PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Aile yapısında gözlenen değişiklikler, geniş ailelerin azalarak çekirdek aileye dönüşmesi, azalan doğum oranlarıyla birlikte çocuk sayısında azalmalar, boşanma oranlarının artması ve kadınların istihdam oranlarının artması gibi durumlar, yaşlı bireylerin yalnızlaşmasına, izole olmasına ve sosyal dışlanmaya maruz kalmasına sebep olmaktadır. Ortalama yaşam süresinin uzaması ise yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranını artıran faktörlerden biridir. Doğru cevap A’dır. 

Soru kökü yeniden yazılmalı

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Türkiye nüfusunun %7,7’sini yaşlı nüfus (65+) oluşturmaktadır. Yapılan nüfus tahminlerine göre 2023 yılında bu oranın %10,2’ye, 2050 yılında %20,8’e, 2075 yılında ise %27,7’ye çıkması beklenmektedir. Doğru cevap A’dır.

Cohen ve Willis (1985) sosyal destek türlerini (a) duygusal, (b) takdir, (c) maddi, (d) bilgisel ve (e) arkadaşlık desteği olmak üzere beş  başlık altında toplanmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Sosyal destek türlerinden duygusal destek, ilgi, sevgi, güven duygularının iletilmesini içerir. Takdir desteğiyle kişinin sorunları ve kusurlarıyla birlikte olduğu gibi kabul edildiği ve saygı duyulduğunu belirtilir. Maddi destekte maddi yardım, araçgereç ve hizmet verilir. Bilgisel destek sayesinde sorunların çözülmesini sağlayabilecek bilgi ve beceriler öğretilir, yol gösterilir. Arkadaşlık desteği ise boş zamanların birlikte geçirilmesi şeklinde verilebilir. Doğru cevap C’dir. 

......hangisinde doğru.....

Yaşlılıkla birlikte eş kaybı riskinin artmasının sebepleri şu şekilde sıralanabilir: (a) yaşlılıkla beraber sosyal statünün düşmesi (emeklilik, çocukların bağımsızlaşması vb.), (b) yaşlılılıkla birlikte maddi kaynakların azalması ya da yetersiz kalması, (c) yaşlılıkla beraber sosyal ağların azalması veya zayıflaması, (d) Yaşlılıkla birlikte eş kaybı riskinin artması (özellikle kadınlar için), (e) Yaşlıların sosyal izolasyon riskinin bulunması, (f) Yaşlıların istismar ve ihmale uğrama riskinin bulunması, (g) Yaşlıların yaşlı ayrımcılığına uğrama riskinin bulunması, (h) Yaşlıların akut ve kronik hastalıklar sebebiyle daha çok bakıma ihtiyaç duyması, (ı) Yaşlılıkla beraber engellilik riskinin artması, (i) Yaşlıların depresyon gibi psikolojik hastalıklara meyilli olması ve  (j) yaşlılar arasında Alzheimer, Demans gibi bilişsel bozuklukların yaygın olması olmasıdır. Sıralanan durumlardan biri olan yaşlılık ile birlikte eş kaybının artması durumunun özellikle kadınlar için söz konusu olduğu söylenebilir. Doğru cevap E’dir.

