PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Yaşlı ihmali, bakıma ihtiyacı olan yaşlı bireyin barınma, yiyecek, ilaç, giysi ve sağlık hizmetleri gibi temel ihtiyaçlardan mahrum bırakılması olarak tanımlanmaktadır. Örneğin bir yaşlının kullanması gereken ilaçlarının verilmemesi, gözlük, yürüteç, işitme cihazı gibi ihtiyaçlarının karşılanmaması, banyo yaptırılmaması, yemek öğünlerinin atlanması ya da yetersiz olması gibi durumlar yaşlı ihmali olarak nitelendirilebilir. Yaşlıların tehlikeli ve onlara zarar getirebilecek ortamlarda bırakılması da yaşlı ihmali kapsamına girer. Doğru cevap C'dir.

Kültürel teorilere göre şiddet, toplumun özelliklerinden biri olan, kültürle bütünleşmiş ve toplum içerisinde öğrenilen bir davranış olarak tanımlanmaktadır. Bu teorilere göre bazı toplumlar kültürel yapılarından dolayı şiddete daha fazla meyil gösterirler. Doğru cevap E'dir.

Yaşçılık, diğer bir deyişle yaş ayrımcılığı, bir kişiye ya da bir gruba yaşlarından ötürü yapılan her türlü ayrımcılık ve önyargı anlamına gelmektedir. Yaş ayrımcılığı yaşlı bireylerin hayatın her alanında karşılaştığı bir durumdur ve özellikle psikolojik şiddet ve istismarın bir parçası olarak değerlendirilir. Doğru cevap B'dir.

Fiziksel istismar belirtileri:

şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Duygusal ve psşkolojik istismar belirtileri:

şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

İhmalin belirtileri:

şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Cinsel istismarı değerlendirmede sorulabilecek sorular şunlardır:

Yaşlı istismarı ile ilgili kuramların ve faktörlerin karmaşıklığı ve çokluğunu düzenlemenin bir yolu olarak araştırmacılar “ekolojik” modeli kullanmışlardır. Bu model ilk olarak çocuk istismarı konusunda uygulanmış ve son zamanlarda da eş şiddeti konularında kullanılmaya başlanmıştır. Yaşlı istismarında ekolojik yaklaşımı kullanmak da araştırmacılar arasında yaygınlaşmıştır. Ekolojik model, şiddetin bireysel, kişiler arası ve toplumsal faktörlerin bir sonucu olduğunu savunmaktadır. Bu modelin avantajı yaşlı istismarının gerisinde yatan nedenleri, daha kapsamlı ve sosyal sorunlarla bağlantılı olarak ele almasıdır. Diğer bir deyişle ekolojik model yaşlı bireyi ve istismarcı bireyi kendi çevreleri içinde değerlendirir. Bu model hem yaşlı birey, hem de istismarcı birey açısından daha anlaşılır ve kapsamlı bir açıklama sunar. Doğru cevap B'dir.

Bu modelin kökeni çocuk istismarı ve aile içi şiddet konusundaki ana perspektiflere dayanmaktadır. Durumsal modele göre stresli durumlar, bakım vericinin yaşlı bireyi istismar etmesine neden olmaktadır. Yaşlı birey fiziksel veya ruhsal engeli nedeniyle bir stres kaynağı olarak görülür. Doğru cevap E'dir.

Sosyal alışveriş kuramı, “sosyal etkileşim en az iki insan arasında ödül ve cezanın alışverişi ile ilgilidir ve insanların tamamı ödülü artırmak ve cezayı azaltmak ister” varsayımına dayanmaktadır. Bu kuram, aile yaşamı içinde gelişen ve yetişkinlikte de sürdürülen taktikler ve tepkilerle ilişkili olarak kurban ve istismarcı arasındaki bağımlılığın nasıl oluştuğunu açıklamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı bireyin tanıdığı ve güvendiği kişi ya da kişiler tarafından ağrı, acı ve yaralanmalara yol açabilecek fiziksel şiddete uğraması fiziksel istismar olarak nitelendirilir. Yaşlı bireyi sakinleştirmek için aşırı dozda ilaç verilmesi bu istismar kapsamındadır.

