PARA POLİTİKASI

Krizin bir ülkeden diğerine sıçraması veya herhangi bir ülkede kriz yaşandığı bilgisinin, kendi ülkemizde kriz yaşanması olasılığını arttırması durumuna finansal krizlerin bulaşıcılığı adı verilmektedir.

Spekülatif atak; altın döviz gibi çeşitli varlıkların daha önce o piyasada etkin olmayan spekülatörler tarafından kâr elde etmek amacıyla ani bir şekilde satın alınmasıdır.

Devalüasyon; bir devletin resmî para biriminin diğer ülke para birimleri karşısında değer kaybettirilerek satın alma gücünün düşürülmesidir.

Banka hücumu; mevduat sahiplerinin bankacılık sistemine duydukları güvenin azalmasına bağlı olarak mevduat sahiplerinin aynı anda paralarını bankadan geri çekmek istemeleri durumudur.

Sürü davranışı ise yatırımcıların kendi kişisel değerlendirmelerini göz ardı ederek diğer yatırımcıların görüşlerinden, davranışlarından etkilenip kendi fikirlerini değiştirmeleri ve çoğunluğun hareketleri yönünde davranmalarına verilen isimdir. Cevabımız D seçeneğidir.

Finansal krizlerin reel ekonomi üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkileri bulunmaktadır. Doğrudan etkilerinin başında varlık sahiplerinin varlık fiyatlarında meydana gelen düşüşlerden olumsuz etkilenmeleri, mali başarısızlığa uğrayan şirket sahiplerinin varlıklarını kaybetmeleri ve bu kuruluşlara verilen kredilerin geri ödenmemesi gösterilebilir. Mali başarısızlığa uğrayan kuruluş bir banka ise sigorta kapsamında olmayan mevduat sahipleri ve bu banka aracılığıyla yatırımlarını fonlayan firmalar ciddi zararlar görecektir. Dolaylı etkiler arasında ise, finansal krizlerin krediler ve harcamalar üzerindeki etkisi ile para politikasının etkinliğinin kaybolması yer almaktadır. Cevabımız E seçeneğidir.

Varlık balonu: Varlıkların değerinin tarihsel olarak sergiledikleri ortalama değerlerden saparak aşırı değerlenmesidir.

Finansal krizler; hisse senedi, konut veya diğer varlıkların fiyatlarında meydana gelen önemli düşüşler tarafından tetiklenebilir. Birçok ekonomist bu durumu varlık fiyatlarında yaşanan balonun patlaması olarak yorumlamaktadır

Devalüasyon: Bir devletin resmî para biriminin diğer ülke para birimleri karşısında değer kaybettirilerek satın alma gücünün düşürülmesidir.

Spekülatif Atak: Altın döviz gibi çeşitli varlıkların daha önce o piyasada etkin olmayan
spekülatörler tarafından kâr elde etmek amacıyla ani bir şekilde satın alınmasıdır.

Üçüncü nesil döviz krizi modelleri ile ilk defa mikroekonomik faktörlerin de döviz krizine yol açabileceği kabul edilmiştir. Bu modeller kapsamında krize yol açan mikro ekonomik faktörler aşağıda özetlenmiştir;

Cevabımız A seçeneğidir.

Resesyon: Bir ekonomide reel GSYİH’nın iki veya daha fazla çeyrek dönemlik periyotta
arka arkaya negatif büyüme göstermesi durumudur.

Para teorisi dersinde Keynes’in likidite tercihi teorisini açıklarken faiz oranlarının sıfır düzeyine indiği bir ekonomide, ekonomik birimlerin para talebinin sonsuza yakın olacağından bahsetmiştik. Keynes bu duruma likidite tuzağı adını vermiştir. Böylece ekonomik birimlerin spekülatif para talebinin sonsuza yaklaşmasına bağlı olarak, merkez bankalarının politika uygulamaları sonucunda para arzında meydana gelen değişikliklerin ekonomi üzerinde etkisi neredeyse yok denilecek kadar az olacaktır.

Asya krizini, farklı boyutları ve krizi tetikleyen faktörlerin kamu sektörü değil; özel sektörde yaşanılan sorunlar olması üçüncü nesil döviz krizi modelinin oluşmasında temel etken olmuştur. Üçüncü nesil döviz krizi modellerini, birinci ve ikinci nesil döviz krizi modellerinden ayıran en belirgin özellik, sadece döviz krizlerini açıklamanın üzerinde yoğunlaşmamış olmasıdır.

Üçüncü nesil döviz krizi modelleri ile ilk defa mikroekonomik faktörlerin de döviz krizine yol açabileceği kabul edilmiştir. Bu modeller kapsamında krize yol açan mikro ekonomik faktörler aşağıda özetlenmiştir;
• Bankacılık sektörüne yönelik devlet garantisinin varlığı ve bunun ahlaki tehlike sorununu ortaya çıkartacak boyuta ulaşması
• Aşırı yatırım
• Vade yapısı ve toplam borç içinde dış borcun oranı
• Bankacılık sektörünün problemleri (mevduat yapısındaki değişiklikler, varlıkların kalitesindeki bozulma, geri ödenmeyen krediler, banka iflaslarındaki artışlar)
• Finans sektöründeki kurumsal ve yapısal zayıflıklar

Finansal liberalizasyon olgusunun temel özellikleri şöyle sıralanabilir:

Cevabımız C seçeneğidir.

Bankaların uzun vadeli krediler verebilmek için kısa vadeli mevduatları kullanmasına
vade uyumsuzluğu adı verilir. Cevabımız B seçeneğidir.

Finansal krizin etkisi sonucu piyasada risk algılamasının artmasıyla finansal kurumların piyasadan borçlanabilme imkânı azalmakta ve finansal kurum yükümlülüklerini yerine getirebilmek için varlıklarını yok pahasına satmak (fire sales) zorunda kalmaktadır. Merkez bankaları krize bağlı olarak risk algısının arttığı dönemlerde piyasalarda oluşan likidite yetmezliği sorununu aşmak amacıyla finansal kurumlara kredi verebilir. Bankalar, merkez bankasından sağladıkları kredi yardımıyla likidite sorunlarını aşar ve varlıklarının yok pahasına satılmasının önüne geçilir. Finansal piyasalarda son durak borç mercii merkez bankasıdır. Cevabımız D seçeneğidir.

Bankacılık krizlerine sebep olan faktörler oldukça çeşitlilik arz etmektedir. Bu kapsamında bu sebepler arasında en belirgin olanları seçilerek açıklanmaya çalışılacaktır. Bu sebepleri aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;
• Finansal liberalizasyon ve (de)regülasyon
• Bilanço bozuklukları kaynaklı sorunlar
• Ahlaki tehlike problemi
• Makroekonomik sorunların bankacılık sistemine yansıması.

Türkiye’de Tasarruf Mevduatı ve Katılım Fonu sigortası olarak isimlendirilen bu sistemde bankaların faaliyetlerine devam edememeleri yani iflas etmeleri durumunda, mevduat sahiplerinin maruz kalacağı kayıpların devlet veya bu amaçla kurulmuş özel bir kurum tarafından kısmen ya da tamamen ödenmesi garanti edilir. Türkiye’de mevduatın ve katılım fonlarının sigortalanması yetki ve görevi Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) aittir ve mevduatların 100 bin liraya kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır