MİMARLİK TARİHİ - Deneme Sınavı - 9

Hımış yapı tekniğinde inşa edilmiş olan konut mimarisi: Anadolu’nun kıyıları ile orta yayla arasında bir ikinci çember gibi dolanan ve Sivas dolaylarından batıya ve İç Ege’den Toroslar’ın kuzey yamaçlarına kadar uzanan ve yer yer diğer bölgelerde ve Balkanlar’da görülen konut mimarisi (Kuban, 1982: 196). Doğru cevap C'dir

Odalar, çadır yaşantısında olduğu gibi çok fonksiyonludur ve özelleşmemiştir. Bu fonksiyonlara ait yer sofrası, yatak gibi hareketli elemanlar her seferinde kurulup kaldırılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Dış sofalı plan tipi: Bir oda sırası ve önündeki sofadan oluşmuştur. Türkler Anadolu’ya yerleşmeden önceki Hitit ve Helenistik evlerinde de bu plan uygulanmıştır. Oda sıralarının L veya U şeklinde sofanın etrafında toplanmasıyla daha toplu ve ekonomik planlar oluşturulmuştur. İklimin elverişli olduğu yerlerde bu tip zamanımıza kadar uygulanmıştır. Zaman içinde camekân ve büyük pencerelerle kapanmıştır. Doğru cevap B'dir.

İç sofalı plan tipi: Bu tipte sofanın iki yanı oda sıraları ile çevrilmiştir. Bu tipe “karnı-yarık” ismi de verilmektedir. Genellikle iki cephesi de pencerelidir. Bu tip daha çok şehir evi karakterini taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.

Osmanlı dönemi İstanbul konutlarının biçimsel analizlerinin yapılarak modern yaşama uyarlandığı İkinci Ulusal Mimarlık anlayışı, 1930’lu yılların sonlarından 1950’lerin başlarına kadar konutlarda da geçerli olmuştur. Akımın öncülüğünü yapan Sedad Hakkkı Eldem, tarihsel sürekliliğin sağlanabilmesi için mimari ögelerin yeni bir senteze ulaşacak şekilde yeniden yorumlanması gerekliliğine inanmış; 19. yüzyıl Türk evi üzerine yaptığı çalışmalarından türettiği bu mimari tavrı geliştirmiştir. Doğru cevap A'dır.

Çoğulcu ortamda yeri olan bir diğer yaklaşım, yapıda kullanılan betonun brüt şekilde açıkta bırakılarak estetik bir ifadeye dönüşmesi ilkesine dayanan “brütalizm”dir. Doğru cevap D'dir.

“yeni rejyonalist” (yeni bölgeselci) yaklaşım da, özellikle
yerleşim ölçeğinde gerçekleştirilen tasarımlarda geçerli olmuştur. Bu tasarımlarda, “çevre”, “kentsel doku
ve biçimler” ile “ölçek” kilit terimlerdir.

Doğru cevap E'dir.

1935 yılında Ankara’da kurulan Bahçelievler yapı kooperatifi ile Zonguldak’ta maden işçileri için yapılan Amele Evleri ilk örneklerdir. Doğru cevap A'dır

Modernizm, geçmişe karşı şimdiki zamanın yüceltilmesini ifade eden dünya görüşüne paralel gelişen, sosyal, sanatsal ve kültürel bir akımdır. Bu akım, bilime, insan aklına ve sanata güvenmenin, daha özgür, daha eşitlikçi, daha mutlu insanlardan oluşan toplumların gelişmesine neden olacağını savunmuştur. Doğru yanıt D'dir.

Osmanlı Dönemi’nde güvenilir bir tahmin olmamakla birlikte, yaklaşık olarak 25 milyon kişinin yaşadığı geniş topraklarda, nüfusun %85’inin kırsal kesimde, %15’inin 10.000 ve üzerinde nüfusa sahip kentlerde yaşadığı tahmin edilmektedir. Doğru yanıt C'dir.

1920’li yılların başında 20.000 nüfuslu bir yerleşme olan Ankara’nın nüfusu, başkent olmasından sonra hızla artarak 1927 yılında 75.000’e, 1950 yılında ise 290.000’e ulaşmıştır. Doğru yanıt B'dir.

2000 yılı nüfus sayımı sonuçlarına göre, nüfusu 10.000 ve daha fazla olan yerleşme sayısı 471, bu yerleşmelerde yaşayan nüfus 41.709.313 ve toplam nüfus içindeki oran % 61,4’tür. Doğru yanıt D'dir.

