PARA POLİTİKASI - Deneme Sınavı - 21

Enflasyon hedeflemesi rejiminin oluşturulması ve yaygınlaşması, parasal büyüklüklere veya döviz kuruna dayalı rejimlerin etkinliğini zaman içinde kaybetmesine paralel olarak 1990 sonrası ortaya çıkmıştır.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin diğer para politikası rejimlerine göre birinci avantajı, parasal büyüklükler ile enflasyon arasında istikrarlı bir ilişki olmasının, uygulamanın başarısı için çok önemli olmamasıdır. Enflasyon hedeflemesi rejiminde merkez bankasının hedeflerinin ve taahhütlerinin diğer para politikası rejimlerine göre çok daha rahat, anlaşılır ve açık olması, bu rejimin sağladığı ikinci avantajdır. Enflasyon hedeflemesi rejimi, alternatif rejimlere kıyasla daha esnek bir strateji sunmaktadır. Bu durum, hedeflerin genellikle orta vade için tanımlanmış ve kısa dönemli sapmaların kabul edilebilir olmasından kaynaklanmaktadır. Enflasyon hedeflemesi rejiminin uzun vadede sağlayacağı bir avantajı ise kamuoyunun ilgisini kısa vadeli müdahaleci politikalar yerine düşük ve istikrarlı enflasyon gibi makroekonomik istikrarı ve ekonomik büyümeyi destekleyen bir hedefe kaydırmasıdır. Bunun yanı sıra, enflasyon hedeflemesi, sadece para politikasının değil aynı zamanda, maliye politikalarının da hesap verebilirliğini ve disiplinini artırmaktadır. Son olarak, enflasyon hedeflemesi rejimi, hem merkez bankalarının kurumsallaştırılması hem de ekonomi genelinde enflasyonla mücadele sürecine katkı da bulunacak yapısal reformların gerçekleştirilmesi konularında motivasyon sağlamaktadır.

• Karar alma mekanizmaları kurumsallaşmamıştır. Para Politikası Kurulu tavsiye niteliğinde açıklamalarda bulunuyor ve düzenli aralıklarla toplantı yapmıyordu. Buna karşılık faiz kararları TCMB başkanlığınca herhangi bir zamanda alınıyordu, • Buna bağlı olarak, faiz kararlarının alınacağı tarihler kamuoyu tarafından bilinmiyordu. Bir başka ifadeyle açık enflasyon hedeflemesi rejiminde esas olan şeffaflık tam olarak sağlanmamıştı.. • Enflasyon raporu yayınlanmıyordu ve TCMB’nin ileriye dönük enflasyon tahminleri ve olası politika tepkileri hakkında kamuoyu düzenli olarak bilgilendirilmiyordu.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin toplum tarafından kolaylıkla anlaşılabilmesi ve izlenebilmesi amacıyla öncelikle sayısal bir enflasyon hedefi belirlenir ve kamuoyuna duyurulur. Bu duyuru ile birlikte merkez bankası bu hedefe ulaşacağını taahhüt eder. Enflasyon hedeflemesi rejimi altında merkez bankasının temel politika aracı kısa vadeli faiz oranlarıdır. Enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında karar alma sürecinin kurumsallaşmasını sağlamak da en az enflasyon hedefini saptamak ve bu hedefi kamuoyuna açıklamak kadar önemlidir. Karar alma sürecinin kurumsallaşması ile (i) para politikası kararlarının alınacağı tarihlerin önceden belirlenmesi ve bunun kamuoyu ile paylaşılması, (ii) politika kararlarının şeffaf bir yapıya ulaşması, (iii) alınan kararların gerekçelerinin açıklanması ve bu açıklamalarda gelecek dönemlerdeki kararların yönüne ilişkin eğilimlere yer verilmesi gibi özellikler kastedilmektedir. Enflasyon hedeflemesi rejimi uygulamasında enflasyon tahminleri büyük önem taşımaktadır. Merkez bankasının enflasyonun gelecekte izleyeceği seyri doğru öngörebilmesi oldukça önemlidir. Enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında merkez bankasının beklentileri iyi yönetmesi ve etkin bir iletişim politikası izlemesi önemlidir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi; merkez bankasının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına yönelik olarak, para politikasının belirlenen bir dönem için belirlenen sayısal bir enflasyon hedefi ya da hedef aralığına dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde tanımlanabilen para politikası uygulamasıdır.

Merkez bankası öncelikle ekonomi için uygun olduğuna inandığı bir enflasyon hedefi belirler. Enflasyonun gelecekte izleyeceği seyir hakkında tahminlerde bulunur. Bu tahmin, hedef enflasyon oranıyla karşılaştırılır ve tahminle hedef arasındaki farka bağlı olarak para politikası önlemleri geliştirilir. Merkez bankalarının uyguladığı klasik yöntemlerle karşılaştırıldığı zaman, bu yöntemin para politikasının tasarımını ve performansını arttırdığına inanılmaktadır. TCMB’nin enflasyon hedeflemesi rejimini tanıtmak amacıyla 2006 yılında hazırladığı kitapçıkta rejimin temel özellikleri sıralanmaktadır.

Enflasyon hedeflemesi rejimi ilk olarak, 1989 yılında Yeni Zelanda’da uygulanmaya başlamıştır. 1989 ile 1993 yılları arasında ise 7 ülke (Yeni Zelanda, fiili, Kanada, İsrail, İngiltere, İsveç, Avusturya) enflasyon hedeflemesi rejimini uygulamaya başlamıştır. Bu gelişme diğer ülkelere de ilham vermiş ve enflasyon hedeflemesi rejimi çok kısa bir sürede dünya ekonomilerinde önce gelişmiş ardından gelişmekte olan ekonomilerde hızla yayılmıştır.

