OLAYLARA MÜDAHALE ESASLARI

Berle, “gücün doğal yasaları” olarak tanımladığı ve toplumlarda var olan devlet-vatandaş ilişkileri de dahil bir çok alanda uygulanabilir; 1) “Güç, insanlardan oluşan bir organizasyonda sürekli olarak bir boşluğu doldurur, 2) Güç Kişiseldir, 3) Güç, her zaman bir felsefe ve fikir sistemine dayanır, 4) Güç, her zaman bir sorumluluk alanı ile karşı karşıyadır ve bu alan içinde hareket eder, 5) Güç, organizasyonlar aracılığıyla yürütülür ve organizasyonlara dayanır.” olarak beş yasa ortaya koymuştur.

“Güç, organizasyonlar aracılığıyla yürütülür ve organizasyonlara dayanır” ifadesi ile güç kullanma ve hatta tüm yetkilerin doğuştan gelen bir özellik olmadığı, bağlı
bulunulan kurumun genel ve özel kolluk personeline güç kullanma yetkisini verdiği ve bu gücü de kanunların izin verdiği kadarıyla kullanılabilecekleri anlatılmaktadır.

Söz konusu kanunda kamu güvenliğini tamamlayıcı güvenlik hizmetleri olarak tarif edilen özel güvenlik hizmetini ifa eden personelin yetkileri madde 7’de: “a. Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
b. Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
c. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) CMK, madde 90’a göre yakalama.
d. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
e. Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
f. Hava Meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları
X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
g. Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.
h. Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
ı. Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.
j. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Olay yerini ve delilleri koruma, bu CMK madde 168’e göre yakalama.
k. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) TMK madde 981’e, Türkiye Borçlar Kanunu [TBK] madde 52’ye, TCK madde 24 ve 25’e göre zor kullanma.” olarak düzenlenmiştir.

Ateşli Silahlar
Maddi güç kullanmanın yeterli olmadığı hâllerde bir sonraki aşama ateşli silah kullanımıdır. “silah kullanma” kavramı ürkütücü ve korkutucu olduğu düşünülse bile kamu düzeni ve kişilerin hak ve özgürlüklerinin korunması açısından önem arz etmektedir.

ZOR KULLANMA SÜRECİ VE İLKELERİ
Orantılılık ilkesi çerçevesinde zor kullanmada aşağıdaki ilkelere uygun olarak, hareket edilmelidir:
• Müdahale edilen somut olay/durum zor kullanma sürecini belirler /tayin eder.
• Durumun sürekli analiz edilmesi gerekir.
• Zor kullanma süreci herhangi bir anda son bulabilir.
• Süreç içerisinde herhangi bir anda taktiksel geri çekilip daha az zorlayıcı bir yöntem kullanabilir.
• Kademeli ve orantılı zor kullanmada taktiksel iletişim ilk ve en az zorlayıcı olan yöntemdir.
• Zor kullanma sürecinde genel ve özel kolluk personeli en az zarar verecek yöntemi seçer.

Görevliye pasif direnme:
a. Susmak suretiyle pasif direnme (kimlik ve adres bilgilerini söylememe)
b. Hareket etmemek suretiyle pasif direnme,
c. Cebir ve tehdit kullanmaksızın kurtulmaya çabalamak suretiyle pasif direnme

İlgili mevzuata bakıldığında meşru müdafaanın varlığı ve şartları bakımından hem genel ve özel güvenlik hem de vatandaşlar için bir ayrıma gidilmediği görülmektedir. Bununla birlikte meşru müdafaa için kriterler bulunmaktadır.
Bunlar; a. Haksız bir saldırıyı o andaki hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek (TCK Md. 25/1) için savunmada bulunulmalıdır. Saldırıyı kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde savunma yapılmalı, olayı önlemeye yeterli olan en az miktardaki kuvvet meşrudur.

Kişisel güvenlik mesafesini korumak. Kişisel Güvenlik Önlemlerine Yönelik Taktiksel İlkelerin içinde yer alır.

Genel ve özel kolluk görevlilerinin, güç kullanımını etkileyen bu ve benzeri faktörlere karşı profesyonelce bir görev anlayışına sahip olmaları için bilinçlendirme çalışmaları da yapılmalı, olağan dışı bir durumda gerçekçi ve başarılı bir davranış sergilenmesi için gerekli unsurları içeren Strese karşı “aşılanma” çalışmaları yürütülmelidir.
Bu çalışmalar esnasında şu davranış ve tutumları kazandırma hedeflenmelidir:
• Ben neyin bir tehdit unsuru olduğunu ve tehdidin mevcut olup olmadığını anlamalıyım (Değerlendirme).
• Ne yapılması gerektiğini bilmeliyim (Karar).
• Ben bunu aynı zamanda yapabilmeliyim (Gerçekleştirme).

