OLAYLARA MÜDAHALE ESASLARI

Özel güvenlik görevlilerinin de -görev alanı içinde olmak kaydıyla- genel kolluk personelinin kamu düzeninin sağlanması kapsamında yerine getirdiği birçok görevi yerine getirdiği, gerek 5188 sayılı “Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun [ÖGHDK]” gerekse söz konusu kanunun atıfta bulunduğu 5237 sayılı “Türk Ceza Kanunu [TCK]”, 8049 sayılı “Türk Medeni Kanunu [TMK]” ve 5271 sayılı “Ceza Muhakemesi Kanun [CMK]”nun ilgili maddeleri incelendiğinde görülmektedir.

Söz konusu kanunda kamu güvenliğini tamamlayıcı güvenlik hizmetleri olarak tarif edilen özel güvenlik hizmetini ifa eden personelin yetkileri madde 7’de:

“a. Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

b. Toplantı, konser, spor müsabakası, sahne gösterileri ve benzeri etkinlikler ile cenaze ve düğün törenlerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

c. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) CMK, madde 90’a göre yakalama.

d. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.

e. Yangın, deprem gibi tabiî afet durumlarında ve imdat istenmesi halinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.

f. Hava Meydanı, liman, gar, istasyon ve terminal gibi toplu ulaşım tesislerinde kimlik sorma, duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini detektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.

g. Genel kolluk kuvvetlerine derhal bildirmek şartıyla, aramalar sırasında suç teşkil eden veya delil olabilecek ya da suç teşkil etmemekle birlikte tehlike doğurabilecek eşyayı emanete alma.

h. Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.

ı. Kişinin vücudu veya sağlığı bakımından mevcut bir tehlikeden korunması amacıyla yakalama.

j. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) Olay yerini ve delilleri koruma, bu CMK madde 168’e göre yakalama.

k. (Değişik: 23/1/2008 – 5728/544 md.) TMK madde 981’e, Türkiye Borçlar Kanunu [TBK] madde 52’ye, TCK madde 24 ve 25’e göre zor kullanma.” olarak düzenlenmiştir.

5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu [TCK]

Özel güvenlik personelinin yetkileri arasında bulunan güç kullanma yetkisi; TCK madde 24’te:

1. Kanunun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez.

2. Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz.

3. Konusu suç teşkil eden emir hiçbir surette yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur.

4. Emrin, hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hâllerde, yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur.”

Kolluğun, direnen kişilere karşı veya eşya üzerinde bedenî kuvvetin dışında kullandığı kelepçe, cop, basınçlı ve/veya boyalı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, fizikî engeller, polis köpekleri ve atları ile sair hizmet araçları ifade etmektedir.

Meşru müdafaa için kriterler bulunmaktadır. Bunlar;

a. Haksız bir saldırıyı o andaki hâl ve koşullara göre saldırı ile orantılı biçimde defetmek (TCK Md. 25/1) için savunmada bulunulmalıdır. Saldırıyı kırmak amacıyla ve kıracak ölçüde savunma yapılmalı, olayı önlemeye yeterli olan en az miktardaki kuvvet meşrudur.

b. Başlayacağı muhakkak olan bir saldırıyı başlamış saymak zorunludur; başladığı takdirde savunmayı olanaksız kılacak veya çok güç hâle getirecek bir saldırıya karşı savunma yasal sayılmalıdır (TCK Madde 25/1; YCGK 10/10/1995 T.ve 1-213/271 K; CGK 7/11/1995-1-28/327K).

c. Bitmiş olmasına rağmen tekrarından korkulan bir saldırıyı sona ermemiş saymak zorunludur (TCK Madde 25/1; YCGK 10/10/1995 T.ve 1-213/271 K; CGK 7/11/1995-1-28/327K).

d. Saldırıya maruz kalan kimsenin kendi şahsi kusuru ile bu saldırıya sebebiyet vermesi, müdafaanın meşruluğunu ortadan kaldırmaz.

e. Yasal savunmada hiçbir zaman ve hiçbir koşulda meşru savunmada bulunana kaçma yükümlülüğü yüklenemez ve kaçarak kurtulması istenemez. Kaçma şansı bulunan şahsın, kaçmak yerine kendisini savunmayı tercih etmesi meşru müdafaa hakkı kapsamındadır (YCGK 15/04/2003 T.ve 1-83/103).

f. Yasal savunmada “sınırın kast olmaksızın aşılması hâlinde, fiil taksirle işlendiğinde de cezalandırılıyorsa taksirli suç için kanunda yazılı cezanın altıda birinden üçte birine kadarı indirilerek hükmolunur (TCK Md.27/1).

g. Meşru savunmada sınırın aşılması mazur görülebilecek bir heyecan, korku veya telaştan ileri gelmiş ise faile ceza verilmez (TCK Md. 27/2).

