PEYZAJ ÇEVRE VE TARIM - Deneme Sınavı - 27

Basit meyveler; bir çiçeğe ait bir tek ovaryumun gelişmesi ile meydana gelirler. Bu meyveler etli meyveler ve kuru meyveler olarak 2’ye ayrılırlar.

Acer platanoides (Çınar Yapraklı Akçaağaç)

Rosa sp. (Gül): Gül, gülgiller (Rosaceae) familyasının Rosa cinsinden güzel kokulu, dikenli ve çeşitli renklerde çiçekleri olan bitki türlerine verilen isimdir.

Özellikle ilkbahar ve sonbahar dönemlerinde kullanılırlar. Laleler, peyzaj uygulamalarında, çiçeklerinin rengi, erken veya geç açamaları, katmerli veya yalınkat oluşu, bitkinin boyu, gibi birtakım özelliklerine göre sınıflandırılırlar.

İki yıllık bitkiler: Bitkinin tohumu birinci yıl­da çimlenerek kök, gövde ve yaprak gelişimini ta­mamlar. Ancak ilk yıl çiçek oluşmadan kış mevsimi gelir ve bitkinin gelişimi durur. Kökü, gövdesi ve yaprağı bir önceki yıldan oluşmuş olan bitki ikinci yılda bu yapıların üzerine generatif gelişme göste­rerek, çiçek, meyve ve tohum yapısını oluşturur ve ikinci yılın sonunda tohum yapısını oluşturan bitki ölerek ortadan kaybolur.

Genel olarak bitkilerin dış görünüşleri ile ilgili tüm özelliklerine dendrolojik özellikler denir. Pey­zaj uygulamalarında bitkiler dendrolojik özellikle­rine göre ölçü (hacim), biçim, renk ve doku özellik­leri dikkate alınarak 4’e grupta incelenir.

Kapalı tohumlu bitkilerde tohum karpel denilen yapılar ile dört biryandan sarılarak çevrelenir, örtülerek çepeçevre sarılır. Tohum tomurcuklarının ovaryum içinde döllenerek gelişmesiyle oluşan yapıya meyve denir. Kapalı tohumluları açık tohumlulardan ayıran en önemli özellik tohumların her taraftan kapatıla­rak korumaya alınmış olmasıdır. Bugün dünyada en çok kapalı tohumlu bitkilerin üretimi ve tarı­mı yapılmakta olup ekonomik değerlerleri olduk­ça fazladır. Kapalı tohum­lu bitkiler açık tohumlu bitkilere göre oranla daha gelişmiş özelliklere sahiptir. Çünkü vegetatif (kök, gövde, yaprak vb.) kısımları ortam koşullarına daha rahat uyum sağlayabilmektedir. Kapalı tohumlu bitkilerin hem odunsu ve otsu örnekleri vardır. Tek yıllık, iki yıllık ve çok yıllık olabilirler. Ayrıca ba­zıları kışın yaprağını tamamen dökerken bazıları ise yapraklarını az döker. Kapalı tohumlu bitkilerin odunlarında hem trakeler hem de trakeidler vardır, genellikle reçine kanalı taşımazlar, çiçekleri genellikle hermafrodittir, gerçek çiçek örtü yaprakları bu­lunur, genellikle böceklerle tozlaşırlar, bir veya iki çeneklidirler, yap­raklar genellikle geniş ayalı, ağsı veya paralel damarlıdır, yeryüzünün her yerinde yaygın olarak bulunurlar.

Toprak Üstü Gövdeye sahip bitkilerin gövdeleri toprak seviye­sinin üzerinde gelişir ve toprak yüzeyine göre al­dıkları pozisyona ve morfolojik özelliklerine göre sınıflandırılırlar. Bu grupta yer alan gövde türleri şunlardır: sarılıcı gövdeler, stolon (sürünücü) gövde, dik otsu gövde, dik odunsu gövde, yapraksı gövde, kısa gövde, kanatlı gövde, diken gövde, sülük gövde, etsi (sukulent) gövde, otsu gövdeler.

Tohumlu bitkilerde erkek ve dişi organlar aynı çiçek üzerinde bulunursa mo­noklin veya hermafrodit çiçek denir. Bu bitkilere gül, elma, atkestanesi, ebegümeci gibi bitkiler örnek olarak verilebilir. Erkek ve dişi organlar ayrı çiçek­lerde ise erkek ve dişi çiçeklerden söz edilir. Bu du­ruma ise diklin çiçek denir. Eğer diklin çiçekler aynı bitki üzerinde ise o bitkiye monoik denir, örneğin; fındık. Diklin çiçekler ayrı bitkilerde bulunuyorsa o bitkiye dioik denir, örneğin; söğüt, kavak.

