ORTAÇAĞDAN GÜNÜMÜZE ANADOLU UYGARLIKLARI - Deneme Sınavı - 8

İlk külliye dediği için cevap A şıkkıdır.

Kalemişi iç mekan süslemesidir. Cevap e şıkkıdır.

Hat sanatına aittir. Cevap A şıkkdır.

Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Sanatını anlayabilmek için Osmanlı Devletinin ortadan kalkması ve yeni bir devletin kuruluşuna kadar olan döneme kısaca bakmak gerekmektedir. Yüzyıllar boyunca refah içinde yaşayan din ve dil farklılığı gösteren çeşitli etnik topluluklardan oluşan Osmanlı toplum yapısı, 19. yüzyılda ortaya çıkan milliyetçilik akımıyla çözülmeye başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

1876 yılında Osmanlı devletinin ilk anayasası olan Kanun-i Esasi’yi ve Meşrutiyet’i ilan eden II. Abdülhamit, böylece yetkilerini bir Meclis ile paylaşmıştır. Ancak bir yıl sonra Rus Ordusunun Ayastefanos’a kadar gelmesinden yararlanarak Meclis-i Mebusanı dağıtmış ve Kanuni Esasiyi askıya almıştır. Doğru cevap B'dir.

Birinci Dünya Savaşına kadar ülkeyi yönetecek İttihat ve Terakki Cemiyeti ile birlikte, Osmanlıcılık anlayışı yerini, fikir babalığını Ziya Gökalp’in yaptığı Türkçülük ideolojisine bırakacaktır. Doğru cevap D'dir.

Birinci Dünya Savaşından Mondros Ateşkes Antlaşmasını (30 Ekim 1918) imzalayarak yenik çıkmasının ardından Osmanlı Devletinin toprakları itilaf devletlerince işgal edilmiştir. Mustafa Kemal ve silah arkadaşları tarafından başlatılan Kurtuluş Savaşının siyasi manifestosu olan Misak-ı Milli sınırları bu antlaşmada belirmiştir. Cumhuriyet rejimi Osmanlı Devletinin elinde kalan toprakların korunmasını amaç edinmiştir. Kuvayi Milliye adı verilen halk direnişi, 19 Mayıs 1919’da Samsuna çıkışından sonra Mustafa Kemal tarafından organize edilerek, işgalci güçlere karşı direniş başlatılmıştır. Doğru cevap E'dir.

Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi
1908’de II. Meşrutiyet’in ilanı ile başlayıp 1930’lar da sona eren dönem, Türk mimarlık tarihinde “Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi” olarak tanımlanmaktadır. Osmanlı Devletinin ortadan kalktığı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu bu yıllarda, Türk Ulusçuluğu düşüncesi, her alanda olduğu gibi mimaride de etkili olmuştur. Dönem bundan yola çıkılarak Milli Mimari Üslubu, Neoklasik Üslup, Erken Cumhuriyet Dönemi Mimarisi olarak da adlandırılmaktadır. Bu üslubun öncülüğünü Sanayi Nefise Mektebi hocalarından Mimar Vedat Bey ve Hendesei Mülkiye Mektebi hocalarından Mimar Kemalettin Bey yapmışlardır. Doğru cevap E'dir.

1909 yılından itibaren Sanayi-i Nefise Mektebinde dersler veren İtalyan Mimar Mongeri’nin erken Cumhuriyet dönemi mimarlığına en önemli katkısı, zengin yüzey dekorasyonu ile olmuştur. Karmaşık arabesk oyma desenler, zengin başlıklar ile taçlandırılmış gömme kolon ve sütunlar, sanatçının yapılarında karşımıza çıkan önemli detaylardır. İstanbul Beyoğlu’ndaki St.Antoine Kilisesi (1906-12), Ankara Ulus’taki Osmanlı Bankası (1926), İnhisarlar (Tekel) Başmüdürlüğü (1928), Ziraat Bankası Genel Müdürlüğü (1926-29), Türkiye İş Bankası (1929); Bursa’daki Çelik Palas (1930-32) Mongeri’nin en önemli eserleridir. Doğru cevap B'dir.