Meşru savunma ile ilgili dikkat edilmesi gereken diğer bir husus da bu hakkın nasıl kullanılacağıdır. Bu çerçevede, savunma ile saldırı aynı zamanda olmalı yani saldırı devam ederken gerçekleşmelidir. Saldırı gerçekleşip saldırganın etkisiz hâle getirilmesinden sonra şahsa saldırıda bulunmak meşru müdafaa olarak değerlendirilemeyecektir. Savunma, saldırıyı def edecek veya etkisiz kılacak ölçüde olmalıdır. Savunma ile saldırı arasında uygun oran bulunmalıdır (TCK Madde 25 G; YCGK 15/04/2003 T.ve 1-83/103 K). Masum şahısların asla zarar görmemesine dikkat edilmelidir. Meşru savunmada amaç, cezalandırma olmamalıdır. Son olarak meşru savunmaya neden olan direnç tamamen ortadan kalktığı anda, meşru savunma sona ermelidir.

Orantılılık ilkesinin özellikleri literatürde şu şekilde ifade edilmektedir:

• İnsan haklarına müdahaleye yalnız amaç ve elde edilmesi istenilen başarı orantılı olduğu sürece yetkilidir,

• Kişiyi en az etkileme olasılığı olan hedefe yönelik çeşitli güçlerden birini seçer,

• Önlemin/müdahalenin olaya dâhil olmayan üçüncü bir şahıs, tehlike arz eden şahıs veya tehlikeye maruz kalan şahsa mı yönlendirildiğine dikkat eder,

• Elde edilmesi istenilen sonucun, gerçekleşmesi olası zarar ve tehlike ile doğrulanabilir bir ilişki içinde olduğuna dikkat eder,

• Güç kullanıp yaptırımda bulunurken bundan etkilenen kişinin hak ve korunabilir çıkarlarını korumaya özen gösterir,

• Elde edilmesi istenilen sonuç alınır alınmaz veya kullanılan yöntemler ile alınamayacağı bariz olduğu anda kullanılan zora son verir.

Genel Kişisel Güvenlik İlkeleri

• Kişisel güvenlik herkes içindir.

• Kıdem ve tecrübe kolluğu koruyan bir kalkan değildir. Aksine kıdem ve tecrübenin artması dikkatte bir dağılma ve azalmaya neden olabilir.

• Her müdahaleden önce olası riskler değerlendirilmelidir. Alternatifler göz önüne alınmalıdır. Bilindiği üzere zararsız durumlar beklenmedik şekilde kızışabilir, bu sebepten sürekli tam dikkat gerekmektedir. Karşıdaki kişinin beklenmedik bir davranış sergilemesi ihtimaline karşı hazır olunmalıdır.

• Mevcut teçhizatın tamamı, özellikle çelik yelek kullanılmalıdır.

• Kişisel güvenlik alanında yeterli pratikler ve hizmetiçi eğitimlerin alınması gerekmektedir.

• Her an bir riskle karşılaşılabileceği farkındalığı muhafaza edilmelidir.

• Yeterli bilgi/istihbarat ile risk azaltılabilir.

Çalışma saatleri, maaş yeterliliği, sigorta imkânı, mesai yoğunluğu, izin kullanma imkânlarını kapsayan özlük haklarının yanı sıra çalışılan yerin hava koşulları, ortamdaki teknik donanımın yeterliliği ve ihtiyaçlarını karşılayabilme derecesi kısaca çalışma şartları; her çalışan bireyin olduğu gibi genel ve özel kolluk görevlilerinin de görevini yerine getirirken etkilendiği önemli bir faktördür.

Fiziksel Faktörler: Çalışma saatleri, maaş yeterliliği, sigorta imkânı, mesai yoğunluğu, izin kullanma imkânlarını kapsayan özlük haklarının yanı sıra çalışılan yerin hava koşulları, ortamdaki teknik donanımın yeterliliği ve ihtiyaçlarını karşılayabilme derecesi kısaca çalışma şartları; her çalışan bireyin olduğu gibi genel ve özel kolluk görevlilerinin de görevini yerine getirirken etkilendiği önemli bir faktördür.

Psikolojik Faktörler: İş hayatında yaşanabilecek olumsuz birtakım durumlar, gelecek kaygısı duyulması, ailevi problemler, kişisel meseleler ve tehlike unsuru barındıran bir meslek icra ediyor olmanın verebileceği stres genel ve özel kolluk görevlilerini de görevlerini yerine getirirken etkileyen başlıca unsurlardandır. İş ile ilgili stres kaynaklarından en önemlisi, aşırı veya yetersiz iş yükü ve zaman baskısıdır. Bu bağlamda çalışanın performansına ve tepkilerine etki eden çeşitli baskılar iş yükü olarak adlandırılmaktadır (Weiner J.S., 1982: 953). Ivancevich ve Matteson (1996) ve Cartwright, S., Cooper, C.L., & Murphy, L. (1995), stres kaynaklarını işin özellikleri kapsamında ele almışlar ve bunları; fiziksel çevre koşulları, aşırı veya yetersiz iş yükü, vardiyalı çalışma düzeni, otomasyon ve işte tehlike unsurunun varlığı olarak sıralamışlardır. Ancak çalıştığı mesleği kendisi seçerek gelmiş olan genel ve özel güvenlik personeline düşen görev, işini hakkıyla yapmak ve karşılaştığı sorunlara çözümler bularak önündeki olası psikolojik engelleri kaldırıp kendisine ve iş arkadaşlarına pozitif ortam oluşturmaktır