OKULÖNCESİNDE ÇOCUK EDEBİYATI

• Okurun duygu ve düşün evrenine yeni anlamlar katmak, onu bilinen, kanıksanan anlamların dışına taşıyarak özgün çağrışımlarla buluşturmak; şiirin temel işlevidir.
• Şiir, yaşamı anlama ve anlamlandırma isteğinin sanatçı duyarlığı ve beğenisiyle sözcüklere dökülmüş biçimidir.
• Şiir; insanın yaratma yetisinin dilde somutlandığı, duygu ve düşüncelerin kişiyi etkileyen biçimde söze dönüştürüldüğü bir anlatım yoludur.
• Çocuklara şiir dilinin güzelliğini duyumsatmak, çocukların dilin duyarlı kullanıcıları olmaları ve dil sevgisi edinmeleri için gereklidir.

• Şiirler iki üç dörtlükten ve kısa dizelerden oluşmalı, dizelerdeki sözcükler ve hece sayısı arttıkça çocukların şiiri anlamada, belleklerinde saklamada güçlük çekeceği bilinmelidir.
• Dizelerdeki sözcüklerin yarattığı ses örüntüsü (ritim), kulağa hoş gelmeli; dizelerin birbirleriyle olan bağlantıları, şiirin istekle dinlenilebilmesi için bir etki ve duygulandırma gücüne sahip olmalıdır.
• Çocuk şiirinde önemli olan, yalnızca duygu ve düşüncelerin işlenmesi değil bu duygu ve düşüncelerin şiire ve çocuğun dünyasına özgü bir hava ve söylem içinde dile getirilmesidir.
• Şiirlerde ele alınan, işlenen konular çocukların sevgi gereksinmesine yanıt vermeli; onların yüreklerinde ve belleklerinde yaşama, insana, doğaya ve hayvanlara karşı bir duyarlık oluşturmalıdır.

• Şiir konuları, çocukların yakın çevresinden alınmalıdır. Onların çevrelerinde ilgi duydukları, sevgi besledikleri canlılar ve kullanmaktan mutlu oldukları nesneler; çocuk şiirini yapılandıran konu araçları olarak seçilmelidir.
• Çocuklar, şiirlerdeki iletiler ile çevrelerinden yaşayarak ve gözlem yoluyla edindikleri bilgiler arasında ilişki kurabilmeli; bu ilişkiler, şiir dilinin güzelliği ve anlatım gücüyle renklendirilmelidir.
• Eğitim uygulamaları için söyleyiş kolaylığı, dinlenebilirlik (kulağa hoş gelme) gibi özellikleri olan şiirler seçilmeli; bu şiirlerde çocukların ilgi ve beklentileri yansıtılmalı, çocuk kendi düşsel gerçekleri ile buluşabilmelidir.
• Şiirler, çocuklarda ulusal bir bilinç ve duygu oluşturmalı; onların insanlığın evrensel değerlerini sezinlemesine katkı sağlamalıdır.

• Şiir okuma ve dinleme etkinlikleri, çocukların istekle ve severek katıldığı etkinliklere dönüştürülmeli; çocuklara şiir dilinin etkisini ve duygulandırma gücünü duyumsatmak, yaşatmak temel amaç olmalıdır.
• Şiirler, öğretmen tarafından seslendirilmeli; vurgu, tonlama, ulama gibi söyleyiş kurallarına uygun bir okuma yapılmalıdır. Söyleyişe katılan bedensel hareketler, jest ve mimikler ölçülü ve doğal olmalıdır.
• Çocukların şiir okurken gereksiz, ölçüsüz bağırmamaları için uygun dönütler verilmeli; ancak öğretmen tarafından yapılacak düzeltmeler, verilecek dönütler onların kendi kişilik özelliklerini ve yaratıcı yetilerini sergilemelerine engel olmamalıdır.
• Bu nedenle şiir çalışmaları kendini anlatma, toplum karşısında heyecanı kontrol etme, başkalarını dinleme gibi iletişim becerilerinin edinilmesi için bir ön hazırlık olarak da düşünülmelidir.

