ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI - Deneme Sınavı - 7

Beylikler Dönemi’nin ikisini Hacı Hasbey oğlu Mehmet Bey’in, diğerini II. İbrahim Bey’in kızından olan torunu Nasuh Bey’in inşa ettirdiği Karamanoğullarına ait kare planlı kubbe örtülü üç darülhuf­faz yapısı da Konya’da yer almaktadır. Darülhuffaz: Kuran okutulan ve ezberletilen okullara darülhuffaz denilmektedir. Doğru cevap A'dır

İmaret: Erken Osmanlı Dönemi’nde dinsel yapılara genel olarak imaret denilmektedir. Daha sonraları hayır kurumlarına imaret denilmiş, giderek sadece yoksullara yemek dağıtılan yerlerin adı olmuştur. Selçuklu döneminde ise, her türlü yapıya imaret denilmekteydi. Doğru cevap C'dir.

Karamanoğullarına ait köprüleri, iki kemer gözlü Ermenak yakınlarında Göksu nehri üzerinde yer alan 1306 tarihli Ala Köprü, dört kemer gözlü Karaman-Ermenak yolunda Göksu üzerinde yer alan Bıçakçı Köprüsü, tek kemer gözlü Karaman yolundaki Yeşildere üzerine kurulmuş Yeşildere Köprüsü, iki kemer gözlü Konya Afyon yolu üzerinde 1437 tarihli Argıthanı Köprüsü, iki kemer gözlü Konya Ereğli-Ayrancı Köprüsü, üç kemer gözlü Konya Ereğli İlçesi Divle Köprüsü, tek kemer gözlü Karaman Gazalpa Köprüsü, dört kemer gözlü diğer Gazalpa Köprüsü, beş kemer gözlü Mut Karaman yolu üzerindeki Gıravga Köprüsü, Göksu üzerindeki Mut Hocantı Köprüsü, tek kemer gözlü Konya Yeşildere bucağı Kızıllar Köprüsü, Konya Ereğli Musa Köyü Köprüsü, beş kemer gözlü Konya Ereğli İvriz suyu üzerindeki Hortu Köprüsü, aynı su üzerinde yer alan tek kemer gözlü İvriz Köprüsü ve Anamur Köprüleri temsil ederler. Bitlis Ahlat-Tatvan yolu üzerindeki 1481 öncesine tarihlenen tek kemerli Bayındır Köprüsü Akkoyunlu eseridir. Doğru cevap E'dir.

Artukluların çok sayıdaki köprüsünden Batman Hasankeyf Köprüsü (1154-1175), Diyarbakır Haburman Köprüsü (1179), Diyarbakır Devegeçidi Köprüsü (1218), Diyarbakır Malabadi Köprüsü (12.yy), Mardin Kızıltepe (13.yy) ve Şırnak Cizre Akabin (13.yy) Köprüsü en bilinenleridir. Çağlayan Köprüsü ise Danişmendliler tarafından yapılmıştır.

Geç Osmanlı Döneminde, ilköğretim sadece erkek çocuklar için zorunlu eğitim haline getirilmiştir.

Bu dönemde yabancı ve gayri müslim sanatçılarda ilgi görmektedir. Bu nedenle "B" şıkkıda verilen "Sadece yerli sanatçıların eser vermelerine izin verilmesi" bilgisi yanlıştır.

Beylerbeyi Sarayı, başmimar olan Sarkis Balyan tarafından inşa edilmiştir.

İstanbul Laleli Camisi (1759-1763), III. Mustafa döneminde Mimar Tahir Ağa tarafından inşa edilir.

Katlı bitkisel bezemeler, yaprak frizleri, kıvrımlı kumaş, çelenk (girlant) istiridye formu,
kartuşlar, boşlukta uçan figürler ve hacim kazandırılmış formlar Barok mimarî ve süslemelerde ana özelliktir.

Rokoko üslubunda bezeme programında sarmal kıvrımlı dallar, S kıvrımlar, bombeli olmayan kartuşlar, az çıkıntılı pilastırlar, çizgisel üslupta akant yaprakları karakteristik
öğelerdir.

