ORTOPEDİK REHABİLİTASYON - Deneme Sınavı - 14

Alt ekstremite amputelerinde rehabilitasyon uygulamaları
temel olarak 5 dönemde gerçekleştirilir;
1. Preoperatif Dönem
2. Postoperatif Dönem
a. Erken Postoperatif Dönem
b. Geç Postoperatif Dönem
3. Preprostetik Dönem
4. Prostetik Dönem
5. Sosyal Yaşama Geri Dönüş ve Takip

K0: Hareket yeteneği veya potansiyeli yok ya da yardımlı veya yardımsız transfer olabiliyor ve protez hayat kalitesini veya mobiliteyi değiştirmiyor.
K1: Sabit ritimde çeşitli düzeylerde hareket veya transfer için protezi kullanma yeteneği veya potansiyeli var, sınırlı veya sınırsız ev içi ambulasyon.

K2: Merdiven, basamak ve düz olmayan yüzeyler gibi düşük seviyeli çevre bariyerleriyle hareket potansiyeli ve yeteneğine sahip, tipik olarak sınırlı toplumsal ambulasyon.
K3: Değişken ritimde hareket yeteneğine ya da potansiyeline sahip, tipik topluluk içinde hareket ederler, pek çok çevre bariyerleriyle hareket edebilir, mesleki, terapötik veya egzersiz aktivitesi için protez ihtiyacı vardır.
K4: Yüksek düzeyde etki, stres veya enerji seviyelerinde temel hareket yeteneği için protez ile ambulasyon ihtiyacı vardır, çocuk, atlet veya aktif erişkinler için tipik protez kullanımı gereklidir.

Nöromalar amputasyondan sonra kesilen sinir uçlarında görülebilir. Aksonların güdük distaline doğru aşırı büyümesinden kaynaklanmaktadır

Üst Ekstremite Amputasyon Seviyeleri;
1. Parsiyel El Amputasyonları
a. Kısmi El Amputasyonları
b. Dijital Amputasyonlar
2. El Bileği Dezartikülasyonu
3. Dirsek Altı Amputasyonu (Transradial
Amputasyon)
4. Dirsek Dezartikülasyonu
5. Dirsek Üstü Amputasyonu (Transhumeral Amputasyon)
6. Omuz Dezartikülasyonu
7. Forequarter Amputasyonu

Syme Amputasyonu alt amputasyon seviyeleri arasında yer almaktadır.

Preprostetik dönemde;güdüğün şekillenmesi ve ödemin çözülmesi, normal eklem hareketlerinin devamlılığının sağlanması, postürün düzeltilmesi, bağımsızlık düzeyinin artırılması ve güdüğün desensitizasyonunun sağlanması amaçlanır. Güdükte amputasyonu takiben hipersensitivite olabilmektedir.

Kendine Bakım Aktiviteleri;
• Kazak giyme-çıkarma
• Kravat bağlama
• Saç tarama
• Diş fırçalama
• Tıraş olma
• Fermuar kullanma
• Ayakkabı bağlama-çözme

Üst ekstremite noksanlığı ile doğan bebeğe 6. aylarda pasif ve hafif bir protez ile vücut simetrisi ve imajı kazandırılarak postür bozuklukları engellenebilir.

Postoperatif dönemde rehabilitasyonun amaçları; yara iyileşmesini hızlandırmak, cerrahi kesi yerinde oluşan insizyonel ağrıyı ve fantom ağrısını kontrol etmek, ödem kontrolü ve güdüğün şekillenmesini sağlamak ve protez yapımı için ekonomik
kaynakların araştırılmasıdır.Ağrı, eklem hareket genişliği, kas kuvveti ve kısalıkları, solunumu ve fonksiyonel düzeyi değerlendirilmesi Preoperatif Dönemde yapılmaktadır.

Türkiye’de 2004 yılında Serdaroğlu ve arkadaşlarının yapmış olduğu kapsamlı çalışmada SP prevelansının 1000 canlı doğumda 4,4 oranında olduğu bildirilmiştir. Türkiye’de bu oranın fazla olmasının nedenleri, akraba, evliliği, hamilelik döneminde geçirilen hastalıklar, bebeklerde görülen bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazla olması, bebek bakım şartları ve hizmetlerinin eksikliği, doğum şartlarının olumsuzluğu, beslenme yetersizliği, düşük sosyo-ekonomik ve kültürel düzey olarak belirtilmiştir.

