PARA POLİTİKASI

Şıklarda verilen bütün cevaplar, para politikası aracı olarak kullanılabilir. Ancak, enflasyon hedeflemesi rejiminin temel politika aracı kısa vadeli faiz oranlarıdır. Diğer para politikası araçları, gerekli görülürse, temel araç olan kısa vadeli faiz oranlarını desteklemek için kullanılabilir.

Para politikasının amaçları, tam istihdam ( işsizlik oranını doğal seviyesine getirmek), arzulanabilir bir ekonomik büyüme, fiyat istikrarı (düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı gerçekleştirmek), finansal istikrar ve arzulanabilir bir milli gelir seviyesine ulaşmak olabilir. Ancak, para politikası stratejisi olarak enflasyon hedeflemesi rejiminin esas amacı, fiyat istikrarının sağlanmasıdır. Dolayısıyla, bir merkez bankasının öncelikli amacı enflasyonu düşürmek ise, diğer para politikası stratejilerini değil de, enflasyon hedeflemesi rejimini seçecektir.

Şeffaflık ve bilgilendirme iletişim konusuyla ilgilidir. Dolayısıyla, uyguladığı politikalarda şeffaf olan ve izlediği politikalar hakkında kamuoyunu sözlü ve yazılı olarak bilgilendiren bir merkez bankası etkin bir iletişim politikası izlemektedir.

Merkez bankası, öncelikle bu strateji için uygun olduğunu düşündüğü bir enflasyon hedefi belirler. Daha sonra, enflasyonun gelecekte izleyeceği seyir hakkında tahminlerde bulunur. Bu tahmin, hedef enflasyon oranıyla karşılaştırılır ve tahminle hedef arasındaki farka bağlı olarak para politikası önlemleri geliştirilir.

1990’lı yıllarda kullanılan döviz kuru, faiz, nominal gelir ve parasal büyüklüklerin hedeflenmesine dayanan stratejilerin etkisiz kalmaya başlamasının en önemli nedeni küreselleşmedir. Küreselleşmenin doğal sonucu olarak, uluslararası sermaye akımları artmıştır. Meksika'da da cari açığın kısa dönemli yabancı sermaye girişleriyle finanse edilmesi küreselleşmenin bir sonucudur. Dolayısyla, Meksika'da enflasyon hedefleme rejiminin benimsenmesine küreselleşme yol açmıştır.

Enflasyon hedeflemesi rejiminin amacı, fiyat istikrarına ulaşmaktır. Fiyat istikrarına ulaşmak için de, öncelikli hedef düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranı gerçekleştirmektir. Bu durum, öncelikli olarak fiyat istikrarına odaklanılması nedeniyle, döviz kurlarının göz ardı edilmesine neden olabilir.

Enflasyon hedeflemesi rejiminde parasal büyüklükler ile enflasyon arasında istikrarlı bir ilişkinin olması çok önemli değildir. Enflasyon hedeflemesi rejiminin operasyonel uygulaması böyle bir ilişkinin varlığı üzerine inşa edilmez. Bunun yerine, uygun para politikası araçları için mevcut en geniş bilgi setinin kullanılmasını sağlar.

Hükümetlerin merkez bankasından borçlanmasının yasal olarak engellenmesi merkez bankasının ekonomik olarak bağımsız olduğunu gösterir. Senaryodan, XZ ülkesinde enflasyon hedeflemesi rejimine geçmek için ekonomik bağımsızlıkla ilgili yasal düzenlemeleri tartıştıkları varsayımında bulunabiliriz. Amaç ve araç bağımsızlıkları merkez bankasının kredi açmasıyla ilgili değildir. Bakınız s:135.

Enflasyon hedefini, TCMB ve hükümet beraber belirler.

1999 yılının sonunda Türkiye ile IMF arasında 17.kez destekleme anlaşması imzalanmış ve önceden açıklanan yönlendirilmiş sabit döviz kuru sistemine dayalı "döviz kuru hedefleme stratejisi" uygulanmaya başlamıştır. Şubat 2001'de yaşanan ekonomik çöküntünün ardından döviz kuru hedefleme stratejisi terk edilerek yeni bir programın hazırlıklarına başlanmıştır. 2002 yılında yeni bir para politikası stratejisi belirlenirken enflasyon hedeflemesi rejimi için gerekli önkoşullar sağlanamamıştır. Bu nedenle, 2002 yılında enflasyon hedeflemesine yakınsama rejimi olarak tanımlanan "örtük enflasyon hedeflemesi rejimi" uygulanmaya başlamıştır. 2006 yılına gelindiğinde ise, "açık enflasyon hedeflemesi rejimi" için gereken önkoşullar sağlanmıştır. Bunun sonucu olarak, 2006 yılından itibaren "açık enflasyon hedeflemesi rejimi" uygulanmaktadır.