Bengtson ve Roberts’ın Kuşaklararası Dayanışma yaklaşımına göre yetişkin çocuklar ve yaşlı ebeveynlerin birbirlerine (a) ilişkisel dayanışma, (b) uzlaşımsal dayanışma, (c) işlevsel dayanışma, (d) normatif dayanışma ve duygusal dayanışma olmak üzere altı boyutta destek sağlarlar. İlişkisel dayanışma aile bireylerinin içinde bulunduğu her türlü faaliyetteki etkileşim kalıpları ve etkileşim sıklığını içeren dayanışma biçimidir. Uzlaşımsal dayanışma aile üyeleri ile değerler, inançlar ve tutumlar konusunda olan uzlaşının derecesini belirten dayanışma biçimidir. İşlevsel dayanışma aile üyelerinin çeşitli konularda birbirlerine destek olmasının ve kaynak paylaşımının derecesini içeren dayanışma biçimidir. Normatif dayanışma aile içinde üstlenilen role bağlılık ve sorumlulukları yerine getirme derecesini gösteren dayanışma biçimidir. Duygusal dayanışma aile üyelerine karşı duyulan olumlu duyguların çeşitliliği ve derecesi ile bu duyguların aile bireyleri arasında karşılıklılığını içeren dayanışma biçimidir. Yapısal dayanışma ise aile üyelerinin sayısına, ikametlerindeki coğrafi yakınlık derecesine ve sağlık durumlarına göre meydana gelen yapısal imkânları içeren dayanışma biçimidir. Maddi dayanışma olarak tanımlanan bir boyut yoktur. Doğru cevap D’dir.

Sosyal destek “sübjektif (öznel)” ve “objektif (nesnel)” olmak üzere iki kategoride değerlendirilebilir. Objektif sosyal destek, gerçekte insanlardan ya da kurumlardan alınan destek olarak tanımlanır. Üçüncü bir şahsın bu destekleri gözlemlemesi mümkündür. Sübjektif sosyal destekte ise, kişinin algıladığı sosyal destek seviyesi önemlidir. Başka bir deyişle, objektif olarak belirlenen sosyal destek kaynağı, destek alan kişi için bir anlam ifade etmiyor ise, o destek kaynağı sübjektif bir sosyal destek kaynağı olmaktan çıkar. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki, sübjektif sosyal destek bireyin ihtiyaç duyduğu konudaki sorunları çözmede daha etkili ve önemlidir. Doğru cevap E’dir.

Objektif sosyal destek ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

Yaşlı bireylerde sosyal izolasyona yol açan birçok risk faktörü bulunmaktadır. Bu faktörler sosyo-demografik faktörler, önemli yaşam olayları (eşin ölümü, boşanma ve işsizlik gibi olumsuz yaşam deneyimleri), sağlık sorunları, düşük sosyal yeterlikler ve yetersiz sorun çözme kapasitesi olarak sıralanabilir. Yaş arttıkça, gelir seviyesi düştükçe, yaşanılan çevrenin kalitesi düştükçe yaşlı bireylerin sosyal izolasyona maruz kalma ihtimali de artmaktadır. Sosyal izolasyonun bireysel olduğu gibi makro düzeyde toplumsal sebepleri de mevcuttur. Bunlar toplumdaki bağlılık duygusunun farklılaşması, rasyonalizasyon anlayışının özellikle batı toplumlarında giderek yaygınlaşması ve bireyselleşme olarak sıralanabilir. Bireyselleşme sosyal izolasyona yol açan toplumsal risk faktörlerinden biridir. Doğru cevap E’dir.

Soru kökü yeniden düzenlenmeli

Sosyal destek birey bazında, ya da ülkeleri karşılaştırmaya yarayan küresel indeksler aracılığıyla ölçülebilir. Bu ölçümler yapılırken birçok işlev ve yapıya bakılabileceği gibi, tek bir işleve ya da yapıya da bakılabilir. Cohen ve Syme'e (1985) göre sosyal destek ölçülürken ele alınan farklı boyutlar şu şekildedir: (a) yapı / işlev, (b) öznel / nesnel destek, (c) desteğin erişilebilirliği / yeterliliği, (d) bireysel yapı veya işlevler / küresel indeksler ve (e) birçok bireysel yapı ve işlevsel değişken / tek değişken. Doğru cevap E’dir.

Ülkemizde huzurevleri için kabul koşulları (a) 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak, (b) kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak, yeme, içme, banyo, tuvalet ve bunun gibi günlük yaşam etkinliklerini bağımsız olarak yapabilecek durumda olmak, (c) ruh sağlığı yerinde olmak, (d) Bulaşıcı hastalığı olmamak, (e) Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak ve (f). Sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış olmaktır. Buna göre gerekli koşullarını karşılamaları durumunda 60 yaş ve üzeri olan bireyler huzurevi hizmetlerinden yararlanabilmektedirler. Doğru cevap A’dır.