Parasal büyüklükler ile enflasyon arasında istikrarlı bir ilişki olmasının, uygulamanın başarısı için çok önemli olmamasıdır. Enflasyon hedeflemesi rejiminin operasyonel uygulaması böyle bir ilişkinin varlığı üzerine inşa edilmemekte, bunun yerine uygun para politikası araçlarının kullanılabilmesi için mevcut en geniş bilgi setinin kullanmasına olanak vermektedir.

Amaç Bağımsızlığı: Merkez bankasının para politikasının amacını kendisinin belirleme yetkisine sahip olmasıdır. Araç Bağımsızlığı: Merkez bankasının para politikası amaçlarına ulaşmak için hangi para ve döviz kuru politikası araçlarını kullanılacağına kendisinin karar vermesidir. Ekonomik Bağımsızlık: Hükûmet ile merkez bankası arasında borçlanma ilişkisinin yasal olarak engellenmesidir.

Para politikası uygulamalarından enflasyon hedeflemesi rejiminin fiyat istikrarını sağlama amacına başarıyla ulaşabilmesi için bazı ön koşulların gerçekleşmesi gerekmektedir. Bu ön koşullar Finansal sektörün gelişmiş olması, Mali baskınlığın düşük olması, Hesap verilebilirlik ve şeffaflık, Merkez bankası bağımsızlığı, Para politikasının fiyat istikrarına odaklanmasıdır.

Pek çok ülkede temel iletişim aracı olarak enflasyon raporu kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra faiz kararlarının alındığı toplantılardaki görüşleri içeren toplantı özetleri, toplantılardaki oylamaları gösteren toplantı tutanakları ve enflasyon oranını tahmin etmekte kullanılan modellerin kamuoyuyla paylaşılması gibi bilgiler değişik ülkelerde kullanılan iletişim araçlarına örnek olarak gösterilebilir.

Örtük enflasyon hedeflemesi, en yalın hâliyle enflasyon hedeflemesi rejimine yakınsama stratejisidir. Bu dönemde uygulanan para politikası rejiminin açık enflasyon hedeflemesi rejimi Türkiye’de 2002-2005 arasındaki dönemde uygulanmıştır.

Para Politikası Kurulu, Merkez Bankası Kanunu’nda 2001 yılında yapılan değişiklik sonucu kurulmuştur. Kurul TCMB Başkanı, 4 Başkan Yardımcısı, Banka Meclisince kendi üyeleri arasından seçilen bir üye ve Başkan’ın önerisi üzerine müşterek kararla atanan bir üye olmak üzere toplam 7 kişiden oluşmaktadır.

TCMB’nin temel iletişim aracı yılda dört kere yayınlanan enflasyon raporudur

Şıklarda verilen bütün cevaplar, para politikası aracı olarak kullanılabilir. Ancak, enflasyon hedeflemesi rejiminin temel politika aracı kısa vadeli faiz oranlarıdır. Diğer para politikası araçları, gerekli görülürse, temel araç olan kısa vadeli faiz oranlarını desteklemek için kullanılabilir.

Para politikasının amaçları, tam istihdam ( işsizlik oranını doğal seviyesine getirmek), arzulanabilir bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarı (düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı gerçekleştirmek), finansal istikrar ve arzulanabilir bir milli gelir seviyesine ulaşmak olabilir. Ancak, para politikası stratejisi olarak enflasyon hedeflemesi rejiminin esas amacı, fiyat istikrarının sağlanmasıdır. Dolayısıyla, bir merkez bankasının öncelikli amacı enflasyonu düşürmek ise, diğer para politikası stratejilerini değil de, enflasyon hedeflemesi rejimini seçecektir.

Şeffaflık ve bilgilendirme iletişim konusuyla ilgilidir. Dolayısıyla, uyguladığı politikalarda şeffaf olan ve izlediği politikalar hakkında kamuoyunu sözlü ve yazılı olarak bilgilendiren bir merkez bankası etkin bir iletişim politikası izlemektedir.

Merkez bankası, öncelikle bu strateji için uygun olduğunu düşündüğü bir enflasyon hedefi belirler. Daha sonra, enflasyonun gelecekte izleyeceği seyir hakkında tahminlerde bulunur. Bu tahmin, hedef enflasyon oranıyla karşılaştırılır ve tahminle hedef arasındaki farka bağlı olarak para politikası önlemleri geliştirilir.

1990’lı yıllarda kullanılan döviz kuru, faiz, nominal gelir ve parasal büyüklüklerin hedeflenmesine dayanan stratejilerin etkisiz kalmaya başlamasının en önemli nedeni küreselleşmedir. Küreselleşmenin doğal sonucu olarak, uluslararası sermaye akımları artmıştır. Meksika'da da cari açığın kısa dönemli yabancı sermaye girişleriyle finanse edilmesi küreselleşmenin bir sonucudur. Dolayısyla, Meksika'da enflasyon hedefleme rejiminin benimsenmesine küreselleşme yol açmıştır.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin amacı, fiyat istikrarına ulaşmaktır. Fiyat istikrarına ulaşmak için de, öncelikli hedef düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı gerçekleştirmektir. Bu durum, öncelikli olarak fiyat istikrarına odaklanılması nedeniyle, döviz kurlarının göz ardı edilmesine neden olabilir.