Kent planlaması, sanayileşme sonucunda kentlerde ortaya çıkan sorunlara bir tepki olarak gelişmiştir. Bu gelişmeler, İngiltere’de kenti sağlıklı hale getirmek amacıyla çıkarılan sağlık yasaları yanında, 1860’larda Fransa’da Haussmann’ın, Paris’in yaklaşık olarak 3/7’sinin yıkılmasını öngören uygulamaları yönünde olmuştur. Bu tür planlamaya eleştiri olarak 1890’lı yıllarda, “Güzel Kent “ hareketi, Ebenezer Howard’ın “Bahçe Kent” önerisi, Camillo Sitte’nin tarihi çevreye duyarlı yaklaşımı, Berlage’nin Amsterdam’daki uygulamaları ve Tony Garnier’in Sanayi Kenti (Cite Industriel) gibi çok yönlü planlama yaklaşımları gündeme gelmiştir. Doğru yanıt A'dır.

Önceleri yabancı harita mühendislerince hazırlanan kent planları, 1860’lı yıllarda, Erkan-ı Harbiye‘nin harita subayları ve Mühendishanede görev yapan öğretim elemanlarınca da hazırlanmaya başlamıştır. Doğru yanıt D'dir.

1936 yılında Fransız mimar ve plancı Henri Prost, İstanbul’u planlamak üzere davet edilmiş ve 1936 ile 1951 yılları arasında İstanbul`da bulunarak, kentin planlanmasında önemli bir rol oynamıştır. Prost’un 15 yıllık planlama çalışmaları; kentin Avrupa yakasının Nazım İmar Planının hazırlanması (1937) Asya yakasının Nazım İmar Planının hazırlanması (1939), Boğaziçi’nin her iki yakasının planlanması (1936- 1948) ve meydanlar, yeni bulvarlar, parklar, yürüyüş yollarına ait çeşitli detay projelerinin yapılmasını içermektedir (Anjel, 1987: 34-39). Prost, 1936 ve 1937 yılları arasında, demiryolları ve deniz ulaşımı, haller (tağdiye teşkilatı), çarşı oluşumu, küçük sanayi, küçük sanatlar ve yayılma biçimleri, arkeolojik araştırmaların mevcut durumu, başlıca eserler, siteler ve anıtların tanınması, yeni bina oluşumları, yapılanma nizamları ve sıhhi nizamlar, bütün mahallelerin gelişme tarzı konularında araştırma yapmış ve 1937 yılında “İstanbul Nazım Plan İzah Raporu “ yayınlanmıştır. Doğru yanıt E'dir.

Ankara’da, modern su ve kanalizasyon şebekesinin kurulması (1925), içme suyu konusunda yapılan yatırımlar, Çubuk Barajı’nın 1936 yılında tamamlanması, Keçiören- Çankaya arasındaki otobüs taşımacılığı, 1944 yılında otobüse ek olarak troleybüsle taşıma kararı alınması gibi şehir içi toplu taşımacılığının modernleştirilmesi çabaları ve sokakların asfaltlanması, elektrifikasyon ve havagazı çalışmaları altyapı konusundaki gelişmelerden bazılarıdır. Doğru yanıt C'dir.

Şehremini ve Şehir Meclisi olmak üzere iki organa sahip olan İstanbul Şehremaneti 1855 yılında kurulmuştur. Doğru yanıt B'dir.

Yerel yönetimlerle ilgili ilk gelişme, 1984’te çıkarılan 3030 sayılı Büyükşehirlerin Yönetimine İlişkin Yasa dır. Bu yasa ile Büyükşehir belediyelerinin kurulmasına olanak sağlanmış, Ankara, İstanbul ve İzmir olmak üzere üç ilde Büyükşehir belediyeleri kurulmuştur. Daha sonra bu sayı artırılarak, Adana, Bursa, Gaziantep, Konya, Kayseri, Samsun, Eskişehir, Kocaeli, Mersin, Diyarbakır, Antalya ve Erzurum’da da Büyükşehir belediyeleri hizmete girmiştir. Zonguldak günümüzde de Büyükşehir olarak kabul edilmemektedir. Doğru yanıt C'dir.

Sakarya Hükümet Konağı 1950''li yıllar modernizmini temsil eden bir yapı içinde yer almaktadır.

“Hızlı kentleşme sürecinin temel nedenleri, teknolojik gelişme, uygun tarım arazilerinin marjinal sınırlara kadar kullanılması, toprak sahipliğinin bölünmesi ve kutuplaşması gibi “kırın itim- itici faktörler” ile birlikte hızlı nüfus artışıdır. Bir diğer neden, ulaşım olanaklarının artması, altyapının özellikle ulaştırma bağlantılarının 1950’li yıllardan sonra hızla gelişmesi, kırın köy yerleşmesinin dışına açılması, aynı şekilde haberleşme olanaklarının artması sonucunda dış dünya ile ilişkilerinin güçlenmesini sağlayan iletici faktörlerdir (İİB, 1973).”