MEDYADA ELEŞTİREL YAKLAŞIMLAR - Deneme Sınavı - 15

Modernite kavramı her ne kadar modern- modernlik ve modernizm kavramlarıyla ilişkili olsa ve ortak bir bağlama dayansa da, modern ve modernizmden farklı, kendine özgü anlamı olan bir kavramdır. Modernite de eski ile bir karşıtlığı ve geleneksel olandan kopuşu ifade eder ancak bu karşıtlık ve kopuş bireysel, toplumsal ve politik yaşam alanlarının tamamındaki köklü değişim ve dönüşümü kapsar. Bireyi olduğu kadar toplumu ve tüm toplumsal kurumları aklın ve akılcılığın araçlarıyla düzenleyerek örgütleyen modernitenin felsefi temeli 18. yüzyıl Aydınlanma Felsefesine bağlanırken, politik olarak Fransız Devrimine ve ekonomik olarak da Sanayi Devrimi ile kapitalizme bağlanır. Doğru cevap B’dır.

Modernizm modern ve modernite kavramlarıyla ilişkili olmakla beraber, kültür tarihi açısından özel bir anlam taşır ve 19. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan toplumsal (bilimsel, teknolojik, siyasi ve felsefi) değişim ile özellikle sanat alanındaki değişimi, dönüşümü vurgular. Kültür tarihinde kendine özgü bir anlamı olan modernizmin özellikle sanata vurgu yapmasının nedeni, modernitenin ilkeleriyle ortaya çıkan yaşam biçiminin, dünya görüşünün, gelenekten kopuşun, yeniyi arayışın en çarpıcı, en canlı ve somut örneklerinin sanatın alanında ortaya çıkması ve gözlenmesidir. Doğru cevap C’dir.

Eleştirel bakışın doğrudan doğruya akıl ve akılcılıkla temellendirildiği 18. yüzyıl Aydınlanma felsefesi ve bu felsefenin önde gelen filozoflarından eleştirel felsefenin kurucusu Immanuel Kant’a göre insanın mutlak gerçek ya da tek doğru diye sunulan şeylerden şüphe etmesi gerekir. Bunu yapmayan ve kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna başvurmadan kullanma cesareti gösteremeyen insanın aciz olduğunu ileri sürmektedir. Doğru cevap D’dir.

Bilimi ve felsefeyi ortak bir paydada buluşturan “insan”dır. Bilim ve felsefe gibi sanatın da öncelikli işlevi dünyayı, insanı, insanın anlam dünyasını anlamaya ve anlatmaya çalışmasıdır. Ancak felsefeden ve bilimden farklı olarak, insanı bir “bütün” olarak dile getirebilen tek dil, sanatın dilidir. Doğru cevap E’dir.

Canetti, “Körleşme” adlı romanında, tüm hayatını bilime adamış olan roman kahramanı Prof. Kien’in ve onunla birlikte tüm bir çağın; 20. yüzyılın körleşmesini anlatır: İnsanın insana karşı, hayata karşı körleşmesi; duygudaki, düşüncedeki körleşme ve giderek toplumun körelmesi, körleşmesi. Canetti, romanında insanın çevresindeki dünyayı yalnızca bilimle adlandırıp, anlamlandırmasının körleşme tehlikesini de beraberinde getirdiğini anlatmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Rönesans’tan itibaren, yaklaşık 19. yüzyıla kadar Avrupa’da entelektüeller, aralarında başta filozof ve bilim insanları olmak üzere, yüksek kültür ürünlerini ve değerlerini yaratan, tarihin akışını değiştirebilen saygın insanlar olarak görülmüştür. Ancak özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kitle kültürünün yükselişiyle birlikte entelektüellerin toplum içindeki saygın konumu sarsılmaya başlamıştır. 20. yüzyıla geçildiğinde entelektüeller toplumun kültürel gelişimine öncülük eden, düşünceleriyle, yapıtlarıyla topluma değer katan insanlar olmaktan çıkarak kamusal alanın veya yönetim kurumlarının maaşlı çalışanları haline gelmiş ya da getirilmişlerdir. Doğru cevap E’dir.

Aydın kimliğini belirleyen en önemli şey, aydının özerk (bağımsız) duruşu ve ele aldığı konuyu eleştirel düşünceden kaynaklanan bir bakışla sorgulaması ve değerlendirmesidir. Doğru cevap A’dır.

