MUHASEBE DENETİMİ VE MALİ ANALİZ

Mali analiz ile bir işletmenin mali durumu, kârlılık durumu, faaliyetlerinin etkinlik ve verimliliği ile gelişiminin yeterli olup olmadığı konularında bilgi sahibi olunabilir. Bu bilgi ile işletmenin içinde bulunduğu durum değerlendirilirken aynı zamanda işletmenin geleceğine ilişkin öngörüler yapılabilir. Mali analiz sonuçlarına göre bir işletmenin göreceli olarak güçlü ve zayıf yanları belirlenebilir.

Bilanço; bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıkları ve bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur. Bilanço bir işletmenin belirli bir andaki finansal durumunu gösterir. Bu nedenle, muhasebe standartlarında bilançoya aynı zamanda Finansal Durum Tablosu adı verilmiştir.

Yöneticiler, yatırımcılar, çalışanlar ve sendikalar, devlet ve kamu kurumları mali analiz kullanabilecek taraflardır. Satıcılar ve diğer ticari alacaklılar genellikle iş yaptıkları işletmenin gelecekteki durumuna ilişkin bilgilerle ilgilenirler. İş yaptıkları işletmenin sürekliliğini ve yine borçlarını geri ödeme gücünü görmek amacıyla mali tablo analizine ihtiyaç duyarlar. Alıcılar ise bu grup içinde yer almaz.

Mali analiz yapılma amacına göre yönetim analizi, kredi analizi ve yatırım analizi olmak üzere üç başlıkta ele alınabilir. Yapılış biçimine göre statik ve dinamik analiz, analizi yapacak şahsa göre iç ve dış analiz söz konusudur.

Statik Analiz: Bu analiz türünde bir işletmenin mali tabloları sadece bir dönem bakımından incelenmekte ve mali tablolarda yer alan kalemlerin birbirleri ile ilişkileri değerlendirilerek gerekli yorumlar yapılmaktadır.

Yüzde yöntemi ile analiz tekniğinde mali tablolarda yer alan kalemlerin her biri bağlı bulunduğu grup toplamına veya genel toplama oranlanmakta ve elde edilen yüzdelere göre ifade edilmektedir. Bu teknik daha çok bilanço ve gelir tablosunun dikey analizinde kullanılmaktadır. Bilançonun dikey analizinde aktif ve pasif toplam 100 kabul edilirken gelir tablosunda net satışlar 100 kabul edilmekte ve diğer kalemler bunlara oranlanmaktadır.

Eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz tekniğinde genelde beş veya daha uzun yıllarda mali tablo kalemlerinin gösterdiği değişim incelenmektedir.

Oran analizi, yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz), eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz (trend analizi), karşılaştırmalı tablolar analizi (yatay analiz) mali analiz tekniklerinden iken, maliyet-fayda analizi bu kapsamda değerlendirilemez.

Oran yöntemi ile analiz mali tablo kalemleri arasında anlamlı bir ilişki bulunduğu varsayımına dayanır. Buna bağlı olarak aralarında anlamlı ilişki olduğu kabul edilen kalemler birbirinin yüzdesi veya katı olarak ifade edilir. Başka bir ifade ile mali tablolarda yer alan kalemler birbirine oranlanır. Elde edilen sonuçlar öncelikle aynı işletmenin geçmiş dönem oranları ile daha sonra ilgili sektörün ortalama oranları ile son olarak da genel kabul görmüş oranlar ile karşılaştırılır.

Analizi yapacak olan şahıslara göre mali analiz türleri iç analiz ve dış analiz olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir. Mali analiz işletme içinden kişilerce yapılıyorsa iç analiz, işletme dışından kişilerce yapılıyorsa dış analiz olarak nitelendirilir.

Bilindiği gibi başlıca mali tablolar:

Bilanço (Finansal Durum Tablosu),

Gelir Tablosu (Finansal Performans Tablosu)

Nakit Akış Tablosu

Özkaynaklar Değişim Tablosu 

Kâr Dağıtım Tablosu

Kaynaklar, kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar olmak üzere üç kısımda gösterilir.

Analiz türleri yapılma amacına göre, analizin yapıloış biçimine göre ve analiz
yapacak olan kişilere göre üç farklı açıdan ele alınabilir.

Sayfa 94 Şekil 5.1

Analizi yapacak olan şahıslara göre mali analiz türleri iç analiz ve dış analiz olmak üzere iki başlıkta ele alınabilir. Mali analiz işletme içinden kişilerce yapılıyorsa iç analiz, işletme dışından kişilerce yapılıyorsa dış analiz olarak nitelendirilir.

Mali analiz sürecinde kullanılabilecek başlıca mali
analiz teknikleri:
• Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz)
• Yüzde Yöntemi İle Analiz (Dikey Analiz)
• Eğilim Yüzdeleri Yöntemi İle Analiz (Trend Analizi)
• Oran Yöntemi İle Analiz

Satıcılar ve diğer ticari alacaklılar, iş yaptıkları işletmenin sürekliliğini ve borçlarını geri ödeme gücünü görmek amacıyla mali tablo analizine ihtiyaç duyarlar.

İşletme yönetimi, yönetim işlevini yerine getirirken özellikle borçların zamanında ödenmesi, nakit durumu, borçlanma ve borç ödeme gücünün yeterli düzeyde tutulması, geleceğe ilişkin beklentiler ve işletmenin içinde bulunduğu sektörün değerlendirilmesi gibi kararları yönetim analizi sonuçlarına göre alabilir.

Yüzde yöntemi ile analiz (dikey analiz) yapılış biçimine göre statik analiz niteliğindedir.