I. Mahmut tarafından yapımında başlatılan Nuruosmaniye Cami 1755 yılında tamamlanmıştır. XVIII. Yüzyılın en güçlü Barok etkileri taşıyan camisidir. Topografik sorunu ve çevrenin yoğun ticari dokusu nedeniyle değişik kot seviyelerinde yapı çözümlenmiştir. Barok etkinin en yoğun hissedildiği yer mukarnasın yerini almış kavsara dolgusudur.

Gevher Nesibe Darüşşifası, Anadolu Selçukluları zamanında yapılmış bir yapıdır.

GEÇ OSMANLI DÖNEMİ ÇİNİ VE SERAMİK SANATI: Osmanlı Çini Sanatı’nın iki önemli
merkezi vardır: İznik ve Kütahya. İznik, XVII. yüzyılda neredeyse tamamen çini üretimini kesmiş, İznik üretimine göre kalitesi daha düşük olan Kütahya, günümüze kadar süreklilik
göstermiştir.

Bu dönem minyatür eserlerde iki önemli sanatçı ön plana çıkmaktadır. Birincisi, gerçek
ismi Abdülcelil Çelebi olan Levnî’dir. Surnâme-i Vehbi isimli eserde Sultan III. Ahmed’in
oğullarının sünnet törenini, geçit törenlerini resmetmiştir (1720).

1889 Mayısında Askeri Tıbbiye Mektebinde İbrahim Temo, Mehmet Reşit, İshak Sükuti, Abdullah Cevdet ve Hikmet Emin adlı beş öğrenci tarafından kurulan İttihad-ı Osmani adlı gizli dernek, 1895 yılında adını İttihat ve Terakki olarak değiştirmiştir. Örgüt 1908-1918 yılları arasında kısa kesintilerle devlet yönetimine hakim olmuştur.

Kuvayi Milliye: Mondros Mütarekesinin ağır koşullarının dayatılması, Osmanlı ordusunun dağıtılması ve Anadolu’nun İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunan kuvvetleri tarafından işgal edilmesinin ardından ortaya çıkan milli direniş örgütü.

Osman Hamdi Bey tarafından 1882’de kurulan batı tarzında sanat eğitimi veren okulun adı 1928 yılında Güzel Sanatlar Akademisi olarak değiştirilmiştir. Günümüzde Mimar Sinan Güzel Sanatlar Fakültesi olarak eğitim vermeye devam etmektedir.

İstanbul Beyoğlu’ndaki St.Antoine Kilisesi (1906-12), Ankara Ulus’taki Osmanlı Bankası (1926), İnhisarlar (Tekel) Başmüdürlüğü (1928), Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü (1926-29), Türkiye İş Bankası (1929); Bursa’daki Çelik Palas (1930-32) Mongeri’nin en önemli eserleridir. Arif Hikmet Koyunoğlu’nun 1927 yılında tamamlanan Hariciye Vekâleti Binası, 1938 yılında Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’in tamamlanmasına kadar konulduğu yapı olan Etnografya Müzesi ve Türk Ocağı Binası, Birinci Ulusal Mimarlık döneminin sembolü olmuş yapılardır

İkinci Ulusal Mimarlık döneminin en önemli yapısının Atatürk’ün Ankara’daki Anıtkabiri olduğu söylenebilir. 1941 yılında bu yapı için uluslar arası bir yarışma düzenlenmiştir. Türk Mimarları Emin Onat ve Orhan Arda tarafından hazırlanan tasarım uygulamaya değer bulunmuş, inşasına 1944 yılında başlanan yapı 1953 yılında açılmıştır. Yapıda Türk türbe geleneği ile Anadolu anıt gömüt geleneği yeni ve çağdaş bir yorumla birleştirilmeye çalışılmıştır. Çağdaş olduğu kadar geleneksel yapı gereçleri ve yapım teknikleri de kullanılmıştır.

Primitif: Sanat tarihinde ilkel toplumların sanatını ve kültürünü nitelemek için kullanılan bu kavramı Batı etkisindeki Osmanlı resim sanatı için ilk kez Fransız yazar Rene Huyghe kullanmıştır.