Emile Zola, sanatçı, roman yazarı kimliğinin yanısıra “aydın” kimliği ile haksız yere suçlanan Dreyfus’un yanında durur, onu savunur. Doğalcı ve gerçekçi (realist) bir yazar olarak bir bilim insanı, bir hukukçu titizliğiyle, olabildiğince nesnel olarak bu davayı inceler, gerekli bilgileri toplar ve suçlamanın ardında yatan asıl nedeni, yani topluma ve toplumun tüm kurumlarına salgın bir hastalık gibi yayılan bağnazlığı-ırkçılığı görür. Eşine yazdığı bir mektupta, bu haksızlığa, adaletsizliğe karşı sessiz, suskun kalamayacağını, başına gelebilecek her türlü kötülüğe, zarara-ziyana rağmen gerçeği haykıracağını ifade eder. Doğru cevap B’dir.

Fransız yazar, filozof Jean Paul Sartre’a göre aydın, kendisini ilgilendirmeyen şeylere burnunu sokan, küresel insan ve toplum kavramı adına kabullenilmiş gerçeklerin ve bundan kaynaklanan davranışların tümünü sorgulama iddiasında olan kişidir. Baska bir deyişle aydın, üzerine vazife olmayan şeylere karışan birisidir. Doğru cevap C’dir.

Elias Canetti’nin “Körleşme” isimli romanı, ilim ve felsefenin yanı sıra eleştirinin hem kavram hem de eylem (degerlendirme) olarak varlık nedenini, görevini, işlevini tüm bir insanlık için daha anlamlı, önemli, “degerli” kılan şeyin sanat olduğunu göstermektedir. Doğru cevap A’dır.

Bizim dilimizde eleştiri kavramını karşılayan sözcük, tarihsel süreç içerisinde önce “muaheze”, sonra “tenkid”, daha sonra “kritik” ve en son “eleştiri”dir. Doğru seçenek E seçeneğidir.

Olgular arasında neden sonuç ilişkisi kurulmasını sağlayan kavram determinizmdir ve determinizme göre aynı nedenler aynı koşullar altında, zorunlu olarak aynı sonuçları doğurmaktadır.

Modernizmin toplumsal ve felsefi temelleri eleştirel akıl ve eleştirel bakış üzerine kurulmuştur. Doğru seçenek C'dir.

XVIII. yüzyıl Aydınlanma felsefenin önde gelen filozoflarından olan; eleştirel felsefenin kurucusu Immanuel Kant’tır (1724-1804).

Modernizmin felsefi temelinde pozitivizm olduğu kadar aklın ve akılcılığın putlaştırılmasına karşı çıkan ünlü Alman filozof Nietzsche’dir.

Eleştiri için bir olgu, durum, nesne ya da geçerliliği denenmiş bir ölçüt gerekmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek B'dir.

Sanatın öncelikli işlevi dünyayı, insanı, insanın anlam dünyasını anlamaya ve anlatmaya çalışmaktır. İnsan yaşamını yeni bir açıdan görme, idrak etme, yorumlama ve değerlendirme biçimi sunmasıdır. Doğru seçenek A seçeneğidir.

Bilim ve felsefenin yanısıra eleştirinin hem kavram hem de eylem olarak varlık nedenini, görevini, işlevini tüm insanlık için daha anlamlı, önemli, değerli kılan şeyin sanat olduğunu ifade eden bu söz Elias Canetti’nin sözüdür. Doğru seçenek D'dir.

Emile Zola rengine, milliyetine bakmadan yalnızca insan olduğu için, insanın değerini ölçüt alarak bu davaya bakmış, toplumun kendisine karşı çıkacağını, kendisini suçlayacağını, cezalandırmaya çalışacağını bile bile düşüncelerini söylemekten çekinmemiş ve tüm baskılara rağmen Dreyfus’un tarafında yer almıştır. Doğru seçenek E seçeneğidir.

Modernizm kültür tarihi açısından özel bir anlam taşır ve XIX. yüzyılın ikinci yarısında yaşanan toplumsal (bilimsel, teknolojik, siyasi ve felsefi) değişim ile özellikle sanat alanındaki değişimi, dönüşümü vurgular.