OSMANLI İKTİSAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 17

İlk safhada şehirler, mahalleler itibariyle sayılır. Tarımla uğraşmayan şehir nüfusu vasıtasız vergi ödemez, sadece avârız ve (müslüman olmayanlar) cizye öderlerdi. Sayım defterleri bu tür vergiler için de dayanak olmakla birlikte bunların miktarını vermezdi. Şehirli nüfus hazine hassı kavramına dâhil olan mukâtaa sistemi dolayısıyla vasıtalı vergiler ödemekte idiler.

Selçuklular'da transit ticaretin geliştiği dönem 1176-1277 dönemidir.

Tümü doğrudur. Merkez maliyenin eyalet gelirleri içindeki payı daha sonra artmıştır. Merkez memurlarına maaş ödenmesi 2. Mahmut döneminde başlayacaktır. Devletin en önemli gider kalemi yeniçeri ulufeleridir. Klasik dönemin maliye nazırı demek baş defter demektir.

Taşınmaz mal vakıflarının en önemli kısmını oluşturan toprak vakıfları iki kısımda ele alınabilir. Birincisi, özel mülkiyet altındayken vakfedilen topraklardır. Bunlar özellikle tımar sisteminin bozulmasından sonra çoğalmıştır. İkincisi, devletin mülkiyetini elinde tutarak vakfettiği topraklardır. Bu ikincilere irsadî vakıf denir ve bunların gelirlerinden hazineden alacaklı olanlar faydalanırlar.

Beyliklerin donanma güçleri Osmanlıların eline geçtikçe, tek merkezden yönlendirilen bu deniz güçleri bölgede çok daha etkin hareket etmeye başladılar. Diğer taraftan Osmanlılar, Rumeli’ye geçişlerinin ardından Gelibolu’yu Osmanlı donanmasının üssü haline getirdiler. Bu girişimin banisi olan Yıldırım Bayezid (1389-1402) döneminde Antalya ve Alanya ele geçirilerek (1391) Akdeniz’deki etkinlik artmış kumaş ve kimyevi madde ile şeker ve baharat ticaretinin hatırı sayılır bir kısmı Osmanlıların eline geçmiştir.

Buharlı gemilerin Osmanlı limanlarına gelişi, 19. yüzyılın ikinci çeyreği başlarına tekabül etmektedir. 1828’de İngilizler tarafından padişaha satılan Swift isimli gemi, Osmanlılara ait ilk buharlı gemidir. Halkın “buğu gemisi” olarak tanımladığı ve bir müddet İngiliz personeli tarafından kullanılan bu gemiyle padişah II. Mahmud, 1829 yılında meşhur Tekirdağ seyahatini gerçekleştirmiştir.

İstanbul’da boğaz ulaşımı büyük oranda pereme denilen kayıklarla yapılmaktaydı. Buharlı gemilerin devreye girmesinden itibaren toplu taşımada bunlardan yararlanılması düşünüldü. Bunun için ilk girişim devlet tarafından geldi; 1843’te “Hazine-i Hassa Vapur Kumpanyası” kuruldu. Tanzimat sonrasında deniz nakliyatını bir düzene koyma ve kolaylaştırma çabalarının ürünü olarak ortaya çıkan bu şirket, İngiltere’den satin aldığı gemilerle önce Boğaziçi, Adalar, Gemlik ve İzmit seferlerini yapmış, daha sonra bunlara Akdeniz ve Karadeniz seferlerini de eklemişti. Doğru cevap D'dir.

Derbentler, bir bölgenin ve yolun emniyetinin sağlanması bakımından önemli
bir tesis olmaları yanında, ıssız yerlerin şenlendirilmesi için iskân vasıtası olarak da
kullanılmışlardır. İki çeşit derbentten söz edilebilir: İlki yurtluk ve ocaklık şeklinde
tımar sistemi içerisinde kullanılan derbentler, ikincisi vergi muafiyeti karşılığında kurulan derbentlerdir.

