MEDYA SOSYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 6

İnternet dünya çapında birbirine bağlı bilgisayar şebekeleridir. İnternet iletişimi, bilgisayarların bağlı olduğu şebekeler ağından geçerek kurulan ilişkileri anlatır. Bu ilişkide internete bağlanan kişi enformasyona, reklama, propagandaya ulaşabilir, e-posta gönderip alabilir, alış veriş yapabilir, banka işlemlerini gerçekleştirebilir. Telefon ile sesli iletişim için internet ağı üzerinden iletişime gerek yoktur.

İnternet 1969 yılında Amerikan Savunma Bakanlığı'nın savaş iletişimini geliştirmeyi amaçlayan Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET) ile başlamıştır. Bu askeri girişimin amacı, haberleşme zincirinin bir halkasının yok olması durumunda haberleşmenin devamlılığını sağlayacak şebekeler kurulmasıdır.

İnternet en genel araçsal yapı olarak aşağıdakilerden oluşur: (a) Fiziksel olarak bilgisayarlar, bilgisayar kullanımı için gerekli klavye ve fare gibi parçalar ve ağ bağlantı teknolojileri, (b) Bağlantı hizmet veren şirket ve araçlar, (c) İnternette araştırma yapabilmek için Google, MSN, AOL ve Yahoo gibi araş-tırma motorları, (d) Bilgisayarı çalıştırma ve internete bağlantı kurmak ve arama yapmak için hem bizim bilgisayarımızda hem de bağlantı ağındaki bilgisayarlarda uygun yazılımların (software) olması gerekir.

Bilgisayarla aracılanmış tüm iletişimlerin birlikte oluşturduğu bağlar, veriler, ilişkiler ve güçler uzayıdır.

Günümüzde Türkiye’de iki ayrı amaçlı internet yönetim sistemi vardır: Bunlardan biri, akademik bağı kurma amaçlı Ulusal Akademik Ağ Bilgi Merkezidir (ULAKBİM).

Yaratılan yaygın görüşe göre internet üzerinde bürokratik veya devlet/hükümet kontrolü yoktur. Devletin veya hükümetin kontrolünün olması için internetin TRT gibi örgütlenmesi gerekmez. Yapılacak sadece Google gibi temel bağlantı noktalarıyla anlaşmak ve bu sırada da toplum yönetiminde yaptıkları yasal ve yasa dışı iş¬leri internete uzatmaktır. Bunu da yapmaktadırlar.

Kitlelerin büyük çoğunluğunun kullanımı boş vakit geçirme ve eğlenme amaçlıdır: Bu amaçlarla “chat/sohbet” yapma, müzik/film ve program indirme, çeşitli gruplarda tartışmalara katılma gibi şeyler yaparlar. İnternet insanların boş vakit geçirme, oyun oynama ve eğlence için yüzyüze sosyal ilişkiyi seçme yerine, televizyonun yanında, internet ile yaptıkları faaliyetleri seçtiklerini göstermektedir. İnternet, aslında gerçek sosyal olanın yerini almakta ve sahte sosyali ve vekaleten gereksinimler gidermeyi çok daha yaygınlaştırmaktadır.

Cyberspace kavramı günlük yaşamımızdaki örgütlü mekanlara internet tarafından eklenen internetle gidilen mekanlar anlamında kullanılmaktadır.

Biyolojik, mekaniksel ve elektronik sistemlerde iletişim ve kontrol süreçlerinin kuramsal incelenmesine Cybernetics adı verilmektedir.

İnternetteki ağ toplumu süregelen toplumsal ağların teknolojiyle uzatılmış biçimidir.

Charles Babbage (1833) bilgisayarın kaşifi olarak sunulur. Mekaniksel gelişmeye 1868'de Christopher Sholes ilk daktiloyu kattı. Ardından 1874'de Eliphant Remington daktilo patentini aldı. 1880'lerde Herman Hollerith 1890 nüfus sayımında kullanılan "punch card" sistemini kullandı. Punch card sistemi bilgisayarda kayıt sistemi olarak uzun zaman kaldı. 1911'de IBM olacak firma kuruldu. Turing makinesi 1936'da dijital teknoloji prensibini kullandı. Makine hem alfabetik hem de sa¬yısal veriyi kaydediyor, indeksliyor ve süreçten geçiriyordu. 1939'da John V. Atasnoff and Clifford Berry ilk digital, binary makineyi yaptı. 1946'da John von Neumann günümüzde bilinen bilgisayarın parçalarını anlatan yazısını yazdı

Charles Babbage (1833) bilgisayarın kaşifi olarak sunulur. Mekaniksel gelişmeye 1868'de Christopher Sholes ilk daktiloyu kattı. Ardından 1874'de Eliphant Remington daktilo patentini aldı. 1880'lerde Herman Hollerith 1890 nüfus sayımında kullanılan "punch card" sistemini kullandı. Punch card sistemi bilgisayarda kayıt sistemi olarak uzun zaman kaldı. 1911'de IBM olacak firma kuruldu. Turing makinesi 1936'da dijital teknoloji prensibini kullandı. Makine hem alfabetik hem de sayısal veriyi kaydediyor, indeksliyor ve süreçten geçiriyordu. 1939'da John V. Atasnoff and Clifford Berry ilk digital, binary makineyi yaptı. 1946'da John von Neumann günümüzde bilinen bilgisayarın parçalarını anlatan yazısını yazdı

Örgütlerde demokratik süreçler yoksa bunun nedeni teknolojik araç eksikliği veya yokluğu değildir. Demokratik süreç yoktur, çünkü toplumsal üretimde insan ilişkileri demokratik olarak biçimlendirilmemiştir. İnternet böyle bir ortama girdiğinde, demokratik olmayan süreçlerdeki egemenlik ve mücadelelere eklenen yeni bir araç olacaktır. Asla bir araç demokrasi veya kölelik getiremez; köleliği veya demokrasiyi getiren insandır, hangi araca sahip olursa olsun fark etmez. Daha önce işkencesini ağaç sopayla yaparken, şimdi dijital sopayla yapar.