• Şiir çalışmaları kendini anlatma, toplum karşısında heyecanı kontrol etme, başkalarını dinleme gibi iletişim becerilerinin edinilmesi için bir ön hazırlık olarak da düşünülmelidir.
• Şiir, sözcüklerin ve dizelerin oluşturduğu ses örüntüsü ve anlamsal dokusuyla çocukları dilin anlam ve duygulandırma gücüyle buluşturur. Bu buluşma, çocuklarda şiir diline karşı hoşlanma duygusu uyandırırsa şiir-çocuk etkileşiminde süreklilik sağlanabilir. O nedenle şiir çalışmaları için seçilecek örnekler gereken özellikleri taşımalı, çalışmalarda çocukları etkinliğin bir parçası durumuna getirecek eğitsel önlemler alınmalıdır.
• Şiirlerin düz yazı biçimine getirilerek okunması, şiir ile düz yazı arasındaki anlamsal ve dilsel farkın anlaşılmasına engel olur. Şiirin temel yapısının bozulmasına yol açar. Bu nedenle şiir çalışmalarında böyle bir uygulamaya kesinlikle başvurulmamalıdır.
• Şiir okuma çalışmaları; çocukların kendilerini gerçekleştirmesine olanak sağlayacak oyunlaştırma, şiir konularıyla ilgili çocuk şarkıları söyleme ve resim çalışmaları yapma gibi etkinliklerle bütünleştirilmelidir.

• Öğretmen, fablları çocukların dinleme isteğini canlı tutabilecek biçimde okumalıdır. Bunun için öyküdeki heyecan ve gülmece ögelerini vurgu, tonlama, durak gibi söyleyiş özellikleriyle yansıtabilmeli; söz, jest, mimik uyumu ile ve bedensel hareketlerini de okuma eylemine katabilmelidir. Aynı fabl, çocuklara değişik zamanlarda uygun eğitim ortamları yaratılarak okunabilir. Fabldaki olay ve kahramanların özellikleri çocuklar tarafından yeterince kavrandıktan sonra oyunlaştırma çalışmalarına geçilmelidir.
• Etkinlikler için seçilecek fabllar kısa olmalı ve okulöncesi dönemdeki çocuklar tarafından kolayca oyunlaştırılabilecek özellikler taşımalıdır. Eğitim uygulamalarında şiddet ögesi içeren, kahramanların başından geçen olaylarda şiddeti olumlayan ve doğallaştıran fabllar kullanılmamalıdır.
• Oyunlaştırma çalışmalarında, çocukların öyküdeki kahramanların yarattıkları olaya uygun konuşmalar yapmaları beklenir. Bu çalışmalarda asıl amaç, çocukların kendi düş güçlerine göre olayı canlandırmaları ve kahramanları konuşturmaları olmalı; oyunlaştırma etkinliklerinde istekli öğrencilere öncelik tanınmalıdır. Çalışmalarda gruptaki çocukların gülmesi, eğlenmesi, duygu ve düşüncelerini açıklayabilmesi temel ilke olarak benimsenmeli; bunu sağlayacak eğitim ortamının yaratılması ise öğretmenin sorumluluğu olmalıdır.
• Fablların ele aldığı konular, oluş sırasına göre resimlerle öykü kartlarına yansıtılabilir. Kartlar sırasıyla gösterilerek çocuklardan resimlerdeki olayları anlatmaları istenebilir. Daha sonra resimlere konu edilen fabl çocuklara okunabilir. Bu çalışmalar; çocukların gördüklerini anlamlandırabilmeleri, olaylar arasında bağlantılar kurabilmeleri açısından uygun eğitim ortamları yaratır. Çocukların konuşma becerilerinin gelişmesine katkı sağlar.