2002 yılında yeni bir para politikası stratejisi belirlenirken enflasyon hedeflemesi için gereken hedeflerin sağlanamamış olması sebebiyle öncelikle enflasyon hedeflemesine yakınsama rejimi olarak tanımlanan örtük enflasyon hedeflemesi rejimi uygulanmıştır. Bu nedenle enflasyon hedeflemesi stratejisinin güvenilirliğinin zedelenmemesi için öncelikle örtük enflasyon hedeflemesi uygulanmış, 2006 yılından sonra ise açık enflasyon hedeflemesi rejimine geçilmiştir.

Enflasyon hedeflemesi stratejisine geçmeden önce örtük enflasyon hedeflemesi rejimi ile uygulamaya başlanmasının sebeplerini dört temel başlık altında açıklayabiliriz. Bunlar; bankacılık sisteminde gerekli düzenlemelerin henüz gerçekleştirilmemiş olması, geçmiş enflasyona dayalı fiyatlama alışkanlığının devam etmesi, döviz kurundaki dalgalanmaların enflasyondaki değişimi belirlemede önemli rol oynamaya devam etmesi ve mali baskınlığın yüksek olması olarak belirtilebilir.

Enflasyon hedeflemesi stratejisinin ön koşullarından birisi merkez bankasının politika uygulamalarında bağımsız olmasıdır. Merkez bankasının para politikası amacını kendisinin belirlemesine amaç bağımsızlığı adı verilmektedir. Para politikası amaçlarına ulaşmak için hangi para ve döviz kuru politikası araçlarının kullanılacağına merkez bankası tarafından karar verilmesi ise araç bağımsızlığı olarak bilinmektedir. Enflasyon hedeflemesi rejimini uygulayan bir merkez bankasının temel amacı olarak belirlediği fiyat istikrarına ulaşmak için uygulayacağı para politikası rejimini ve kullanacağı parasal araçları seçmesi ve uygulaması açısından tam bağımsız olması gerekmektedir.

Merkez bankası bağımsızlığına ilişkin bir diğer kavram da ekonomik bağımsızlıktır. Hükûmetlerin merkez bankasından borçlanmasının yasal olarak engellenmesi merkez bankasının ekonomik olarak bağımsız olduğunu gösterir. Ekonomik bağımsızlık sayesinde bütçe açıklarının finansmanında merkez bankasına başvurulamaz. Ekonomik bağımsızlığa sahip olmayan bir merkez bankasının hükûmetin taleplerini yerine getirmeye zorlanması, enflasyonist baskıların ortaya çıkmasına ve para politikasının etkinliğinin azalmasına neden olmaktadır.

Burada doğru cevap, parasal baskınlığın düşük olması yerine mali baskınlığın düşük olmasıdır. Kısaca yüksek bütçe açığının olduğu ve enflasyonu az önemseyen bir ekonomik yapı olarak tanımlayabileceğimiz mali baskınlığın düşük olması aslında sadece enflasyon hedeflenmesi rejiminin değil diğer para politikası rejimleri için de bir ön koşuldur.

Ülkemizde enflasyon hedeflemesi rejimi kapsamında enflasyon hedefinin belirlendiği ve enflasyonun ölçüldüğü değişken Tüketici Fiyatları Endeksidir.

TCMB örtük enflasyon hedeflemesi rejimi altında temel politika aracı olarak gecelik faiz oranını kullanmıştır. Para politikası gelecek dönem enflasyonuna odaklandığı için faiz aracının alacağı değerler enflasyon tahminleri ile hedeflenen enflasyon arasındaki farka bağlı olarak değiştirilmiştir.

Enflasyon hedeflemesi rejimi temel politika aracı olarak faiz oranlarının üzerinde durmaktadır. Buna karşılık döviz kuru bu rejim altında piyasada serbestçe dalgalanmaya bırakılmaktadır. Bu sebeple enflasyon hedeflemesi rejiminin döviz krunun istikrarlı seyretmesini garanti altına alacak bir uygulaması bulunmamaktadır.

Endlayon Hedeflemesi Rejimi ilk kez 1989 yılında Yeni Zelanda'da kullanılmaya başlanmıştır.

Enflasyon hedeflemesi rejimi; merkez bankasının nihai hedefi olan fiyat istikrarının sağlanması ve sürdürülmesi amacına yönelik olarak, para politikasının belirlenen bir dönem için belirlenen sayısal bir enflasyon hedefi ya da hedef aralığına dayandırılması ve bunun kamuoyuna açıklanması şeklinde tanımlanabilen para politikası uygulamasıdır.