OSMANLI İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 3

Pamuk da zeytin gibi eski çağlardan beri bu coğrafyada yetişen, doğrudan sanayide kullanılan bir tarım ürünüdür. Aşağıda anlatıldığı gibi pamuk, dokuma sanayiinin en önemli hammaddelerinden biriydi. Üretiliyor, ipliği yapılıyor ve pamuklu bezler dokunuyordu. Daha Yıldırım Bayezid döneminde eski adı Ayasuluk olan Efes’te üretilen pamuklu kumaş ihraç edildiği bilinmektedir. Ülke ihtiyaçları karşılandıktan sonra ihracına izin verilirdi.Gemi yelken bezlerinin yapımı sebebiyle de stratejik bir öneme sahipti. Ege bölgesi dışında Suriye, Kıbrıs ve Mısır’da pamuk üretilirdi.

Tanzimat döneminde (1839-1876) idarî ve iktisadî alana da sirayet eden merkezîleştirme süreci içerisinde, yukarıda bahsettiğimiz iktisadî dünya prensipleri de değişmeye başlamıştır. Dışarıda Osmanlı ziraî ürünlerine karşı oluşan büyük dış talep, ziraî yapıda ortaya çıkan değişmelerin temel sebebi olmuştur. Ziraî üretimi arttırma, ürünleri çeşitlendirme, dış talebi olan ziraî ürün üretiminin teşviki, yerli sanayi hammaddelerinin içerde üretilmesi ve ziraatın modernleştirilmesi için bir ziraî bürokrasi oluşturulmuştur. Bunun için 1838’de Ziraat ve Sanayi Meclisi sonraki adıyla Meclis-i Umûr-ı Nâfia; 1843’de Ziraat Meclisi ve yine aynı tarihte Nâfia Hazinesi kurularak köylüye kredi dağıtılmaya başlanmış, ziraî eğitim ve uygulama kurumları oluşturulmuştur.

Üretim artışını sürekli kılan iç talebin artmasının sebebi, 19. yüzyıl boyunca şehirlerin nüfusunun artmış olması ve demiryollarının yapımıyla iç pazarların genişlemesidir. Kırım, Kafkasya, Sırbistan, Bulgaristan, Makedonya ve Ege adalarından yapılan göçler bir yandan talebi arttırırken bir yandan da ziraî üretimin ihtiyaç duyduğu emeği sağlamıştır. Bu göçmen kitleleri ekime elverişli boş toprakların bulunduğu bölgelere ve İç Anadolu’nun demiryolu çevresine yerleştirildi. Göçmenlerin bir bölümü de İstanbul ve diğer şehirlerde yaşamaya başladılar. Bu sebeple gerçekleşen üretim artışı, 1890’lardan itibaren Konya-İstanbul ve Ankara-Eskişehir demiryollarının devreye girmesiyle daha da büyük boyutlar kazandı. Yüzyıllar boyunca hububatı Balkanlar’dan sağlayan İstanbul’un buğdayının bir kısmı İç Anadolu’dan gelmeye başladı. Ziraî üretimin artışının ikinci önemli nedeni dış talepteki artıştır. Ziraî üretimin artışının ikinci önemli nedeni dış talepteki artıştır. 19. yüzyıl boyunca Anadolu’dan Avrupa ve Kuzey Amerika pazarlarına yapılan ihracat on kattan daha fazla artış göstermiştir.

Osmanlılar da dünyada bilinen dokuma türlerinin hepsini kendileri üretmeyi başarmışlardır. Bunların bir kısmı belirli dönemlerde Doğu ve Batı’da üretilenlerle yarışabilecek kalitede olmuştur. İhracata dönük büyük dokuma sanayii ipekli ve pamukluda İstanbul ve Bursa; tiftik ve yünlü kumaşta Ankara; sadece ipeklide Şam, Hama ve Sakız’da teşkilatlanmıştı.