Genel ve özel kolluğun tabi oldukları mevzuatların temel amacı insanların canını ve malını korumak, düzeni muhafaza etmek olduğu için güç kullanma öncesinde kolluk; öncelikle halkın güvenliğini sağlayarak var olan düzenin devam etmesini sağlamak için gerekli tedbirleri almalıdır. Aynı zamanda kolluk personeli çok yönlü düşünmesi gerektiği için zor kullanmayı planladığı olay yerinde suç işlenmesine sebep olacak davranışlardan kaçınmalı ve suç işlendiğinde suçluyu adalete teslim edebilecek bir sistem geliştirdikten sonra müdahalede bulunmalıdır.
Bir kanun adamı olan genel ve özel kolluk personeli ilk başta kanunları kendisi uygulamalı ve suçu önlemek ya da yasal bir emri yerine getirmek için kendine verilen yetki kapsamında güç kullanmalıdır. İlgili mevzuatlarda belirtildiği üzere kolluk personeli kendisinin ve başkalarının can ile mal güvenliğini korumak ve asayişin bozulmasını önlemek amacıyla güç kullanabilir. Güç kullanma yetkisine sahip olmada önemli olan, bu yetkiyi kullanma tutkusu veya korkusunun esiri olmak değil, bu yetkiyi yasalar çerçevesinde ulaşılmak istenen amaca gitmeye yarayan bir kuvvet olarak kullanma kabiliyetine sahip olmaktır.

Özel güvenlik görevlilerinin de -görev alanı içinde olmak kaydıyla- genel kolluk personelinin kamu düzeninin sağlanması kapsamında yerine getirdiği birçok görevi yerine getirdiği, gerek 5188 sayılı “Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun [ÖGHDK]” gerekse söz konusu kanunun atıfta bulunduğu 5237 sayılı “Türk Ceza Kanunu [TCK]”, 8049 sayılı “Türk Medeni Kanunu [TMK]” ve 5271 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanun [CMK]”nun ilgili maddeleri incelendiğinde görülmektedir.

TCK madde 24’te:

1. Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.
2. Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.
3. Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.
4. Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hâllerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.”

CMK’nın yakalama ve yakalanan kişi hakkında yapılacak işlemleri içeren madde 90 ve 168. maddelerdir.

Güç kullanma yetkisi; bedeni kuvvet, maddî güç ve şartlar gerçekleştiğinde silah kullanmadan oluşmaktadır.

Orantılılık ilkesi çerçevesinde zor kullanmada aşağıdaki ilkelere uygun olarak, hareket
edilmelidir:
• Müdahale edilen somut olay/durum zor kullanma sürecini belirler /tayin eder.
• Durumun sürekli analiz edilmesi gerekir.
• Zor kullanma süreci herhangi bir anda son bulabilir.
• Süreç içerisinde herhangi bir anda taktiksel geri çekilip daha az zorlayıcı bir yöntem kullanabilir.
• Kademeli ve orantılı zor kullanmada taktiksel iletişim ilk ve en az zorlayıcı olan
yöntemdir.
• Zor kullanma sürecinde genel ve özel kolluk personeli en az zarar verecek yöntemi seçer

Direnmenin birçok nedeni olabilir ancak öne çıkanları saymak gerekirse:

1. Suçunun başkaları tarafından bilinmemesi,
2. Delillerin ortaya çıkmaması,
3. Yakalanma korkusu,
4. Delillerin yok edilmesi,
5. Adalet huzuruna çıkılmama isteği,
6. Tutuklanıp ceza evine girme endişesi,
7. Polisin görevini yapmasının engellenmesi olarak ifade edebiliriz.

Makul ve uygunluk olarak ele alınmaktadır.

Genel Kişisel Güvenlik İlkeleri
• Kişisel güvenlik herkes içindir.
• Kıdem ve tecrübe kolluğu koruyan bir kalkan değildir. Aksine kıdem ve tecrübenin
artması dikkatte bir dağılma ve azalmaya neden olabilir.
• Her müdahaleden önce olası riskler değerlendirilmelidir. Alternatifler göz önüne alınmalıdır. Bilindiği üzere zararsız durumlar beklenmedik şekilde kızışabilir,
bu sebepten sürekli tam dikkat gerekmektedir. Karşıdaki kişinin beklenmedik bir
davranış sergilemesi ihtimaline karşı hazır olunmalıdır.
• Mevcut teçhizatın tamamı, özellikle çelik yelek kullanılmalıdır.
• Kişisel güvenlik alanında yeterli pratikler ve hizmetiçi eğitimlerin alınması gerekmektedir.
• Her an bir riskle karşılaşılabileceği farkındalığı muhafaza edilmelidir.
• Yeterli bilgi/istihbarat ile risk azaltılabilir.

Ani müdahale; olayın tespitini, çoğunlukla yüksek tehlikenin etkisiz hâle getirilmesini veya şüphelilerin yakalanmasını kapsar.

Kişisel güvenlik mesafesini artttırmak, kişisel güvenlik önlemlerine yönelik taktiksel ilkeleri arasında yer almamaktadır.