Soru kökü ve seçenekler yeniden düzenlenmeli

Sosyal destek, ihtiyaç halinde kişilere psikolojik, fiziksel ve maddi destek verebilecek aile, arkadaş, komşu ve toplum ağı olarak tanımlanmaktadır.

Sosyal destek türleri; duygusal, takdir, maddi, bilgisel ve arkadaşlık desteği olmak üzere 5 başlık altında toplanmaktadır.

Yaşlılıkla beraber sosyal statünün düşmesi (emeklilik, çocukların bağımsızlaşması vb.)dir. Bu nedenle doğru yanıt C'dir.

Aktif Yaşlanma” Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 1990’lı yıllarda Dünyanın gündemine sokulmuş olan bir kavramdır. Aktif yaşlanma süreci yaşlıların günlük yaşamlarında sosyal, ekonomik, kültürel aktivitelere katılımlarını esas alır.

Kuşaklararası dayanışma boyutları arasında kümülatif dayanışma diye bir kavram yoktur. Yapısal dayanışma vardır.

İşlevsel destek ise duygusal (sevgi, empati vs.) ve enstrümental (günlük işlerde yardım, para desteği vs.) destek biçimlerine işaret eder.

“Sosyal ağ” teriminin farklı tanımları mevcuttur. Bazı tanımlara göre sosyal ağ bireyin ailesi, arkadaşları, iş arkadaşları ve diğer tanıdığı kişilerdir. Diğer bir tanıma göre sosyal ağ, sosyal etkileşim ve kişisel ilişkilerin oluşturduğu bir ağdır. Bir başka tanıma göre ise, genellikle bireylerin ve kurumların bir ağ biçimde oluşturduğu sosyal yapıdır. Günümüz refah devleti kurumlarının sağladığı hizmetler ve destek düşünülürse, kurumları da içine alan sosyal ağ tanımı daha uygun olacaktır.

Sosyal dışlanma kavramı ilk olarak 1970’li yıllarda Fransa’da ortaya çıkmıştır. Sosyal dışlanma; işsizlik, mesleki vasıfsızlık, düşük gelir seviyesi, kötü barınma koşulları, suça sürüklenme, sağlık bozukluğu (hastalık) ve aile bağlarının çözülmesi gibi olumsuz koşulların bir bireyde birleşmesiyle ortaya çıkabilir.

Aşağıda sıralanan bilişsel hatalar, özellikle yaşlı bireylerin sosyal destek müdahalesinden kaçınmalarına neden olabilmektedir.
• Kendi problemlerimi çözemediğimi düşünebilirler.
• Onların bana bakmasını istediğimi düşünebilirler.
• Benim işimi benim yerime onların yapmasını istediğimi düşünebilirler.
• Beni aciz bir çocuk gibi görebilirler.
• Beni kendi amaçları için kullanabilirler.
• Beni kontrol etmeye çalışabilirler.
• Onların yardımına bağımlı hale gelebilirim.
• Kendime olan saygımı kaybedebilirim.

Huzurevlerine kabul koşulları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1. 60 yaş ve üzeri yaşlarda olmak,
2. Kendi gereksinimlerini karşılamasını engelleyici bir rahatsızlığı bulunmamak, yeme, içme, banyo, tuvalet ve bunun gibi günlük yaşam etkinliklerini bağımsız olarak yapabilecek durumda olmak,
3. Ruh sağlığı yerinde olmak,
4. Bulaşıcı hastalığı olmamak,
5. Uyuşturucu madde ya da alkol bağımlısı olmamak,
6. Sosyal ve/veya ekonomik yoksunluk içinde bulunduğu sosyal inceleme raporu ile saptanmış olmak