Osmanlılar para sisteminin gereklerine ve savunma sanayiinin ihtiyaçlarına göre maden işletmeciliğini geliştirmişlerdir. Osmanlı ekonomisinde 17. yüzyılın sonlarında yeni para politikasının bir uzantısı olarak Rumeli ve özellikle Anadolu’da kapanmış maden ocakları yeniden işletmeye açılmış veya yeni maden ocakları kurulmaya başlanmıştır. Ülkedeki başlıca maden ocaklarının dağılımı şöyleydi: Bakır: Kamengrad (Bosna), Küre (Kastamonu), Gümüşhane, Ergani, Keban, Espiye (Giresun), Kağızman. Gümüş: Bereketli ve Bozkır (Niğde), Siru ve Gerger (Malatya), Gümüşhane, Espiye, Keban, İnegöl, Nif (Kemalpaşa, İzmir civarında), Milas, Kratova (Üsküp), Sidrekapsi (Selanik), Taşoz adası, Gümüşhacıköy (Amasya), Novaberda. Güherçile: Malatya, Erciyes, Maraş, Akdağ, İçel, Karaman, Niğde, Mısır, Erciş, Van, Macun (Kayseri), Tamışvar, Üsküp, Selanik, Koçana ve Şehirköyü (Tekirdağ). Altın: Bozkır, Ergani, Gümüşhane, Espiye. Şap: Foça, Ulubat, Gediz, Gümülcine, Maruniye, Şarkî Karahisar. Demir: Kığı, Samako (Sofya), Bilecik, Kamengrad. Kurşun: Koçana, Nif. Kükürt: Hakkari. Tuz: Karadeniz’de Kırım, Ahyolu, Marmara’da Tuzla, Akdeniz ve Egenin birçok bölgesi, Mora ve Selanik çevresi, Arnavutluk kıyıları. Tuz Gölü, Romanya’da kaya tuzu yatakları, Bosna’da Tuzla bölgesi.

II,III,IV doğrudur. Kağıt para 1840 yılında kullanıma sunulmuştur. Bu tarihe kadar Osmanlı ekonomisi madeni para üzerinden işlem görülürdü.

I,II,III doğrudur. Lonca iaşe sisteminin bir parçasıdır. Ayrı bir ekonomi prensibi değildir.

Ömer Lütfi barkan

Tümü doğrudur. Osmanlı Köylüsü serf ya da köle değildir. Hakları sancak kanunnameleri, örfi hukuk kuralları çerçevesinde belirlenmişti. Öşür vergisi de şeri bir vergilendirme idi.

I, II doğrudur. Zeytin penbe çeltik gibi ürünler Anadolu Akdeniz havzasının klasik tarımsal ürünleri arasındadır.  Buna karşın tütün mısır patates domates gibi zirai ürünler yenidünyanın keşfinden sonra Anadolu ve Avrupa’ya yayılmıştır.

I,II,III doğrudur. Büyükbaş hayvancılık iş gücü yanında et ve sütü içinde yararlanılırdı. Ancak Osmanlı toplumunda et tüketimin esasını küçükbaş hayvancılık olduğu belirtilmelidir.

Tümü doğrudur.

I,II,III doğrudur. Bu ayrımda kullanılan Hammadde temel alınmaktadır. Konargöçerlerin ürettiği dokuma esas itibarı ile ayrı bir sektöre değil yünlü dokuma içinde geçen bir tasniflemeyi gösterir.

Ankara dışındaki tüm yerleşim yerleri ipekli dokuma merkezleridir. Ankara’da dokuma sektörü tiftik keçisi temelinde gelişim göstermiştir.

Verilen seçeneklerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Doğru yanıt "A" şıkkı, "Hüdavendigar"dır.

Doğru yanıt "E" şıkkı, "Hüdavendigar"dır.

Doğru yanıt "B" şıkkı, "Türkmen kitlelerinin nüfus baskısı"dır.

Doğru yanıt "E" şıkkı, "İsyanlar"dır.

Doğru yanıt "C" şıkkı, "Konar-göçer"dir.