ödeme (harcama), maliyeti oluşturur. Bu harcamalar işletmelerde maliyet olarak, örneğin; işçilik maliyetleri gibi, değişik başlıklarla tanımlanarak kayıt altına alınır.

Gider; ürünlerin üretilmesi, pazarlanması, dağıtımı ve satış sonrası hizmetlerinin sağlanması nedeniyle, işletmenin yabancı kaynaklarında meydana gelen artışlarla veya varlıklarında oluşan azalmalarla ölçülür. Bir başka ifadeyle, giderler; faaliyet sonucunu belirlemek amacıyla, hasılat ile karşılaştırılan ve mamullerin ve/veya hizmetlerin elde edilebilmesi için katlanılan özverilerin tutarı ile ölçülür.

Maliyetler işletme fonksiyonlarına göre sınıflandırıldığında ilk sınıf; “üretim maliyetleri”dir. Üretim maliyetleri; ilk madde/malzemenin işçilerin emeğiyle ve araç-gereç- ekipman- makinelerle mamule dönüştürülmesi anlamına gelen üretim işlemi sırasında katlanılan maliyetlerdir. Üretim maliyetleri sınıfını oluşturan unsurlar;
• Direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri
• Direkt işçilik maliyetleri,
• Genel üretim giderleri
olarak açıklanmaktadır.

Vergi, resim ve harçlar: İlgili yasal düzenlemeler gereğince tahakkuk ettirilen ve üretimle ilgili tapu harçları, emlak ve çevre vergileri, üretimde kullanılan motorlu taşıtların vergisi gibi maliyetlerdir. Bunlar genel üretim maliyetleri ana hesabı altında izlenir.

Üretimle ilgili; binaların, tesislerin, makinelerin, ekipmanların, taşıtların, demirbaşların amortismanları "amortismanlar ve tükenme payları" adı altında toplanmaktadır.

A, B, C ve D seçeneklerindeki açıklamalar doğru, E seçeneğindeki açıklama yanlıştır. Doğru cevap E'dir.

Maliyet dağıtımı; belirli bir maliyet nesnesi tarafından tüketilen kaynakların miktarı için direkt bir ölçü var olmadığında, maliyetlerin belirli bir maliyet nesnesine atanması sürecidir. Maliyet nesnesi ise ayrı olarak maliyetini ölçmek (belirlemek) istediğiniz bir “şey” veya faaliyettir. Örneğin; bir mamul, bir müşteri, bir dağıtım kanalı, bir proje, bir sipariş veya bir iş bölümü (departman), maliyet nesnesi olabilir.

Doğru cevap A'dır.

Genel üretim maliyetlerini mamullere dağıtırken yöneticilerin dört temel amacı vardır. Bunlar:

olarak sıralanmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Geleneksel olarak maliyet dağıtımı, temel olarak üç basamakta gerçekleştirilir.

Doğru cevap A'dır.

“1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği”nde maliyet merkezi (gider yeri); “üretim ve hizmetlerin yapıldığı ve maliyetlerin oluştuğu, örgütün bir birimini ya da birim içindeki bir yeri ifade eder” diye tanımlanmaktadır. Maliyet merkezleri; maliyetlerin planlanması, kontrol edilmesi ve dengeli bir biçimde toplanarak mamullere dağıtılmasını sağlar.

Maliyet merkezleri veya gider yerleri; bir işletmede kendisine direkt veya endirekt maliyetlerin dağıtılabileceği; tanımlanmış bir çalışma alanı, bölüm, iş birimi, daire, servis, atölye, fonksiyon veya makinedir. Bir başka ifade ile, maliyet merkezi; bir işletmenin, maliyetleri olan ancak doğrudan gelir yaratamayan herhangi bir birimi, bölümü veya alt işletmesidir.

Doğru cevap C'dir.

Doğru cevap D'dir.

Üretim öncesi maliyetler üretim sürecinin yapısına göre maliyet sınıflarından değildir.

Yığın üretim maliyetleri: Bir veya daha fazla üretim aşamasından geçerek ortaya çıkan birbirine benzer olan ve büyük miktarda üretilen mamullerin toplam maliyetidir.

Tahmini maliyetler üretim öncesi maliyetlerdendir

Birden çok mamulün veya hizmetin eş zamanlı olarak üretilmesi, birbirine oldukça yakın operasyonlardan geçmeleri nedeniyle ortaya çıkan maliyetler, müşterek maliyet olarak tanımlanır.

Yardımcı madde