Diskinetik tip serebral palsi: Anormal hareketlerle karakterizedir ve tüm SP’li çocuların %2-15’ini oluşturur. Beyindeki daha derin merkezlerin (talamus ve beyincik gibi) hasar görmesi sonucu görülen klinik tablodur. Diskinetik tip SP’de hareket bozuklukları oldukça değişken, istemsiz ve kontrolsüzdür.

Tremor, istemsiz, karşılıklı zıt görev yapan kasların (agonist ve antagonist kaslar) ritmik kasıldığı, resiprokal hareket paternleridir. Sürekli görülebilir (istemli ve istemsiz hareketle birlikte).

SP’li çocuklarda motor bozukluklar dışında sıklıkla görülen problemler; işitme problemleri, görme problemleri, epilepsi, entelektüel problemler ve öğrenme güçlükleri, konuşma ve dil problemleri, algı problemleri, genel sağlık problemleri, beslenme güçlükleri, gasto-özofagal reflü, obezite, konstipasyon, kronik akciğer hastalıkları ve akciğer enfeksiyonları, diş problemleri, osteoporoz, emosyonel problemlerdir.

Doğum sonrası 3 aylıkken başını tutamayan, 6-8 ay civarında oturamayan ve 18 aylıkken yürüyemeyen çocukların SP açısından değerlendirilmesi önemlidir. Ayrıca zayıf emme, irritabilite, tiz sesli ağlama, asimetrik postür söz konusu ise bu bebeklerin mutlaka nörolojik açıdan detaylı değerlendirilmesi istenir.

Rehabilitasyon ekibinde; çocuk nöroloğu, çocuk doktoru, fizyoterapist, ortopedist, konuşma terapisti, ergopterapist, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, diyetisyen, hemşire ve aile önemli yer tutmaktadır. Bunun yanı sıra nörocerrah, gastroenterelog, diş hekimi, özel eğitimci, fizyolog da eşlik eden ikincil problemler doğrultusunda ekibe dahil olabilmektedir.

SP’li çocuklarda taşıma pozisyonları, çocuğun çevresini keşfedebilmesi, desteklenebilmesi, motor gelişimi ve kas tonusunun düzenlenebilmesi bakımından önemlidir.

Aşırı kasılmaları olan ve baş ve boynunu sürekli geriye atma eğiliminde olan çocuklarda hamak pozisyonu verilebilecek en uygun pozisyonlama örneğidir.

Bütün vücut tutulumu ile karakterize klinik tablodur. Gövde, alt ve üst ekstremiteler, baş ve boyun önemli derecede etkilenmiştir. Spastik tip SP’nin en ağır formudur. Genellikle, kuadriplejik SP’li çocuklar günlük yaşamlarında bağımlıdırlar ve çok az bir kısmı yürüyebilir. İstemli hareket oldukça azdır.

Vücudu oluşturan sistemlerden birisi de kas-iskelet sistemi olup bu sistem iskelet sistemi ve kas sisteminden meydana gelmektedir. İskelet sistemi pasif yapıları içerirken bu sistem içerisinde kemikler, eklemler, kıkırdak, kapsül, menisküs ve bağlar (ligament) yer almaktadır.

İskelet sistemi vücut üzerinde çeşitli işlevlere sahiptir. Bunlar; vücuda şekil vermek, kalp, akciğerler, beyin gibi vücuttaki önemli organları korumak, vücuttaki iskelet kaslarının tutunabileceği yerleri oluşturmak, kan hücrelerinin üretimini sağlamak, kalsiyum ve fosfat deposu görevi görmek ve vücut hareketlerinde kaldıraç görevi oluşturmaktır.

İnsan vücudu yaklaşık 206 kemikten oluşup bunların büyük bir kısmı vücudun sağ ve sol taraflarında olacak şekilde çiftler halindedir.