PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Yaşlılık döneminin bir kayıp çağı olarak değerlendirilmesinin en önemli nedenleri arasında kişinin fiziksel olarak çeşitli duyu kayıpları, yavaşlama, bedensel zayıflama ve birçok hastalık yaşaması yer alır. Yaşlılık döneminin bir kayıp çağı olarak değerlendirilmesinin bir diğer nedeni ise eş kaybı, akran kaybı, emeklilik, çocukların evden ayrılması gibi durumlardır. Yaşlılığın bir altın çağ olarak değerlendirilmesi ise şüphesiz önceki yaşam dönemlerine kıyasla kişinin sahip olduğu yaşam deneyimleri ve psikolojik olgunlaşmayla yakından ilişkilidir.

Bireyin öz güveniyle yakından ilişkili kavramlardan birisi özyeterliktir. Özyeterlik geniş anlamıyla kişinin kendi beceri ve yeteneklerine olan güveni olarak tanımlanabilir. Öz yeterlilik algısı, bireyin gerçek başarıları değil, bir işte istediği sonuca ulaşmak için gerekli olan becerileri sergileyip sergileyemeyeceği yönündeki algısıdır (Bandura, 1982). Bu bağlamda özyeterliği bireyin başarısı olarak görmek doğru değildir. Kişinin özyeterliğinin yüksek olması şüphesiz başarılı olabileceğinin bir göstergesi olarak düşünülebilir, ancak özyeterliğin yüksek olması tek başına bireyin başarılı olduğunun veya başarılı olacağının kanıtı olarak değerlendirilemez. Bireyin özyeterlilik algısı, başarısından çok başarıya giden yola girip girmemesini etkilemektedir.

Kişinin kendi beceri ve yeteneklerine güveni olarak tanımlanan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

Kendini kabul kişinin sahip olduğu tüm özelliklerini olduğu haliyle sindirebilmesi anlamına gelmektedir (Corey, 1996; Feldman, 1997). İnsan olarak bir yetersizliğe sahip olmak son derece doğaldır. Örneğin zaaflarımızın olması, zaman zaman hataya düşmemiz, zaman zaman istemeden de olsa diğerlerini üzebilecek davranışlarda bulunmamız mümkündür. Aynı şekilde insan olarak diğerlerinden bazı açılardan daha zayıf olmamız, herkes kadar zeki ve becerikli olamamamız söz konusudur.

Yaşlıların işe yaramazlık duygusu yaşamaları gibi psikolojik sorunlar da emeklilikle yakından ilişkisi bulunmaktadır. Bu nedenle kişinin emeklilik yaşamına uyum sağlaması, bu süreci çevresine ve kendine olumsuz bir sonuç yaratmadan geçirmesi gerekmektedir. Emeklilikte hobilerin geliştirilmesi, sosyal aktivitelere katılım ve mümkünse ekonomik karşılığı da olan bir iş veya uğraş kişinin öz güvenini korumasına oldukça hizmet edecektir.

I-Hobilerin geliştirilmesi

II- Maddi karşılık beklemeksizin bir iş uğraş edinilmesi

III- Sosyal aktivitelere katılım

Yaşlılıkta kişilerin özgüvenini korumaya yardım eden faktörler yukarıdakilerden hangileridir ?

Doğru iletişim; dinleme, doğru tepki verme, koşulsuz bir biçimde saygı gösterme, karşıdaki kişiyi olduğu haliyle kabul etme, saydamlık ve empatiyi gerektirir (Voltan-Acar, 2015). Doğru iletişimde acımanın yeri yoktur. Kişiler kendilerine acınmasını değil kendilerinin anlaşılmasını isterler. Bu ise empati yapmayı gerektirir.

I-Empati

II- Acıma duygusu

III- Saydamlık

Yukarıdakilerden hangileri yaşlı bireylerle kurulması gereken doğru iletişimin öğeleri arasında yer alır?

