ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI - Deneme Sınavı - 12

Yılda bir kez temmuz ayında Galatasaray Lisesinde sergi düzenleyen “D” grubu sanatçıları, Batıda yayılan çağdaş sanat üsluplarını, Türk sanatına tanıtmış kübizm, konstrüktivizm ya da soyut üsluplarda ürettikleri yapıtlarla sergiler açmışlardır.

Cumhuriyet döneminde ilk anıt heykeller, bu konuda yetişmiş deneyimli Türk heykeltıraşı ve gerekli teknik kadro olmadığı için yabancılara sipariş edilmiştir. 1926 yılında İstanbul’da Sarayburnu’nda H. Krippel tarafından yapılan Atatürk Heykeli kent meydanlarını süsleyen ilk Anıt heykeldir.

Kamuya açık alanlara heykel dikilmesi geleneği, Batı’da Yunan Uygarlığından beri var olan bir gelenektir. İstanbul’da Osmanlı Sarayı çevresinde Batılı anlamda heykellerin ilk örnekleri Kanuni Sultan Süleyman’ın Mohaç Seferine (1526) katılan Sadrazam İbrahim Paşa’nın Budapeşte’den bazı heykelleri İstanbul’a getirmesi ve Sultan Ahmet Meydanı’na koydurması ile başlar.

Erken Dönem Türk Beyliklerinin günümüze gelebilen yapıları içerisinde, ilk sırayı cami ve mescitler almaktadır. Büyük Selçukluların inşa ettirdikleri Diyarbakır Ulu (1091-1092) ve Siirt Ulu (1129 onarım) Camii, Anadolu Türk döneminin en erken tarihli cami yapılarını oluştururlar.

Erken Bizans Döneminde Mısır'da yaşayan Hristiyan halka verilen Kopt denirdi.

Erken Osmanlı mimarisinde kubbeden duvarlara geçiş dışarıdan bitiştirilen kasnaklar ile yapılmıştır. Bu kasnaklar nedeniyle camilerin tepeden görünüşleri kare değil; daireye yakın çokgen biçimini almıştır. Diğer şıklardaki özellikler, erken dönem mimarilerinde sıklıkla görülmektedir.

Bursa Ulu Camii önemli restorasyon süreçlerinden geçmiştir ve içindeki yazı ve kalem işi süslemelerin büyük çoğunluğu ne yazık ki orijinal değildir. Diğer şıklarda verilenler Bursa Ulu Camii'nin özellikleri arasında yer almaktadır.

İstanbul Fatih Külliyesi çok düzenli bir yerleşim planına sahip olup içerisinde cami, medrese, hastane, misafirhane, imaret, kervansaray, hamam, sıbyan mektebi, kütüphane, müvakkithane ile Fatih ve eşi Gülbahar Hatun'un türbelerini barındırmaktadır.

Aynı meslek grubuna mensup esnafın bir araya toplandığı ve sıra çarşı şeklinde dizayn edilen yapılara Osmanlı'da arasta adı verilirdi.

Erken Osmanlı Dönemi Mimarisinde külliyeler, sultanlar ya da yetkili devlet görevlileri tarafından tahsis edilen arazi ve gelirler kullanılarak inşa edilmiş ve belli bir sistem içerisinde işlemesi hedeflenmiştir. Bunun en temel nedeni, devletin siyasi alanda olduğu kadar sosyal alanda da örgütlenmiş olması ve bu şekilde külliyelerden halka en yüksek düzeyde hizmet verilmesinin amaçlanmış olmasıdır.

İstanbul Yavuz Sultan Selim Camii, 24 metrelik bir kubbeye sahip olup inşa alanının yüksek ve minarelerinin uzun olmasıyla ünlüdür. Yavuz Sultan Selim'in türbesinin yanında bulunduğu caminin mimarı bilinmemektedir.

İstanbul Haseki Hürrem Sultan Külliyesi, İstanbul Şehzade Mehmet Külliyesi ve İstanbul Süleymaniye Külliyesi Klasik Osmanlı Dönemi eserleri olup İstanbul Aksaray Muratpaşa Külliyesi erken dönem eserleri arasında yer almaktadır.

Klasik dönem medreseleri U ve L biçiminde görülebilen, simetrisine özen gösterilmiş, genelde tek kubbeli ve küçük ölçekli olarak dizayn edilmiş yapılar olarak karşımıza çıkmaktadır. Külliye içinde olan medreseler merkeze değil; külliyenin sakin bir bölgesine inşa edilmişlerdir.

Kervansaraylar konaklamaya yönelik yapılar iken kapalıçarşılar, bedestenler ve arastalar ticari nitelikli yapılardır. Hanlar ise hem konaklama hem de ticari amaçlı yapılardır.

Hat sanatı İslami güzel yazı sanatı olup ilk kez İslamiyetin kabulü sonrasında ortaya çıkmıştır.

Orta Bizans Döneminde üretilen kumaşlarda görülen insan başlı, aslan gövdeli mitolojik yaratık 'sfenks' olarak adlandırılır. 'Grifon'; kartal başlı, aslan vücutlu mitolojik yaratıktır. 'Ejder', büyük yılan ejderha anlamında kullanılır. 'Sır' ve 'Lüster' ise seramik sanatında kullanılan tekniklerdir. Doğru cevap A şıkkıdır.

1940 yılında öncülüğünü Sedad Hakkı Eldem’in yaptığı mimarlık dönemi "İkinci Ulusal Mimarlık" dır.

Selanik, Aziz Georgios Kilisesi, Rotonda (Daire Planlı) olarak inşa edilmiştir.

Konstantinopolis Hagios Polyeuktos Bazilikası, Demre Aziz Nikoalos Kilisesi, Konstantinopolis Hagia Sophia Kilisesi ve Alahan Doğu Bazilikası ise kubbeli bazilika plan tipinde inşa edilmişlerdir.

1926-1927 yıllarında Sağlık Bakanlığı binasını tasarlayan mimar Theodor Jost ' dur.