İnternetin gelişmesi mekaniksel hesap makinesinden başlayarak kablo ve uydu ağlarının kurulmasına kadar gelen uzun bir tarihi geçmişe sahiptir. İnternet 1969’da Amerikan Savunma Bakanlığı’nda savaş iletişiminde gelişmeyi sağlama amacıyla Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET) adıyla başladı. Sonradan Savunma adı eklenerek DARPANET oldu. Bu askerî girişim savaşta haberleşme zincirinin bir halkasının yok edilmesi durumunda haberleşmenin devamını sağlayacak şebekeleri kurmaktı.

Teknolojik araçlar bilinçli olarak belli amaçlar doğrultusunda biçimlendirilir. Bu biçimlendirme aynı zamanda ürünün nasıl kullanılacağını ve kullanılamayacağını
da belirler. Ürün biçimlendirmede amaç sadece işlevsellik ve kullanım kolaylığı gibi temellere dayanmaz, aynı zamanda pazarlama ve hatta siyasal amaçlar da taşıyabilirler. Örneğin sömürgelerdeki tren ray sistemleri rakip sömürgecilerin kullanım
olasılığını ortadan kaldırmak için farklı genişlikte yapılmıştır. Nec bilgisayarı, IBM
bilgisayarı ve iPhone için sadece o firmaların parçalarını kullanabilirsin. Bu geçişsizlik
kasıtlı/bilinçli olarak yapılır.

Son zamanlarda, şirketler birleştiği ve şirketler arası anlaşmalar yapıldığı için “yöndeşme” (convergence) denen çözümle geçişsizlik ortadan kaldırıldı. Parçalar ve programlar arası geçişlilik getirildi. Daha da ileri gidilerek, ekonomik alandaki birleşmeler ve anlaşmalar ile birlikte, ses, görüntü ve yazı ile iletişim gönderme, alma, kaydetme ve izleme araçları da artan bir şekilde birleştirilmeye başlandı. Tüm bunlar, teknolojik bilginin getirdiği sınırlılıklar dışında, planlı pazar politikalarının parçasıdır. 

Bu tür “yöndeşme/birleşme” (convergence) ile tek bir cep telefonuyla eskiden birkaç farklı araç ile yapılan şeyleri (telefonla konuşma, internet, sosyal medya, televizyon izleme) yapabilmekteyiz. Bu "teknolojik yöndeşme" örneğidir. Ayrıca dijitalleşme ve neoliberal politikalarla "ekonomik yöndeşme" ve "düzenleyici yöndeşme" de gerçekleşmiştir.

Doğru cevap A şıkkı: Sosyal ağ sermayesi

Sosyal ağ sermayesi (örneğin Facebook sermayesi) kişiden kişiye karşılıklı-eylem
(interaction) ile oluşan değer olarak nitelenmektedir. Yani, sen facebook’ta bir
sosyal ağ sermayesine sahipsin. Böyle bir “sermaye” olmaz, olsa olsa buna, kişiler
arası ilişkideki tutumlar, görüşler, duygular, değer vermeler ve siyasal görüşler diyebiliriz. Bunları zaten bireyler her ilişkilerine getirirler.

Bugün internet ve bilgisayarla iletişim şebekeleri özellikle gelişmiş kapitalist ülkelerde şiddetle devam eden çıkar ve ideolojik mücadele alanı durumundadır. Diğer bir deyimle, bilgisayar şebekeleri sadece kapitalistler arasında ekonomik çıkar artırma girişimlerinin yoğun olduğu bir yer değil, aynı zamanda, geniş ölçüde, ideolojik mücadelenin verildiği güçlü bir alan durumuna gelmiştir.

“Enformasyon ekonomi” demek enformasyon üretimi, dağıtımı ve kullanımından zenginlik (ve elbette yoksunluk) yaratan ekonomik örgütlenme ve ilişkiler yapısı demektir. Bu ekonomi kapitalist ekonomiden ve özel mülkiyet ilişkilerinden farklı bir ekonomi değildir. Ayrıca her tür mal ve hizmet üretimi bilgiye dayanır; bilgi olmaksızın hiçbir üretim yapılamaz. Kitaplarda ve makalelerde rastladığımız “enformasyon ekonomisi” aslında “enformasyon/bilgi” üreten sektördür.

Genel kullanıcılar ötesinde, bilgisayar dilini bilenler tarafından en sık kötü kullanmaların başında “spam” denen e-posta ile istenmeyen mesajlar gönderme, “hacking” denen bilgisayar korsanlığı ve çeşitli türdeki virüsleri yazma ve dolaşıma sokma gelir.

Hiç kimse biz sohbet edelim, e-posta gönderelim ve internette güzel vakit geçirelim diye teknolojik araçları icat etmez ve geliştirmez: Teknolojik araçlar her an ve her durumda ekonomik ve siyasal amaçlı kontrol etme ve yönlendirme amacıyla yaratılırlar.