Yaşlı kişiyi dinlemek, onu kabul etmek, onu koşulsuz bir biçimde saygıya değer bulmak gibi temel bazı ilkeler yaşlı kişinin kendisini daha iyi hissetmesine ve öz güveninin artmasına yol açacaktır. Bireyin kendi durumuna benzer akranlarıyla etkileşim halinde olması, onlarla etkinliklerinin olması, paylaşımda bulunması kişinin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olacaktır. Ayrıca eğer yaşlı kişi bir kurumda ise aile üyeleriyle iletişim halinde olması, zaman zaman aile ziyaretlerinde bulunması gerekmektedir.

I- Yaşlı kişiyi dinlemek

II- Yaşlı kişiyi kabul etmek

III- Yaşlı kişiyi huzurevleri veya ilgili kurumlara yönlendirmek

Yukarıdakilerden hangileri yaşlı kişinin kendisini daha iyi hissetmesine ve öz güveninin artmasına yol açan ilkelerdendir?

Bağımsızlığın önemli göstergeleri kişinin kendi başına bir şeyler yapabilmesi, kararlar alabilmesi, seçimlerde bulunabilmesi, istediği yere gidip istediği şeyleri yapabilmesidir. Bu durum yaşlı kişinin her şeyden önce başkalarının desteğine ihtiyaç duymaksızın kendi kendine yeterli olmasıyla mümkün olmaktadır. Kendi kendine yeterli olmak ise kişisel olarak hareketliliğini sağlaması ve parasını kontrol edebilmesiyle ilgilidir. Söz konusu becerileri olan bir yaşlının kendi evinde kendi başına yaşayabilecek güç ve yeteneklere sahip olması söz konusudur (Rabiee, 2013).

I- Yaşlı bireyin kişisel olarak hareketliliğini sağlaması

II- Yaşlı bireyin kişisel olarak parasını kontrol edebilmesi

III- Yaşlı bireyin kişisel olarak sağlığı hakkında kararlar verebilmesi

Yukarıdaki becerilerden hangilerinin olması durumunda yaşlı bireyin kendi evinde kendi başına yaşayabilecek güç ve yeteneklere sahip olduğu söylenebilir?

Öz güven kişinin diğerlerinin desteğinden bağımsız olarak kendi yeterlik ve özelliklerine olan güvenidir. Genel olarak öz güven kişinin kendine güvenidir. Kişinin kendine olan güveni; kendini yeterli bulması, değerli hissetmesi, varlığının gerekli olduğunu düşünmesi, kendini sevmesi gibi belirtilerle kendini gösterir. Öz güven duygusu kişinin kendini eksiklikleriyle birlikte kabul edebilmesini ve bu doğrultuda hareket edebilmesini de beraberinde getirir.

Kendini gerçekleştirmiş bir birey kendinden ve yaptıklarından hoşnuttur. Yaşamı kendisine doyum verir. İçinde bulunduğu koşullardan ve ilişkilerinden memnundur. Bu bağlamda kendini gerçekleştirmiş bir yaşlı bu güne kadar geçirmiş olduğu yaşamından memnundur. Geldiği noktadan şikâyet etmez. Sözgelimi çocukları için yaptıklarından, işinde yaptıklarından, eşiyle olan ilişkisinden ve hayatın kendisinden memnuniyet duymaktadır. Halk arasında sıcakkanlı, cana yakın, sevecen pamuk nine veya dede olarak tanımlanan kişilerin esasen kendini gerçekleştirme noktasında oldukları söylenebilir. Buna karşın kendini gerçekleştirememiş kişiler hayatlarının hemen her alanında bir şikâyet üretebilirler. Çocuklarının hayırsızlıklarından, ekonomik durumlarından sürekli şikâyet ederler. Sürekli bedensel yakınmaları bulunmaktadır. Öte yandan kendini gerçekleştirme kavramıyla tam bir mükemmel durumdan söz edilmemektedir.

Özyeterlik geniş anlamıyla kişinin kendi beceri ve yeteneklerine olan güveni olarak tanımlanabilir.

