RADYO VE TELEVİZYON YAYINCILIĞI - Deneme Sınavı - 12

Radyo dalgalarının toplumsal kullanımına kafa yoran ve bunu başaran kişiyse Guglielmo Marconi adında bir İtalyandır. Dolayısıyla radyonun mucidi olarak bilinen, anılan kişi Marconi’dir. Her ne kadar Nikola Tesla adında bir Amerika Birleşik Devletleri vatandaşının radyonun gerçek mucidi olduğu ileri sürülüyorsa da Marconi, radyo konusundaki girişimleriyle hemen herkesçe radyonun mucidi olarak kabul edilir.

Günümüzde kullanılan radyo yayın tekniği 1906 yılında gerçekleşmiş ve kitle iletişiminde yeni bir türün kapıları ardına kadar açılmıştır.

Yayın yapan pek çok radyo birbirine yakın hatta aynı frekanstan yayın yapmaya girişince yayınlar karışır ve istasyonların yayını dinlenemez hale gelir. Çözüm en ilkel yöntemlere başvurularak aranır. Yayını karışan her istasyon verici gücünü yükselterek yayınını karıştıran diğer istasyonları bastırma çabasına girer. Ancak bu yolun gerçekçi bir çözüm getirmediği kısa sürede görülür. İstasyonlar bir yayın düzenlemesi gerekliliğinin farkına varmışlardır. Radyo istasyonları, aralarında oluşturdukları FRC (Federal Radio Comission / Federal Radyo Komisyonu) eliyle radyo yayınlarına çeki düzen vermeye çalışırlar

Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya gibi gelişmiş Avrupa ülkelerinde radyo yayıncılığı Amerika Birleşik Devletlerinde olduğundan biraz farklı gelişmiştir. Bunda en önemli etken sözkonusu ülkelerde eski ve güçlü bir devlet geleneğinin bulunmasıdır. Güçlü ve toplumsal yaşama hakim merkezi devlet yapıları, radyo yayıncılığının gelişimine ya doğrudan müdahalede bulunmuş ya da gelişim sürecini etkilemiştir. Örneğin; İngiltere’de radyo yayıncılığı, radyo alıcısı üreten altı şirketin bir araya gelerek oluşturdukları bir birlik tarafından başlatılmıştır. Bu birlik üyeleri arasında ABD’de aynı alanda etkinlikte bulunan Westinghouse, General Motors gibi firmalar da vardır. Ticari tekel olarak adlandırılabilecek bu oluşumu isteyen ve dayatan ise İngiliz hükümetidir. Hükümet radyo üreticilerinin posta bakanlığından ayrı ayrı yayın lisansı taleplerini reddetmiştir. Bu reddedişin arka planında İngiliz hükümetinin bazı beklenti ve endişeleri bulunmaktadır.

Goebbels, Hitler’in “Kavgam” adlı kitabından bir cümleyi diline dolamıştır. “Savaş zamanı sözcükler birer silahtır”. Gerçekten de savaş yılları boyunca radyoyu etkili bir propaganda aracı olarak kullanan Goebbels, Almanya savaşı kaybetse de bir propaganda uzmanı olarak kayıtlara geçmiştir. Radyonun etkili bir propaganda aracı işlevini başarıyla gerçekleştirdiğini gören diğer ülkeler de radyoyu, benzer şekilde kullanma yoluna gitmişlerdir. Böylece radyo yayıncılığı savaş öncesi düşünülmeyen bir boyut kazanmıştır.

John Baird 1924 yılında ilk televizyon görüntüsünü laboratuarında aktarmıştır.

Almanlar 1936 Berlin Olimpiyatları sırasında televizyon ile tanışmışlardır. Beş altı Alman kentinde, halka açık alanlara konulan televizyon alıcılarıyla yaklaşık yüz altmış bin Alman olimpiyat görüntülerini izlemiştir.

Radyo yayıncılığının ilk dönemlerinde radyoyu cazip kılan önemli bir faktör okuma yazma bilmeyi gerektirmemesiydi. Geçmişin müzmin sorunlarından biri olan kırsal bölgelere ulaşma sorunu da radyo ile ortadan kalkmıştır. Yol, dağıtım şebekesi gibi gereksinimleri olmayan radyo, bir alıcı cihaz edinen herkese, radyo dalgalarının ulaştığı her yerde, mesaj iletebilen bir araçtır. Radyo, gazetede olduğu gibi, baskı saati beklemeyen bir araçtır. Televizyonla karşılaştırıldığında, uygun görüntülerin bulunması, kurgulanarak yayına hazırlanması gibi sıkıntıları da yoktur. Hatta mobil telefon şebekesinin bulunduğu ve kullanılabildiği ortamlarda yayıncının kullanacağı mikrofona da ihtiyacı yoktur. Telefon ağını kullanabilen yayıncı ya da yayına katılmak isteyen bir dinleyici cep telefonuyla saniyeler içinde yayında yer alabilmektedir. Kısaca, radyo kitlesel ulaşım açısından diğer kitle iletişim araçlarından daha hızlı olduğu gibi, etkileşimli yayını daha kolay gerçekleştirebilmektedir.