Via Egnatia, Adriyatik’ten İstanbul’a ulaşımı sağlamak için Roma İmparatorluğu zamanında inşa edilen, Draç (Durres)’tan başlayıp İstanbul’a ulaşan ve Osmanlıların Sol Kol olarak adlandırdıkları yoldur.

Yol yapım ve bakım hizmetlerinin daha düzgün yürütülebilmesi için 25 Temmuz
1867’de Menâfi Sandıkları kurulmuştur. Kaynak olarak a’şârdan belli bir oranda
pay ayrılmıştır. Çalıştırılan işçilerin ücretlerinin ödenmesinden doğan güçlükler
ve yetersizlikler sebebiyle 26 Ağustos 1869’da yol inşa ve bakım masraflarının karşılanması için bir nizamname yayınlanmıştır.

Uzun süre devletten demiryolu imtiyazı almaya çalışan Avrupalı müteşebbisler, nihayet 1860’larda ilk girişimlerini 1867’de hizmete giren 130 kilometre uzunluğundaki İzmir-Aydın hattının inşasıyla gerçekleştirdiler.

Haydarpafla-İzmit hattı 1871’de devlet tarafından yaptırılmıştı. 1888’de Deutsch
Bank’ın kurduğu bir gruba satılan bu hattın Ankara’ya kadar uzatılması işinin imtiyazı
da aynı gruba verilmişti. 486 kilometre uzunluğundaki bu hat için kabul edilen
teminata hattın geçtiği sancakların aşarı karşılık gösterilmişti.

Malların pazarlanması buralarda yapılır, vergisi de tahsil edilirdi. Toptan ticaret kapan denen pazarlarda yapılırdı. Başkentte un kapanı, yağ kapanı, bal kapanı, balıkhane ve sebze hanını toptan alışverişin yapıldığı yerlere örnek verebiliriz.

İngiltere ile imzalanan Balta Limanı Ticaret Sözleşmesi, Osmanlı Devleti’nin
sanayileşmiş Batı ülkeleriyle dış ticaretinde önemli bir aşamayı temsil etmektedir.
1838 yılının 16 Ağustos günü Sadrazam Mustafa Reşit Paşa’nın Balta Limanı’ndaki
konağında imzalanan anlaşma geçmişten günümüze pek çok tartışmaya konu olmuştur.
Osmanlı Devleti’nin siyasî ve malî büyük sorunlarla boğuştuğu dönemde
akdedilen anlaşmanın getirdiği düzenlemelerden bir bölümü, Osmanlıların dış ticarette
uyguladıkları Yed-i Vahit adı verilen tekel düzeni ile özel sınırlamaları ve
ek vergileri kaldırmasına dairdi.

İlkçağda Anadolu’da kurulan devletler/medeniyetler ile Roma/Bizans, Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlılar, bölgedeki denizleri aktif olarak kullanmışlardır. Doğru cevap A'dır.

Yıldırım Bayezid (1389-1402) döneminde Antalya ve Alanya ele geçirilerek (1391) Akdeniz’deki etkinlik artmış, kumaş ve kimyevi madde ile şeker ve baharat ticaretinin hatırı sayılır bir kısmı Osmanlıların eline geçmiştir.

19. yüzyılda buharlı gemilerin devreye girmesine kadar denizlerde hem kürekli
hem de yelkenli gemiler seyrüsefer yapmıştır. Yaygın olarak kullanılan kürekliler
arasında karamürsel, üstüaçık, atkayığı, flayka, firkate, kalite, kadırga, mavna, baştarda
ve çekeleve sayılabilir.

ilk buharlı savaş gemisi 1814 yılında denize indirilmiştir

II. Abdülhamid zamanında  bütün Anadolu’yu baştanbaşa dolaşacak bir karayolu
ağının (şose şebekesinin) projelendirilip tatbikata geçirildiği bilinmektedir

Birinci Dünya Savaşına kadar şehir içi ulaşımının en büyük kısmını karşılayan atlı
tramvay işletmeleri, İstanbul’dan başka İzmir, Selanik, Konya, Şam, Beyrut ve
Bağdat’ta mevcuttu.