Bireyin “benim, kendimin” olarak algıladığı tüm yaşantıları ve buna atfettiği değerler benlik kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır (akt., Murdock, 2012).

Bireyin “benim, kendimin” olarak algıladığı tüm yaşantıları ve buna atfettiği değerler benlik kavramı olarak karşımıza çıkmaktadır (akt., Murdock, 2012). Benlik saygısı ise benliğe yapılan olumlu yüklemeler olarak düşünülebilir. Kişinin kendini değerli, anlamlı ve gerekli görmesi ile ilgilidir. Kişinin benlik saygısı ne denli yüksekse o denli mutlu olacağı söylenebilir.

Özyeterlik algısının yükseltilmesinde sözel ikna son derece önemlidir (Bandura, 1982). Sözel ikna kişinin etrafındaki kişilerin kendisinin başarılı olup olmayacağı yönündeki telkinleridir. Diğer bir ifadeyle sözel ikna çevredeki kişilerin kişiyi bir işi başarmada sözel olarak motive etmeleridir.

Doğru yanıt D şıkkıdır.

Yetersizlik duygusu çocukluk yıllarından itibaren oluşan bir duygusudur. Özellikle çocukluk döneminde çokça hastalanmış veya sürekli tedavi görmüş olan çocuklarda veya herhangi bir bedensel sorunu olan bireylerde yetersizlik duygusu daha çarpıcı olarak ortaya çıkar (Adler, 2009).

Empati, kişinin bir başka kişinin yaşadığı duygu ve yaşantılara duyarlılık göstermesi ve onun gördüğü haliyle olayı görmesi anlamına gelmektedir. Bir kişinin diğerine empati geliştirmesi, ona saygı duymasını ve o kişiyi olduğu gibi kabul etmesini gerektirir. Karşıdaki kişi yaşam biçimi, değerleri, kültürü, inancı ne olursa olsun saygıya değerdir ve değiştirmeye çalışılmamalıdır.

Yaşlılıkta öz güveni etkileyen en önemli faktörlerden birisi yaşlı kişinin hem içinde bulunduğu yaşın hem de gençlik dönemlerinin gelişim görevlerini yerine getirip getirmediğidir. Gençliğinde kendi yeterlikleri doğrultusunda kendi istediği gibi bir hayat sürmüş olan, eşiyle mutlu bir evlilik yaşamış olan, çocukları, eşi ve çevresindeki diğer kişiler için gereken her şeyi yapmış ve bunu yapmaktan memnun olan bir yaşlının yaşlılık döneminde de öz güvenin yüksek olması beklenir. Bir anlamda yaşlılık dönemindeki bir kişinin öz güveni kendi yaşamıyla gurur duyabilmesiyle ilgilidir.

Yaşlılık döneminde kişilerin hareketsiz bir biçimde kalmaları ve kendilerine ne verilirse yemeleri, ne söylenirse yapmaları kendi yaşamlarını adeta diğerlerinin eline bırakmaları anlamına gelmektedir. Bu bir bakıma ölümü beklemek anlamına da gelmektedir. Bu durum sağlıklı ve aktif bir yaşamın önünü kesmekte kişinin yaşamının son evresini oldukça sağlıksız bir biçimde geçirmesine neden olabilmektedir.

Yetersizlik duygusu çok farklı biçimlerde kendisini gösterebilir. Bazen çarpıcı bir biçimde kişiler kendilerinin yetersiz olduklarını ifade edebilirler. “Ben başarısızım, ben yeteneksizim, ben iyi bir insan olamadım, çocuklarıma iyi bir baba olamadım, ben diğerleri kadar zeki değilim” gibi ifadeler buna örnek olabilir.

Öz güven en genel anlamıyla kişinin kendine olan güveni olarak tanımlanabilir. Kişinin kendine olan güveni; sahip olduğu yeterlikleri, kendini ne denli değerli ve gerekli bulduğu, kendini sevmesi, kendini eksikleri ve yetersizliklerine rağmen kabul edebilmesi gibi birçok durumla ilişkilidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.