Arif Hikmet Koyunoğlu’nun 1927 yılında tamamlanan Hariciye Vekâleti Binası, 1938 yılında Atatürk’ün naaşının Anıtkabir’in tamamlanmasına kadar konulduğu yapı olan Etnografya Müzesi ve Türk Ocağı Binası, Birinci Ulusal Mimarlık döneminin
sembolü olmuş yapılardır. Doğru cevap E'dir.

Ernst Egli 1927-1940 yılları arasında Türkiye’de eğitimci, mimar ve danışman olarak görev yapmıştır. Sanatçı Musiki Muallim Mektebi, Sayıştay (Divan-ı Muhasebat), Siyasal Bilgiler Fakültesi (Mülkiye Mektebi) gibi yalnızca plan bakımından değil, tasarım ilkeleri ve form bakımından da modern olan yapıları tasarlamıştır.

Bruno Taut’un Ankara’da tasarladığı Dil Tarih Coğrafya Fakültesi uygulaması orta Avrupa ile Türk etkilerinin sentezi olarak görülebilir.

Bir Türk mimarın elinden çıktığı bilinen ilk modern bina, İstanbul’da Sırrı Arif Bey tarafından 1929 yılında tasarlanan Bekir Bey Evi’dir. Dönemin önemli mimarları arasında Sedat Hakkı Eldem, Abdullah Ziya Kozanoğlu, Zeki Sayar, Abidin Mortaş, Hüsnü, Semih Rüstem ve Arif Hikmet bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

İkinci Ulusal Mimarlık döneminin en önemli yapısının Atatürk’ün Ankara’daki Anıtkabiri olduğu söylenebilir. 1941 yılında bu yapı için uluslar arası bir yarışma düzenlenmiştir. Türk Mimarları Emin Onat ve Orhan Arda tarafından hazırlanan tasarım uygulamaya değer bulunmuş, inşasına 1944 yılında başlanan yapı 1953 yılında açılmıştır. Anıtkabir, çağdaş olduğu kadar, geleneksel mimarlıktan da izler taşıyan bir yapıdır. Doğru cevap D'dir.

Doğru cevap A'dır. 

Maveraünnehir ve Horasan bölgelerini istila eden Moğollar, 1220 yılından itibaren bu bölgelerde yaşayanları batıya doğru göç etmeye zorlayınca, Sultan I. Alâeddin Keykubad (1220-1237), büyük dalgalar halinde Anadolu’ya gelen Türk boylarını, uç adı verilen sınır bölgelerine yerleştirmekle Selçuklu Devleti’nin çöküşe geçtiği ve dağıldığı sıralarda kurulacak beyliklerin güç alacakları toprakları kendilerine sağlamış oldu. Moğollar’ın önünden kaçarak Anadolu’ya gelen kitlelerden Babai tarikatına mensup olanların 1240 yılında çıkardıkları, çok kanlı bir biçimde bastırılan Babai isyanı ve Selçuklularının 1243 Kösedağ Savaşında Moğollara yenilerek vergiye bağlanmaları, Anadolu Selçuklu Devleti’nin çöküşünü hazırladı. Doğru cevap C'dir.