Gelişimsel teorilere göre şiddet, doğuştan var olan saldırganlık dürtüsünün baskı ve stres altında ortaya çıkmasıyla oluşur.

Yapısal teorilere göre ise işsizlik, yoksulluk, ekonomik krizler ve sosyal hizmetlerin eksikliği gibi sosyal etmenler bireylerin engellenmişlik duygusu yaşamalarına ve şiddete başvurmalarına sebep olmaktadır.

Şiddet genel olarak üç aşamalı kısır bir döngü içerisinde meydana gelir: İlk aşama olan gerginlik aşaması çatışma ve sürtüşme gibi sözel saldırıların görüldüğü aşamadır. İkinci aşama olan akut eylem aşaması ise, şiddet olayının yaşandığı, yaşlı bireyin fiziksel ve ruhsal bütünlüğünün ve genel iyilik halinin bozulduğu aşamadır. Son aşama olan balayı aşaması ise, şiddet uygulayan kişinin şiddet mağduru yaşlı bireyden özür dilediği, bir daha yapmayacağına dair mağdur bireyi ikna ettiği, onu sevdiğini, ona önem ve değer verdiğini, ona ihtiyacı olduğunu söylediği ve sonuç olarak “barış” ın sağlandığı bir dönemdir.

Yaşçılık, diğer bir deyişle yaş ayrımcılığı, bir kişiye ya da bir gruba yaşlarından ötürü yapılan her türlü ayrımcılık ve önyargı anlamına gelmektedir.

Sosyal alışveriş kuramı, “sosyal etkileşim en az iki insan arasında ödül ve cezanın alışverişi ile ilgilidir ve insanların tamamı ödülü artırmak ve cezayı azaltmak ister” varsayımına dayanmaktadır. Bu kuram, aile yaşamı içinde gelişen ve yetişkinlikte de sürdürülen taktikler ve tepkilerle ilişkili olarak kurban ve istismarcı arasındaki bağımlılığın nasıl oluştuğunu açıklamaktadır.

Bu modelin kökeni çocuk istismarı ve aile içi şiddet konusundaki ana perspektiflere dayanmaktadır. Durumsal modele göre stresli durumlar, bakım vericinin yaşlı bireyi istismar etmesine neden olmaktadır. Yaşlı birey fiziksel veya ruhsal engeli nedeniyle bir stres kaynağı olarak görülür.Bu kuramın en önemli eksikliği istismarcıların yaşadığı stresin aynısını yaşayan bazı bakım vericilerin yaşlılarını neden istismar etmediğini açıklayamamasıdır. Bu yaklaşım, yaşlı bireyi bir stres kaynağı olarak tanımlaması nedeniyle de eleştirilmektedir ve istismarın asıl nedenlerine ulaşılmasını sınırlayan bir bakış açısıdır.

Yaşlı bireyi bir stres kaynağı olarak tanımlayan ve istismarın asıl nedenlerine ulaşılmasını sınırlayan kuram, durumsal kuramdır.

Ülkemizde yapılan çalışmalar, ülkemizde yaşlı istismarının hem fiziksel, hem duygusal/ psikolojik, hem ekonomik olarak gerçekleşmekte olduğunu göstermektedir. Yaşlı ihmali ise en sık karşılaşılan istismar çeşidi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Eş-istismarı modeli kapsamında istismara uğrayan birey çatışma ortamından uzaklaştırılır ve istismara neden olan sorun çözümlenene kadar istismarcıdan ve çatışma ortamından uzak tutulur. Destekleyici model, istismara uğrayan ve istismar eden bireyle ilişkisi olmayan bir kişi tarafından istismar edilen kişiye destek ve danışmanlık verilmesini öngörür. Yetişkin koruma modeli ise, istismarın bildirilmesini yasal olarak şart koşar ve istismar durumunda istismara uğrayan yaşlı birey devlet koruması altına alınır. Bu model, en son tercih edilmesi gereken modellerden bir tanesidir, çünkü yaşlı refahı için kendi evi ya da ailesinin yanı en huzurlu ortam olarak değerlendirilmektedir.