PSİKO-SOSYAL REHABİLİTASYON

Gerontoloji, biyolojik, sosyolojik, ekonomik ve çevresel boyutta yaşlılık sürecini bilimsel yöntemlerle inceleyen bir disiplindir.

İnterdisipliner (disiplinlerarası) ekip: Aynı amaca bağlı birbirini tamamlayan performans hedeflerine, yeteneğe sahip; birbirine karşı sorumluluk üstlenmiş birkaç profesyonelden oluşan ekiptir. Disiplinlerarası ekip çok disiplinli ekipten farklı olarak kararı tüm ekip üyelerinin katılımı ile alır (Drinka & Clark, 2000).

Uğraşı terapisti: Bireylerin fonksiyonelliğini arttırmak; fiziksel, ruhsal ve duygusal işlevselsizliği düzeltmek ve önlemek için terapötik aktiviteler yürütür.

Teşhis ve inceleme aşamasında yaşlıda ve bakım verenlerde incelenmesi gereken alanlar; fiziksel alan (sağlık geçmişi, fonksiyonellik, dış görünüm ve davranışları), psikolojik alan (kişilik özellikleri, duygu durumu, mizaç ve bilişsel özellikleri), sosyal alan (sosyal destek sistemleri, sosyal roller, eğitim ve maddi durumu), kültürel alan (değerler, hastalığa bakış açısı, iletişim kalıpları), çevresel alan (yaşam standardı, evin yaşam koşullarına uygunluğu), inançsal alan (yaşama ilişkin kuralları, tıbbi tedaviyi isteme durumu) olarak belirlenmiştir.

Türkiye’de ilk geriatri bölümü 1967 senesinde Cerrahpaşa’da kurulmuş ve 1981’de “Geriatri Bilim Dalı’’ olmuştur. Daha sonra sırasıyla Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi (1993); Gülhane Askeri Tıp Akademisi geriatri bilim dalı (1995); Hacettepe Üniversitesi geriatri bilim dalı (2001) kurulmuştur.

Liyazon: Sosyal hizmet uzmanı, yaşlı birey, ailesi ve bakım verenler ile toplum arasında bağlantı kurar.

Yaşlı bireyler kendi hayatlarının ve bakım kararlarının üzerindeki kontrolü kaybetme riski ile karşılaşmaktadır. Bu nedenle yaşlı bireyleri kendi kararlarını alabilmeleri için teşvik etmek ve bakım kararlarında onların self determinasyon (kendi kaderini tayin) haklarını göz önünde bulundurmak gerekmektedir (Clark, 1995).

Teşhis ve inceleme aşamasında yaşlıda ve bakım verenlerde incelenmesi gereken alanlar;fiziksel alan (sağlık geçmişi, fonksiyonellik, dış görünüm ve davranışları), psikolojik alan (kişilik özellikleri, duygu durumu, mizaç ve bilişsel özellikleri), sosyal alan (sosyal destek sistemleri, sosyal roller, eğitim ve maddi durumu), kültürel alan (değerler, hastalığa bakış açısı, iletişim kalıpları), çevresel alan (yaşam standardı, evin yaşam koşullarına uygunluğu), inançsal alan (yaşama ilişkin kuralları, tıbbi tedaviyi isteme durumu) olarak belirlenmiştir.

Sosyal hizmet uygulamasının temel amaçları; kişilerin sorun çözme ve başa çıkma yeteneğini geliştirmelerine, kaynaklara ulaşmasına yardımcı olmak,
kurumları yaşlının ihtiyaçlarına cevap verir hale getirmek, yaşlının çevresindeki kişilerle etkileşimini kolaylaştırmak, kuruluşlar ve organlar arasındaki ilişkiyi, sosyal ve çevresel politikayı etkilemek.

Palyatif bakım ekibi: Palyatif bakım ekibinin amacı, hastanın ve ailesinin yaşam kalitesini olabildiğince desteklemek ve acısını azaltmaktır. Hasta bireylerin ve ailelerin ciddi ve karmaşık sağlık problemlerini tedavi etmek ve uygun şekilde değerlendirebilmek için çeşitli sağlık profesyonellerinin uzmanlığı gerekmektedir.

Geriatrik hizmete ihtiyacı olan yaşlıların profili incelendiğinde ekip çalışmasına neden ihtiyaç olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Yaşlı bireylerin özellikleri:
• Yaş nedeniyle kırılgandır,
• İşlevselliğini kaybetmiştir,
• Çoklu tıbbi ve psiko-sosyal problemlere sahiptir,
• Çoklu ilaç kullanımı söz konusudur,
• İstemsiz kilo kaybı görülebilir,
• Sık sık düşme görülebilir, işitme ve diğer duyu kayıpları yaşarlar,
• Yıkıcı davranış ve kişilik değişimleri söz konusudur.

Doğru cevap A'dır.

Ekip çalışması, ortak bir amaç çerçevesinde uzmanlıklarını birbiriyle paylaşmak için bir araya gelmiş olan ve her biri belirli bir bilgi ve beceri taşıyan üyelerin oluşturduğu grupların yaptığı çalışmadır. Bir ekip oluşturmak için dört temel faktörün dikkate alınması gereklidir. Bunlar:
1. Ekibin büyüklüğü,
2. Ekibin kompozisyonu,
3. Ekibin yapı ve işlevi
4. Ekibin izleyeceği prosedürdür.