• Oyunlaştırma çalışmalarında, çocukların öyküdeki kahramanların yarattıkları olaya uygun konuşmalar yapmaları beklenir. Bu çalışmalarda asıl amaç, çocukların kendi düş güçlerine göre olayı canlandırmaları ve kahramanları konuşturmaları olmalı; oyunlaştırma etkinliklerinde istekli öğrencilere öncelik tanınmalıdır. Çalışmalarda gruptaki çocukların gülmesi, eğlenmesi, duygu ve düşüncelerini açıklayabilmesi temel ilke olarak benimsenmeli; bunu sağlayacak eğitim ortamının yaratılması ise öğretmenin sorumluluğu olmalıdır.
• Fablların ele aldığı konular, oluş sırasına göre resimlerle öykü kartlarına yansıtılabilir. Kartlar sırasıyla gösterilerek çocuklardan resimlerdeki olayları anlatmaları istenebilir. Daha sonra resimlere konu edilen fabl çocuklara okunabilir. Bu çalışmalar; çocukların gördüklerini anlamlandırabilmeleri, olaylar arasında bağlantılar kurabilmeleri açısından uygun eğitim ortamları yaratır. Çocukların konuşma becerilerinin gelişmesine katkı sağlar
• Çalışmalar, çocukların fabllardaki kahramanların başından geçen olayları çizgi ve renklerle anlattıkları etkinliklerle çeşitlendirilmeli; çocuklara yaptıkları resimler üzerinde konuşabilmeleri için yeterli zaman verilmelidir.
• Fabllardaki varlıklar (tavşan, leylek, fare, kertenkele, kaplumbağa, elma, trafik lambası vb.) çocuklara oyun hamuru, el işi kağıtları ya da atık malzemeler kullandırılarak gerçekleştirilen etkinliklere konu etme yoluyla somutlaştırılabilir.

• Kahramanları genellikle hayvanlar ve bitkilerden seçilen ve bir ahlak dersi veren öykülere fabl denir.
• Fabllarda bulunan vazgeçilmez ögeler olan heyecan ve gülmece, çocukların dinleme isteğini güdüleyerek dikkatini okuyana ve söylenenlere yoğunlaştırma becerisini geliştirir.
• Çocuğa görelik; onun ilgilerini, gereksinimlerini, dil evrenini göz önünde tutmayı; hazırlanacak okuma metnini bunlarla örtüştürmeyi zorlar. Çocuksuluksa tam tersine dilin acemice kullanımı, daha doğrusu anlatımda ilkelliktir
• Sanat Eğitimi: Duyuları eğitip düşünceyi besleyen, geliştiren yazın eğitimi sırasında, dilin ve resmin anlatım olanaklarıyla kurgulanmış kitaplarla aynı zamanda çocuklara sanat eğitimi de verilmiş olur.
• Ana Dili Sevgisi: Yazınsal nitelik taşıyan şiirleri ezberleyen çocuklarda; kullanılış özelliklerini, anlatım gücünü tanımaya başladıkları ana dillerine karşı bir sevgi gelişir.

• Öğretmen, fablları çocukların dinleme isteğini canlı tutabilecek biçimde okumalıdır.

• Etkinlikler için seçilecek fabllar kısa olmalı ve okulöncesi dönemdeki çocuklar tarafından kolayca oyunlaştırılabilecek özellikler taşımalıdır.

• Oyunlaştırma çalışmalarında, çocukların öyküdeki kahramanlaın yarattıkları olaya uygun konuşmalar yapmaları beklenir

• Fablların ele aldığı konular, oluş sırasına göre resimlerle öykü kartlarına yansıtılabilir.

• Çalışmalar, çocukların fabllardaki kahramanların başından geçen olayları çizgi ve renklerle anlattıkları etkinliklerle çeşitlendirilmeli

• Fabllardaki varlıklar çocuklara oyun hamuru gibi malzemeler kullandırılarak gerçekleştirilen etkinliklere konu etme yoluyla somutlaştırılabilir.