ORTA ASYA TÜRK TARİHİ - Deneme Sınavı - 6

Kırım Hanlığı, Osmanlı Devleti ile Rus Çarlığı arasında 1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile Osmanlı toprağı olmaktan çıktı.

Rus istilasına kadar Kumuklar, Şamhallık denilen bir idârî sisteme sahiptiler.

1828 Osmanlı-Rus Savaşı neticesinde 14 Eylül 1829’da imzalanan Edirne Antlaşması’na göre Ahıska ve Ahırkelek savaştazminatı olarak Ruslara verildi.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra imzalanan Yeşilköy Antlaşması’na göre Kars, Ardahan ve Batum savaştazminatı olarak Ruslara bırakılınca Ahıska daha da zor duruma düştü.

Osmanlı Devleti bu kez 1853’te patlak veren Kırım Harbi esnasında savaşın cephelerinden biri olan Ahıska’da bazı başarılar kazandıysa da mağlup oldu. Ahıska Türkleri ise savaştan sonra Osmanlılara yardım ettikleri gerekçesiyle büyük katliamlara maruz kaldılar.

Sibirya Tatarları bugün Tümen, Om, Novosibirsk, Tom, Tobol, Tara, Baraba, Kemero­vo havalisinde yaşamaktadırlar. Sibirya Tatarlarının yaşadığı köyler Ob Irmağı’nın kolları olan İrtiş, İşim, Tobol, Çulım, Tom, Om, Tura, Tavda, İset ırmaklarının havzasındadır. Doğru cevap B'dir.

27 Eylül 1990’da Yakut Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti hâkimiyetini ilan etmiştir. Doğru cevap C'dir.

Tuvalıların hâlen canlı bir şekilde anılarında yaşattıkları en büyük isyanları Aldan Maadır olarak bili­nen “60 Bahadır” isyanı Çinlilere karşı başlatılmış bir isyandır. Doğru cevap E'dir.

Hakasya’nın en meşhur abidelerinden biri İskit Hükümdarı’na âit olan Salbık Kurgan’dır.Doğru cevap C'dir.

1919 yılının sonlarında Sovyet idâresi Altay bölgesini tam olarak ele geçirdi ve burası 1 Haziran 1922 tarihinde kurulan Oyrat Özerk Bölgesi’ne dâhil edildi. 1948 yılında da Dağ­lık Altay Özerk Oblastı’na dönüştürüldü. Siyasi statü, 1991 yılında Dağlık Altay Sovyet Sosyalist Özerk Cumhuriyeti olarak yeniden düzenlendi. En son olarak bölge Türklerinin bağlı bulunduğu siyasî yapının adı 1992 yılında Altay Cumhuriyeti olarak değiştirildi. Doğru cevap A'dır.

Kazan Hanlığının 1552 yılında Ruslar tarafından yıkılmasını müteakip Tatarların tarihî gelişiminde büyük bir dönüşüm meydana geldi. Bu hadiseden sonra Tatarlar yurtlarından çıkarak dağıldılar ve bir daha devlet kuramadılar. Halk Ruslar tarafından şehirlerden ve ırmak kenarlarından kovuldu. Tatar soylularının bir kısmı Rus hizmetine girdi ve Hıristiyanlığı benimsedi. Halkın çoğu haraç ödemek ve çeşitli devlet yükümlülüklerini yerine getirmek mecburiyetinde olan “devlet çiftçisi” statüsüne geçti. Doğru cevap A'dır.

Kazan Hanlığı çöktükten sonra Ruslar, asker olarak kullanmak üzere Başkurtlara bazı imtiyazlar tanıdılar. Başkurtlar böylece topraklarını muhafaza ettiler, Hıristiyanlaştırma siyasetinden genellikle muaf tutuldular ve daha az vergi verdiler. Doğru cevap E'dir.

1774 yılında Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması neticesinde Kırım, Osmanlı’nın elinden çıkmıştır. Doğru cevap E'dir.

Tavlu, Balkar, Beş Dağ Topluluğu ve Alan Karaçay-Malkarlılar’a verilen isimlerdendir ancak Dolgan ismi Rusya’nın kuzeyindeki Taymır bölgesinde yaşayan Türklerin adıdır. Doğru cevap D'dir.

Şahmallık Kumuklar tarafından kullanılan bir idârî sistemtir. Kumuk bölgesini Şamhal adı verilen ve Altın Orda hanlarının soyundan gelen beyler idâre ederdi. Şamhallar XIV. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar çeşitli dönemlerde Osmanlı, İran ve Rus­ya himayesine girdiler ancak feodal bir devlet olarak varlıklarını sürdürdüler. Doğru cevap E'dir.

Sibirya Tatarları bugün Tümen, Om, Novosibirsk, Tom, Tobol, Tara, Baraba, Kemero- vo havalisinde yaşamaktadırlar. Doğru cevap a'dır.

Tuvalıların asli unsur olduğu Tuva Cumhuriyeti Rusya’nın federal bölgelerinden biridir. Tuva Cumhuriyeti’nin başkenti ise Kızıl’dır. Cumhuriyetin güney ve güneydoğusunda Moğolistan, doğusunda Buryat Cumhuriyeti, kuzey doğusunda İrkut Oblastı, kuzeyde Krasnoyar (Kızılyar), kuzey batısında Hakas Cumhuriyeti ve batısında Altay Cumhuriyeti yer almaktadır. Doğru cevap b'dir.

Hakaslar, Rusya Federal bölgelerinden Sibirya Federal Bölgesi’ndeki Hakas Cumhuriyeti’nde yaşamaktadırlar. Burası Orta Sibirya’nın güneyinde yer almaktadır. Cumhuriyetin idârî merkezi Abakan Şehri’dir. Komşuları Kemerovo Oblastı, Krasnoyar (Kızılyar) Kray, Tuva ve Altay cumhuriyetleridir. Hakasya’nınenmeşhur abidelerinden biri İskit Hükümdarı’na âit olan Salbık Kurgan’dır. Yine bölgenin Türklerin anayurtlarından biri olduğuna dâir en önemli ispat Tagar Kültürü’ne âit olduğu söylenen Boyar Kaya Resimleri’dir. Doğru cevap c'dir.

Sibirya’daki Türk halklarından Şorlar, Batı Sibirya’nın güneyinde, yoğunlukla Kemerovo bölgesindeki Taşdagul, Novokuznetsk, Mejduçerensk, Miskovsk, Osinokovsk havalisinde yaşamaktadırlar.

Şorlar XIX. yüzyıla kadar eski Türk dininin değişik formlarında yaşamış olsalar da anılan tarihten sonra Hıristiyan olarak kayıtlara geçtiler ve Rus adları aldılar. Bununla beraber Şorlar, kendi aralarında Şor kişi adları taşımaya devam ettiler ve eski dinlerinden ve kültürlerinden de vazgeçmediler. Doğru cevap d'dir.

İdil boyunda eski Türk inancı ve İslâmiyet unsurları da taşıyan bir Hıristiyanlık içinde yaşayan ve dilleri Batı Hunca’nın özelliklerini taşıyan Çuvaşların etnik menşeine dâir bazı görüşler vardır. Hazarların, Avarların ya da Burtasların bakiyeleri oldukları, Türkleşmiş Fin-Ugordan geldikleri veya İdil boyu Bulgarlarının Müslüman olmamış kitlelerinin yerli Fin-Ugorlarla karışmalarıyla teşekkül ettikleri öne sürülmektedir. Doğru cevap e'dir.