MİTOLOJİ VE DİN - Deneme Sınavı - 20

Zeus’un Roma mitolojisindeki karşılığı Jupiter’dir. Vulcanus, Yunan mitolojinde Hephaistos’a karşılık gelir. Doğru yanıt C’dir.

Titanlara karşı kazandığı zaferden sonra ölüler dünyası ya da Tartaros’un yönetimi Hades’e verilmiştir. Çevresinde daimon ve cinlerden oluşan yardımcıları vardı. Bunlardan birisi sandalcı (kayıkçı) Kharon idi. Ölülerin ruhu Hades’e ulaştığında yanlarında hep iki obolos olurdu. Bu parayı ölen kişinin yakınları cesedin yanına bırakırdı. Tartaros’a vardıklarında ölüler kayıkçı Kharon’un ücretini bu parayla öderdi. Kharon ruhları alır, suları ölümsüzlük veren Stkys ırmağının karşı yakasına geçirirdi. Burada ayrıca üç başlı köpek Kerberos bekçi olarak beklerdi. Öte yandan Hermes’in Arkadia dağlarında Odysseus’un eşi Penelope ile birleşip Pan adındaki çocuğu olur. Pan keçi ayaklı, boynuzlu, kuyruklu, çok güzel flüt çalan ve kırlarda dolaşan kırların tanrısıdır ve ölüler dünyası ile ilgili değildir. Doğru yanıt E’dir.

Zalpa Kenti Öyküsü, bir yılda otuz çocuk doğuran Kaneş Kraliçesi ile ilgilidir. Kraliçe hepsi erkek olan çocukları bir sepetle nehre bırakır. Daha sonra 30 kız çocuğu doğurur. Erkek çocuklar yıllar sonra annelerini bulur, ancak o çocuklarını hatırlamaz ve kızlarıyla evlendirmek ister. Doğru yanıt E’dir.

Mit, evrenin, dünyanın ve insanın yaratılışının eski kültürlerde sembolik şekilde açıklanmasıdır. Doğru yanıt E’dir.

Kayra Han, Altay ve Tuva Türklerinin dualarında sıkça “Tengri Kayrakan” olarak geçer. Kelime anlamı olarak “korumak, saklamak, himaye etmek” anlamlarına gelen “Kayrakan” Tanrı’nın vasıflarını içerir. Doğru yanıt B’dir.

Kamlık inancı doğrudan bir din değildir. Bu inanç içinde din olgusunu da barındıran bir yaşam tarzıdır. Günlük hayatın bir parçası olan Kamlık diğer dinler gibi kurumsal bir yapı göstermemektedir. Bu yüzden de Kamlık bir din olarak tanımlanamaz. Zaten eski Türkler de kendi dinlerine bir isimlendirme yapmamışlar ve Kamlık inancını bir din olarak tanımlamamışlardır. Ancak Rusların bölgeye gelmesi sonrasında Rus bilim adamları marifetiyle burada yaşayan “Kam” ve “Kamlık” inancını, Türkçe olmayan ve Tunguzcadan gelme olduğu varsayılan “Şaman” ve “Şamanizm” terimiyle değiştirmişler ve bu şekilde yaygınlaşmasına yol açmışlardır. Doğru yanıt B’dir.

Türk mitolojisinde aracı ruh olarak kabul edilen Yayık, Ülgen’in bir parçası sayılmaktadır. İnsanları kötülüklerden koruması ve tüm canlılara hayat vermesi için Ülgen tarafından yeryüzüne gönderilmiş olup insanların arasında yaşadığına inanılmaktadır. O, dualarla yüceltilen, insanlar ile Ülgen arasında aracılık yapan bir ruhtur. Yayık olmadan kamların göklere çıkamayacaklarına inanılır. Doğru yanıt A’dır.

Türklerin atası olarak Kabul edilen Oğuz Kağan’ın gökten inen ışıktan olan hanımından Gün Han, Ay Han ve Yıldız Han ve ağaç kovuğundan doğan hanımından Gök Han, Dağ Han ve Deniz Han isimli oğulları bulunmaktadır. Gök unsurlarının başlıcaları güneş, ay ve yıldızlardır. Destan şöyledir: “Oğuz Kağan bir gün Tanrı’ya yalvarırken birden bire her yer kararır. Gökten, aydan ve güneşten daha parlak bir ışık düşer. Oğuz Kağan ışığın yanına yürür ve ışığın ortasında bir kızın oturduğunu görür. Kızın alnında ateş gibi ışığı olan bir beni vardır. Kutup Yıldızı gibi güzel bir kız, sanki gülse güneş güler, ağlasa güneş ağlar. Birden bire kıza vurulur ve onunla hemen evlenir. Üç çocukları olur ve isimleri Gün, Ay ve Yıldız konur.” Doğru yanıt D’dir.

Y. Çoruhlu’nun, Holmberg’den aktardığı bilgilerde Kırım Türkleri (Tatarlar) “dünya okyanusunda bir büyük balık bulunduğu, balığın üzerinde boynuzlarıyla dünyayı taşıyan bir boğa bulunduğunu” ve yine Feridüddin Attar’ın “Mantıku’t-Tayr” adlı eserinde de “yeryüzünün öküz üzerine, öküzün de balığın üzerine yerleştirildiği” bilgileri yer almaktadır. Halk arasında da “dünya sarı öküzün boynuzları üzerinde durmaktadır”, özellikle deprem olduğu zamanlarda “sarı öküz yine kafasını salladı” şeklinde anlatımlar mevcuttur. Doğru yanıt A’dır.