Sultan I. Alâeddin Keykubad (1220-1237), büyük dalgalar halinde Anadolu’ya gelen Türk boylarını, uç adı verilen sınır bölgelerine yerleştirmekle Selçuklu Devleti’nin çöküşe geçtiği ve dağıldığı sıralarda kurulacak beyliklerin güç alacakları toprakları kendilerine sağlamış oldu. Kurucu beylerinin soy adlarıyla anılan ve genel olarak beylikler adı altında toplanan bu küçük devletlerden ilkinin, I. Alâeddin Keykubad’ın Kırım seferini başarıyla yerine getiren ve Suğdak’ı fetheden Melikü’l-ümera Hüsameddin Çoban’a, 1227 yılında ıktâ olarak verdiği Kastamonu ve çevresinde, Selçuklu hakimiyetinde kurulan Çobanoğulları Beyliği (1227-1309) olduğu kabul edilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Karamanoğulları, Germiyanoğulları ve Aydınoğullarının koruyuculuğunda eser veren bilgin ve şairler, Oğuz Türkçesinin yazı dili olarak gelişmesine öncülük etmişlerdir. Karamanoğlu Mehmed Bey’in, çarşıda, pazarda, divanda ve dergâhta Türkçe kullanılacağı yolundaki ünlü fermanı, Oğuz Türkçesinin gelişmesine dayanak oluşturmuştur. Doğru cevap C'dir.

14. yüzyılda eser veren Erzurumlu Kadı Dârir, Azeri Türkçesine yakın olmakla birlikte Mısır Memlüklü Sultanlarına ithaf ettiği eserlerinde Memlük Oğuzcasının temsilcisi olarak görülmüştür. Seyyid Nesimî, 14. yüzyılda Azeri Türkçesi ile yazdığı şiirleriyle, Anadolu ile Rumeli’de yetişen şairleri etkilemiştir. Doğru cevap E'dir.

İlhanlı valileri ve ileri gelenleri, Selçukluların çöküşe geçtiği, Anadolu’nun iyice fakirleştiği dönemde Erzurum, Sivas ve Amasya’da yapılar yaptırmışlardır. Bunlardan Erzurum Ahmediye, Erzurum Yakutiye, Sivas Çif­te Minareli Medreseleri ve Amasya Bimarhanesi özgün özellikler taşıyan büyük ölçekli yapılarıdır. Doğru cevap A'dır.

Zaviyeli Cami: İbadet, eğitim ve barınma işlevlerinin bir arada toplandığı camilere zaviyeli cami denilmektedir. Ortadaki kapalı avlularına üç yandan eyvan ya da kapalı mekânlar açılır. Bu mekânlardan en büyüğü mescit bölümüdür. Doğru cevap D'dir.

Kârgir destek ve kemerlerle taşınan farklı örtü türlerine sahip değişik ölçülerde kare ya da dikdörtgen biçimli birimleri bulunan çok bölüntülü camileri tek başına Eretnaoğullarının Niğde Sungur Bey Camii (1335) temsil etmektedir. Eretnaoğullarının Niğde Valisi Seyfeddin Sungur Ağa tarafından 1335 yılında yaptırılan Niğde Sungur Bey Camii, 18. yüzyılda geçirdiği bir yangınla harap olmuş ve özgün mekân düzenini yitirmiştir. Biri kuzey, diğeri doğu cephede yer alan iki portali bulunan yapının eyvan biçimli iki minareli doğu portalinin doğu yer alan minaresi yıkılmıştır. Caminin doğu cephesine, portal ile güneydoğu köşesi arasına sekizgen prizma gövdeli, piramidal külâhlı Seyfeddin Sungur Bey’in kümbeti dayanmaktadır. Günümüze gelen izlere dayanarak yapının özgününde, mihrap ekseninin iki yanına yerleştirilmiş her birinde üçer payenin bulunduğu birer destek sırasının payeleri üzerinden atılmış kuzey güney ve doğu batı yönlü kemerlerle on iki birime ayrıldığı, doğu ve batı duvarlarına dayanan dörder biriminin haç tonoz, mihrap ekseninde yer alan dört birimin oval kubbelerle örtülü olduğu ileri sürülmektedir. İç mekânın düzeni, kaburgalı doğu portali, her iki portalin kapı açıklıklarının üstünde ve batı cephede yer alan pencereleri Gotik üslûbundadır. Doğu portalin iç yan yüzlerinde 12 hayvanlı Türk takviminden alınmış yüksek kabartma hayvan figürlü bezemeler bulunmaktadır. Doğru B'dir.