OSMANLI TÜRKÇESİ GRAMERİ II

Kelimelerin Türkçe anlamları şöyledir: pesendîden "beğenmek", hânden "okumak", şikâften "yarmak" ve derîden "yırtmak". Bu kelimeler masdar biçimindedir. bûs kelimesi ise "öpen" anlamına gelmektedir. Doğru cevap E’dir.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: خواندن hânden "okumak", دريدن derîden "yırtmak", پسنديدن pesendîden "beğenmek" ve بوسيدن bûsîden "öpmek". Bu kelimeler birer fiildir. Farsçada sonlarında -den ve -ten bulunduğu hâlde masdar olmayan kelimeler de vardır.  کردن gerden sözcüğü bir fiil değil, “boyun” anlamına gelen bir isimdir. Doğru cevap E’dir.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: فرمودن fermûden "emretmek", افزودن efzûden "çoğaltmak", نمودن nümûden "göstermek" ve بخشودن bahşûden "bağışlamak". Bu kelimeler aslî masdardır ancak نه nih kelimesi "koyan, koy” anlamını taşımakta ve emir kipindedir. Doğru cevap C’dir.

Kelimelerin Türkçe okunuşları ve karşılıkları şöyledir:سوز sûz "yakan", دان dân "bilen", شكن şiken “kıran”, روی rûy "biten, yetişen". Bu kelimeler sıfat fiil olarak çekimlenmiştir. آويختن âvîhten "asmak" kelimesi ise bir masdardır. Doğru cevap D’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: ديده dîde "görmüş, görülmüş", مرده mürde "ölmüş", آزرده âzürde "incinmiş" ve كشيده keşîde "çekilmiş". Bu kelimeler fiilden türemiş sıfattır ancak خنده hande "gülme, gülüş" kelimesi fiilden türemiş bir isimdir. Doğru cevap B’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: كلبرك gül-berg "gül yaprağı", ميرآلاى mîr-alay "alay komutanı, albay", مهتاب meh-tâb "mehtap, ay ışığı" ve زردالو zerdâlû "kayısı". مرغاب murg-âb kelimesi “kuş” ve “su” kelimelerinin birleşmesi ile “ördek” anlamına gelen bir birleşik kelime olmuştur. Doğru cevap C’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: دريا دل deryâ-dil "derya gönüllü", سروقد serv-kadd "servi boylu", آهو چشم âhû-çeşm "âhû gözlü", مه پيكر meh-peyker "ay yüzlü". Bu kelimelerin her biri isimdir. سر بلند ser-bülend "yüce başlı, başı yüce" bu kelime ise sıfat+isim biçiminde oluşmuş Farsça bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E’dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: صاف سينه sîne-saf "temiz yürekli, kalbi temiz", دلشاد dil-şâd "gönlü sevinçli", سركردان sergerdân "başı dönmüş, şaşkın" ve خانه خراب hâne-harâb "hânesi harab". Bu kelimeler isim ve sıfattan oluşmuş birer birleşik sıfattır ancak جنت مكان cennet-mekân “cennet mekânlı kelimesi isim + isim biçiminde oluşmuş bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E‘dir.

Kelimelerin okunuşları ve Türkçe karşılıkları şöyledir: سراسر ser-â-ser "baştan başa", كوناكون gûnâ-gûn "türlü türlü”, دورادور dûr-â-dûr "uzaktan uzağa" ve دمادم dem-â-dem "sık sık, her zaman". پا سرا ser-â-pâ kelimesi ise "baştan ayağa" anlamına gelen bir Farsça zarf grubudur. Doğru cevap D’dir.

Kelimelerin Türkçe karşılıkları şöyledir: جكر سوز ciger-sûz "yürek yakan", خونريز hûn-rîz "kan dökücü",ستان جان cân-sitân "can alan" ve آرا جهان cihân-ârâ “dünyayı süsleyen”. Bu kelimeler emir gövdesiyle yapılan birleşik sıfatlardır. فلاكت زده felâket-zede "felâkete uğramış” kelimesi ise geçmiş zaman gövdesinden türetilen ism-i mef'ûllerle yapılan bir birleşik sıfattır. Doğru cevap E’dir.

Farsçada fiiller ikiye ayrılır. -den'li masdarlar ve -ten'li masdarlar şeklinde yapılan ayrım, masdar olan fiillerin ayrımıdır. Bu masdarların Türkçe karşılığı -mak, -mek eki olan masdar ekiyle karşılanır.

Aslî masdarlardan -den ve -ten ekleri atılınca ortaya çıkan şekil hâl gövdesi veya geniş zaman gövdesi olarak da adlandırılır.

Seçeneklerdeki kelimeler şikâften-şikâf, bûsîden-bûs, derîden-der ve pesendîden-pesend şeklinde çekimlenenler emir gövdesine göre çekimlenmiştir. Ancak harîden'in geçmiş zaman gövdesi harîd şeklindedir.

ديدن  dîden (görmek) Farsça fiilinin emir çekimi bîn şeklindedir. Bu fiilin emir çekimi düzensiz şekillidir.

I. âmeden-âmed

II. fürûhten-fürûht

III. şikesten-şikest

IV. reften-rev

V. harîden-harîd 

sıranalan kelimelerden I, II, III ve V'te geçmiş zaman çekimleri verilmiştir. IV. kelime ise reften fiilinin emir çekimidir.

Nâle, bûse, nâliş ve dâniş kelimeleri fiilin emir gövdesi üzerine türetilmiş kelimelerdir. Güftâr ise fiilin geçmiş zaman gövdesi üzerine türetilmiştir.

Ser-asker, murg-âb, meh-tâb, gül-berg birleşik kelimeleri birer birleşik isimdir. Deryâ-dil ise iki kelimeden oluşmuş Farsça bir birleşik sıfattır.

Ser-â-pâ, baştan ayağa anlamına gelen bir zarf grubudur. Bununla eş anlamlı olan yapı ser-tâ-pâ'dır.

Cihân-ârâ birleşik kelimesi cihân ve ârasten fiilinin emir gövdesi olan ârâ kelimesinden oluşmuştur. Ârâ süsleyen anlamına gelir. Birleşik kelimenin anlamı dünyayı süsleyen şeklindedir.

Beyitte yer alan belâ-keş kelimesi belâ ve keşîden fiilinin emir çekimi olan keş kelimesinden oluşmuştur. Birleşik kelimenin anlamı belâ çeken şeklindedir.