Türklerde gezegenin karşılığı “Ülker”dir. Bundan ayrı olarak “Zühal (Satürn) (Sekentir), Müşteri (Jüpiter) (Erentüz), Bakır-Sokum (Merih-Mars), Utarit (Merkür), Zühre (Venüs), Çolpan (Çoban Yıldızı)” gibi yıldızlar da bulunmaktadır. Doğru yanıt D’dir.

I. A. Hudyakov’un derlediği bir Yakut mitinde: “Dünyamız, Yakutlarca sekiz köşeli imiş - Yerin ortası ise sarı göbekli imiş - Dünyanın göbeğinde bir de ağaç var imiş - Bu ağaç büyük imiş göklere çıkar imiş - …” ifadeleri yer almaktadır. Bu ifadelerin yakın benzerleri Yakutların Er Sogotoh mit-destanında da görülmektedir. Yakut Türkleri’nin Er-Sogotoh Destanı’nda “İlk insan nereden geldiğini, ona bu canı kimin verdiğini merak eder ve herşeyin anası sayılan Ağaç Hakan’a annesinin ve babasının kim oduğunu sorar. Ağaç dile gelir ve bütün soyunu, babasının Gök Tanrısı ErToyon, annesinin ise onun karısı Kübey Hatun olduğunu ve gökte doğduğunu söyler. Anne ve babası bir gün onu kolunun altına bir tulum Hayat Suyu vererek yere göndermiş”. Er Sogotoh Destanı’nın başka bir bölümünde ise “yanlızlıktan sıkılan ilk insan Er Sogotoh Ağaca yanaşarak onunla“Ey benim saygı değer, güzel, yüce Tanrıçem, Bana hayatı veren, ey benim büyük annem, varlığım, neyim varsa hep senininle dolmuştur, dünyadaki varlıklar hep senden doğmuştur” diye konuşur. Doğru yanıt E’dir.

Eski Türklerde ilkbaharda ve yazın ölen kimselerin sonbaharda, kışın ölen kimselerin ise ilkbaharda gömüldüklerini ve “Yuğ” adı verilen büyük törenlerle gömüldükleri bilinmektedir. Bu törenlerde kurban olarak kesilen atların derileri sırıklara geçirilerek asılırdı. Ölüye ceket giydirirler, kuşağını kuşandırır, yayını yanına korlar; eline dolu tahta kadeh tutturup önüne de nebiz dolu bir tahta kap korlardı. Bütün mal ve eşyasını bu eve-çukura doldurup ölüyü buraya oturturlardı. Sonra çukurun üzerine topraktan kubbe gibi döşeme yaparlar, atlarından servetine göre yüz yahut iki yüz at yahut bir baş at keserler, etlerini yerlerdi. Doğru yanıt D’dir.

Türk mitolojisinde yer alan belli başlı Kötü Ruhlar-Abaası arasında Erlik ve Al Bastı gelmektedir. Türk kültüründe yaygın olarak görülen Albastı, Umay Ana ruhunun zıddı bir role sahiptir. Türklerin yaygın olarak yaşadığı bölgelerde Al Karısı, Albıs, Alvız, Albaslı gibi farklı isimlerle karşımıza çıkan bu ruh Kara Albastı ve Sarı Albastı şeklinde de görülür. Doğru yanıt A’dır.

Hurrice Savaş Tanrısı’nın adı Aştapi’dir.

Grek mitolojisinin en önemli kaynağıdır. Homeros’un hakkındaki bilgilerimiz bugün bile
hala çok eksiktir. Nerede doğduğu ve yaşadığı konusunda pek çok kitap ve makale yazılmıştır. Ancak bu bilgilerin birbiri ile örtüşmediği de görülmektedir. Homeros’a atfedilen iki eser İliada ve Odysseia’dır. Her iki eserinde de kendisi ile ilgili hiçbir bilgiyi bulamıyoruz

Mitoloji deyince ilk akla gelen hep Yunan ve Roma mitolojileridir. Ancak her köklü ulusun birer mitolojisi vardır. Tüm bu mitolojiler üç ana tema işlerler. Bunlar; Yaradılış, Türeyiş, Tanrıların Doğuşu.

Yunan mitosunun yazıya geçirilmesi Homeros ve Hesiodos’la başlar, ancak daha sonra Homeros ve Hesiodos’un yarattıkları tanrı soylarına ve efsanelere eklemeler ve katkılar yapılır. Yunan mitolojisi MÖ 700 yıllarında tam olarak gelişmiştir. Yunan tanrıları hem görünüş hem de karakter olarak insanlara benzer. İnsanlardan farklı olan yönleri ölümsüz olmaları ve özel besinlerle (ambrosia ve nektar) beslenmeleridir

Hesiodos’a göre evrenin başlangıcı karışıklık, belirsizlik ve sonsuz boşluk anlamına gelen Khaos’tu. Khaos’tan yerküre ya da Toprak (Gaia ya
da Ge) doğdu, Gaia Khaos’un aksine belirsiz bir boşluk olmayıp, biçimi vardı. Gaia yani Toprak / Yerküre üzerinde tanrılar, insanlar ve hayvanlar güvenle yürüyebilirlerdi. Gaia cinsel birleşme olmaksızın gökyüzünü (Ouranos), kendisini tümüyle kucaklayabilsin diye dağları ve en sonunda da denizi (Pontos) doğuran birincil varlıktır

Theogonia; Arkaik Dönem’in yazınsal kaynakları arasında tutarlı bir gelişme göstererek evrenin doğuşunu açıklayan yapıttır. Hesidos’un bu eserinde geçen bazı tanrılar Ege Bölgesi’nde öteden beri bilinen tanrılardır. Bazıları ise Dorlar tarafından Yunanistan’a getirilmiştir