Doğru cevap B'dir.

İnterdisipliner (disiplinlerarası) ekip: Aynı amaca bağlı birbirini tamamlayan performans hedeflerine, yeteneğe sahip; birbirine karşı sorumluluk üstlenmiş birkaç profesyonelden oluşan ekiptir. Disiplinlerarası ekip çok disiplinli ekipten farklı olarak kararı tüm ekip üyelerinin katılımı ile alır. Disiplinlerarası ekip daha çok amaç odaklıdır. Bu ekip dikkatli değerlendirme, gerçekçi amaçlar belirleme ve yakın ilişkiler kurma temellidir. Doğru cevap C'dir.

ÇYGD, geriatrik öykü alınması ve fizik muayeneden sonra başlayarak devam eden
planlayıcı bir süreci kapsar. Yaşlı hasta, tüm ekip üyelerince her kontrolde gözden geçirilmelidir. Değişiklikler ve ekonomik, sosyal güvence gibi veriler kayıt altına alınmalıdır. Kültürel, ailevi, bakıcı ve diğer sorunlar göz ardı edilmemelidir. Hastanın problemleri medikal, sosyal, fonksiyonel, psikiyatrik, kognitif süreçler olarak listelenmelidir. Her sorun tanımlayıcı, tedavi edici ve eğitici bir çözüm planı ile aşılmaya çalışılmalıdır. Problemin
tanısı için yapılacaklar diğer medikal uzmanlarla düzenli konsültasyon ve ev vizitlerini de içermelidir. Doğru cevap D'dir.

Hemşire-hekim ekibi: Bu ekip iki pratisyen hemşire, geriatrist ve bir sosyal hizmet uzmanından oluşmaktadır. Bu ekipler hasta bireyin evinde toplum temelli bakım hizmeti sunmakta, klinik yönetim, informal iletişim mekanizmaları ve rollerin paylaşımına dayanmaktadır.. Doğru cevap E'dir.

Palyatif bakım ekibi: Palyatif bakım ekibinin amacı, hastanın ve ailesinin yaşam kalitesini olabildiğince desteklemek ve acısını azaltmaktır. Hasta bireylerin ve ailelerin ciddi ve karmaşık sağlık problemlerini tedavi etmek ve uygun şekilde değerlendirebilmek için çeşitli sağlık profesyonellerinin uzmanlığı gerekmektedir. Palyatif bakım ekibi, hemşirelik, tıp, sosyal hizmet, beslenme, rehabilitasyon ve eczacılık disiplinlerinden oluşmaktadır.. Doğru cevap A'dır.

Uğraşı terapisti: Bireylerin fonksiyonelliğini arttırmak; fiziksel, ruhsal ve duygusal işlevselsizliği düzeltmek ve önlemek için terapötik aktiviteler yürütür. Doğru cevap B'dir.

Yaşlı Bakım Elemanı: Mesleki Yeterlik Kurumu (2015) tanımına göre, iş sağlığı ve güvenliği ile çevre koruma ile ilgili alınan önlemleri uygulayarak, mesleği ile ilgili kalite gereklilikleri çerçevesinde; bakım öncesi ön hazırlık yapan, hizmet alan bireyin öz bakımını uygulayan, yaşam alanını düzenleyen, yeterli ve dengeli beslenmesini sağlayan, mobilizasyonunu sağlayan, ilaç dışı tıbbi bakımını sağlık profesyoneli denetiminde yapan, aktif yaşama katılımını sağlayan, tedavi sürecinde sağlık profesyonelini destekleyen ve mesleki
gelişim faaliyetlerine katılan nitelikli kişidir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal Hizmet Uzmanı: Sağlık ekibinin içerisinde sosyal hizmet uzmanı aracılık, kolaylaştırıcılık, savunuculuk gibi rolleri yürütür. Sosyal hizmet uzmanı grup çalışmasına hakim yönüyle ekip üyelerinin kendi içinde iş birliği geliştirilmesine de katkıda bulunur. Sosyal hizmet uzmanı, hastanın ve ailenin tedavi sürecine katılımı ile ilgilenir, ailenin ve bireyin psiko-sosyal işlevselliğini ve kapasitesini geliştirir ve taburculuk sonrası takibini yürütür. Doğru cevap D'dir.

Geriatrik sosyal hizmet; yaşlılığın beraberinde getirdiği sorunların önlenmesi ve hastanın biyo-psiko-sosyal iyilik halinin devam ettirilmesi olarak tanımlanabilir. Geriatrik sosyal hizmet değerlendirmesinde uzman, yaşlanma ile başetme, değişimleri anlama, sosyal destek, sosyo-ekonomik güçler, işlevsellik, bağlılık, bağımlılık, dinî-tinsel ihtiyaçlar, hobiler, multidisipliner çıktı, yaşam sonu istekleri boyutlarını değerlendirebilmelidir. Doğru cevap E'dir.