Tek çenekli bitkiler otsu bitkilerdir, yaprakları ince, uzun, şerit şeklindedir, yaprakları paralel damarlıdır. Tohumunda tek çenek bulunur, kambiyum yoktur, iletim demetleri düzensizdir, kökleri saçak köktür, gövdeleri incedir, bu gruba buğday, mısır, çiğdem, sümbül gibi bitkiler örnek verilebilir.

Çift çenekli bitkiler genellikle odunsudur, yaprakları geniş parçalıdır, yaprakları ağsı damarlıdır, tohumda çift çenek bu­lunur, Kambiyum bulunur, iletim demetleri düzenlidir, kazık ve yan köklerden oluşur, gövde kalındır. Bu gruba çevremizdeki ağaç ve çalıları örnek olarak verebiliriz.

Genel olarak güller, çiçek ve gövde şekillerine göre sınıflandırılırlar. Bunlar: Çiçek yapısı bakımından; yalınkat güller, yarım katmerli güller, katmerli güller, Boyları bakımından; bodur güller, yüksek boylu gül­ler, sarılıcı-sarmaşık güller, Çiçek açma zamanı bakı­mından; yılda bir çiçek açanlar yılda birden çok çiçek açanlar, yediveren güller, Katmer çiçekleri bakımından; çiçekleri küçük katmerli, çiçekleri normal katmerli, çiçekleri büyük katmerli güller. Yeryüzünde 200’den fazla gül türü vardır.

Lonicera caprifolium (Hanımeli): Yaprak dökmeyen, 20 m’ye kadar uzayabilen sa­rılıcı bir bitkidir. Ülkemizin hemen hemen her böl­gesinde kullanılabilen bu bitki bina duvarlarında, çit üzerlerinde, çardak ve kamelya gibi elemanlarda sıklıkla kullanılır.

Lale aslında bir Anadolu bitkisidir. Ancak yabancılar Türkiye’den lale soğanlarını kendi ülkelerine taşıya­rak birçok yeni lale çeşitleri üretmişlerdir. Yeryüzün de yaklaşık 400 kadar lale çeşidi vardır.

Ağaç, ağaççık ve çalılar yapraklarını döküp dökmediklerine göre gruplandırılabilir. Buna göre,  akçaağaç, çınar, huş, bazı meşeler, elma, akçaağaçlar gibi kış mevsimi geldiğinde yapraklarını dökerek kışı yapraksız geçiren ağaçlar "kışın yaprağını dökenler" dir.  Kış aylarında dahi yeşil kalan ağaçlar "herdem yeşil" olarak adlandırılır. Bunlardan  çam, sedir, köknar dar yapraklılar,  palmiye, bazı manolya türleri ise geniş yapraklılardır.  Doğru cevap A’dır.

Keskin çizgileri ve sert görüntüleri yumuşatmak için salkım formlu bitkiler kullanılabilir. Bitkinin dallarının yukarıdan aşağı doğru uzanması olan salkım formluluk, bazı budama ve aşı teknikleri kullanılarak elde edilebildiği gibi bitkinin doğal özelliği de olabilir. Doğru cevap A’dır.

Kapalı tohumlu bitkilerde tohumu dört bir yandan sarararak çevreleyen yapılara “karpel” adı verilmektedir. Doğru cevap C’dir.

Rizom gövde, tuber (yumru) gövde, soğan (bulb) gövde ve korm (tunik) gövde toprakaltı gövdelerken, stolon gövde toprak üstü gövdelerden biridir. Stolon (sürünücü) gövde rozet tipindeki bir ana bitkiden verilen uzun veya kısa internodyumlu, toprak yüzeyinde yatay olarak gelişen ve nodyumlardan yeni bir bitki meydana getirebilme yeteneği olan sürünücü gövdelerdir. Ekşi yonca, çilek, ayrıkotu gibi bitkiler örnek verilebilir. Doğru cevap B’dir.

Korm (tunik) gövde, toprakaltında dik şekilde gelişen kısa ve kalın büyümüş soğan tipidir. Ancak soğandan farklı olarak kalın, derimsi ve ipliksi bir dış yapısı vardır. Glayöl ve acıçiğdem kormlu bitkilere örnek olarak verilebilir. Doğru cevap D’dir.

Lateral dallanma (yan dallanma) biçimlerinden biri olan kimoz tipteki dallanmada, ana gövdenin uzamasının bir süre sonra durması ve bitkinin yan dalların uzaması ile gelişme göstermesi söz konusudur. Bu tip bitkilerin taç yapısı kubbemsi bir görüntü sergilemektedir. Doğru cevap C’dir.