Yenilik: İçeriklerin tüketimi bir defalık bir durumdur. İzleyici aynı içeriği bir kez daha tüketse (yeniden izlese ya da dinlese) bile bu, yeni içeriklerle rekabete sokulmuş bir yeniden sunumdur. Her zaman ilk olma; yeniyi, farklıyı sunabilme, bu yüzden çok önemlidir.

Radyoda yapılan söz yayınları şunlardır:

Kültür ve sanat yayınları, ağırlıklı olarak radyo tiyatrosu, kitap saati, şiir dinletisi gibi programlardan oluşmaktadır.

Demokrat Parti iktidarının radyodan sorumlu bakanına göre radyonun görevi yıllar boyu gülmeyi unutmuş ve neşelenmek için radyodan başka aracı olmayan geniş vatandaş kitlesini neşelendirmek, memnun etmektir.

Demokrat Parti'nin radyoyu "partizan" kullanımı, TRT kurumunun kuruluş gerekçelerinden biridir.

TRT'nin siyasal iktidarlardan bağımsızlığını garanti altına alan özerk yapı, bir görüşe göre Alman yayın sisteminden devşirilmiştir.

TRT'nin görevlerinin sayıldığı 359 sayılı TRT kanunun 2. maddesi 4 fıkradan oluşmaktadır. Maddenin ilk fıkrası TRT kurumunun haber verme, eğitim öğretime yardımcı olma, eğlendirme, yurdu içeride ve dışarıda tanıtma, yeterli ve tarafsız yayın yapmakla görevli olduğunu bildirmektedir. İkinci fıkra, radyo TV yayınlarının yapılabilmesi ve geliştirilmesi için teknik yükümlülükleri saymakta; üçüncü fıkra, kurumun temsil görev ve sorumluluklarını belirtmektedir. Son fıkra, TRT kurumunu yayıncılıkla ilgili araştırma geliştirme etkinlikleri yapmakla sorumlu kılmaktadır.

Almanya, TRT kurumuna 5 KW'lık bir verici hediye etmiş ve TV yayını sürecini hızlandırmıştır. Amaç, Avrupa'da süresini doldurmak üzere olan siyah beyaz televizyon yayın teknolojisinin Türkiye'ye satılmasıdır.

Ulusal Video, Türkiye'de ilk özel TV stüdyosunu kurmuş, önce video sektörü ve TRT için üretim yapmış, özel televizyonların yayına başlamasından sonra pek çok kanalla yoğun iş birliği yaparak günümüze değin varlığını sürdürmüştür. Uğur Dündar ile birlikte hazırlanan "Hodri Meydan" adlı haber araştırma programı, "Bir Başka Gece" adlı müzik eğlence programı Ulusal Video'nun TRT için hazırladığı ve halen hatırlanan programlarıdır.

1989 yılında Turgut Özal hükümeti tarafından çıkarılan 3517 sayılı yasa ile TRT kurumunun elinde bulunan radyo televizyon vericilerinin PTT'ye devri, radyo  televizyon yayıncılığında radikal bir dönüşümün ilk adımı olmuştur.

15 Mart 1993 tarihinde Türkiye'de yayın yapan özel radyoların yayını durdurulmuştur. Gerek kapatılan kanalların sahip ve çalışanlarından, gerek halktan gelen tepkiler, siyasilerden de destek bulmuştur. "Radyomu İstiyorum" sloganının kullanıldığı ve "siyah kurdele"nin sembol olduğu protesto kampanyasına kamuoyunca iyi bilinen bazı siyasetçilerden de destek gelmiştir. Yayıncılık alanındaki kaos ve radyo kapatma kararı karşısında artan tepkiler sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisinde yayıncılık yasası hazırlıkları hızlanmıştır.

İlk yıllarında yalnızca Amerika Birleşik Devletlerinde ticari yayıncılık olarak başlatılıp sürdürülen radyo ve ardından televizyon yayıncılığı, Avrupa ülkelerinde kamusal yayıncılık biçiminde örgütlenip geliştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.