ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI - Deneme Sınavı - 16

İznik’te I. Murad’ın veziri Çandarlı Halil Hayrettin Paşa’nın emriyle, mimar Hacı Bin Musa tarafından yapılmıştır. Kare planlı ve tek kubbeli olarak planlanan ana mekân fikri bu yapıda geliştirilerek son cemaat yeri ile kare ana mekân arasında uygulanan ek bir bölümle yapı uzatılmıştır.

1443-1447 yılları arasında II. Murad tarafından inşa ettirilen yapı enlemesine düzenlenmiş bir ana mekan, çepeçevre revaklı şadırvan avlusu ve dört minaresi ile anıtsal bir yapıdır. Ana mekana hakim altı dayanağa oturan bir büyük kubbe yer alır ve altıgen ayaklarda geçişler pandantif­lerle yapılmıştır, sekiz adet kubbe payandası ilk kez bu yapıda görülür, mihrap yönünde iki payanda duvarları destekler. Mekan iki yanda daha küçük kubbelerle örtülmüş ikişer bölümle genişletilmiş olup ilerde başka yapılarda kullanılacak olan bir uygulamaya gidilmiştir. Klasik Osmanlı Mimarisinin öncü yapısı olarak kabul edilmektedir.

Osmanlı Devletinde halkın eğitim kurumları sıbyan mektepleri ve medreselerdir. Sarayda Şehzadegân Mektebi ve Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulan Enderun, Osmanlı devlet teşkilatında görev yapacak kişileri yetiştiren kurumlardı.

Osmanlı Çini Sanatı erken dönem örnekleri; Selçuklu geleneklerini gerek yapım, gerekse renk ve desen olarak sürdürür. 15. yüzyıl başlarında Bizans döneminde de kaliteli bir çini-seramik yapım merkezi olan İznik, üretimi çiniler, Bursa yapılarında görülmeye başlar. Erken Dönem Osmanlı çini sanatında renkli sır tekniği ile üretilen, sarı ve yeşil renklerin bitkisel motif­lerle ön plana çıktığı örnekler mevcuttur. Firuze, mavi, yeşilin tonları ve beyaz hakim renklerdir. İlk Osmanlı çini örneklerinde hamur kırmızı renktedir. Kabartma dekorlanabilen, ateşe dayanıklı, büyük parçalar halinde hazırlanan, mimari programa göre düzenlenen çini örnekleri mevcuttur. Çini hamuru ile sır arasında, Selçuklu döneminde olduğu gibi astar kullanılmaz. Yapının duvar, mihrap, pencere ve kapı alınlıkları uygulama alanlarıdır.

Mimar Hayreddin tarafından inşa edilen külliyenin camisi 1501-1506 yılları arasında inşa edilmiştir. 18 m çapındaki büyük kubbe kuzey - güney eksende iki yarım kubbe ve yanlarda dörder küçük kubbe ile tamamlanmıştır. Bu kubbeler yüksek ve geniş sivri kemerler üzerine oturmaktadır. Caminin iki katlı revakları, pencereli şadırvanlı avlusu ve iki minaresi yapıyla bütünlük arz eder. Medresesi cami’den uzakta inşa edilmiştir. Çif­te Hamam, imaret, Kervansaray, Türbeler Külliyenin diğer yapılarıdır. Külliye yapıları bölgenin yoğun imar alanı olmasından ötürü değişik yerlere inşa edilmişlerdir. Adeta camiden ayrı yapılar olarak algılanabilirler.

Mimar Sinan sadece mimar olarak değerlendirilemez. Kent planlamacılığı, deseni kuvvetli bir sanatçı olması da önemli niteliklerdir. Mimar Sinan Osmanlı Mimarisinde her tür yapının plan, örtü sistemlerini araştıran, Rönesans sanatçılarının merkezi anıtsal kubbe örneklerini inceleyen ve her yapısında değişik uygulamalara yönelen mimarlık tarihinin en önemli dehaları arasındadır. Mimar Sinan öncelikle büyük kubbe ve taşıyıcı sistemler üzerine denemeleri ile dikkat çeker. İlk eserlerinde İznik, Bursa, Edirne eserlerinin mekân uygulamalarına bağlı kalmıştır.

Klasik dönem çini sanatının ana üretim merkezi İznik olup Kütahya üretimi çiniler İznik kalitesine ulaşamamıştır. Kütahya çinileri malzeme açısından farklılık gösterir. Kaba çini hamuru, daha donuk sır ve soluk renkler ana özellikleridir. Sıraltı tekniği ise dönemin en önemli uygulaması olacaktır.

Seccadelerde ise kufi yazı kuşakları, Kandil, rozet motif­leri ön plana çıkar. Avrupa’da Rönesans ressamlarının eserlerinde görülen Holbein halıları krem, koyu mavi ve kırmızı renklerin hakim olduğu, beyaz kufi yazı desenlidir. Stilize, geometrik biçimlenen bitkisel bezemeler hakim olabilir.

Çobanoğulları

Şiraz ve Bağdat’ta biçimlenen,1440-1470 yılları arasındaki 30 yılda döneminde belirli motif ve biçimsel kalıpları olan yeni bir minyatür üslubu yaratmış ve bir çok yazma eserin resimlendiği Beylik Karakoyunlular'dır.

14. yüzyılın başlarında İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın, Emir Çoban’ın oğlu Demirtaş’ı 1316 yılında Anadolu Valiliği’ne ataması, İlhanlı asker ve
komutanları arasında şiddetli mücadelelerin yaşanmasına neden oldu ve İlhanlıları yıkılışa götürecek karışık bir dönemi başlattı.

Erzurum Yakutiye Medresesidir

Karamanoğlu Mehmed Bey

Marzuban-nâme

Tokat İbn Sentimut Türbesi

Karakoyunlular Devletidir

Birgi Ulu Camii

Osmanlıların Rumeli'de ilk kazandıkları toprak, Çimpe Kalesi'dir.

Balkanlar'ın kontrolü için önemli olan Niğbolu Savaşı, Yıldırım Bayezid döneminde, 1396 yılında gerçekleşmiştir.