RADYO VE TELEVİZYON YAYINCILIĞI - Deneme Sınavı - 8

Türkiye’de radyo yayıncılığının başlangıç tarihi olarak gösterilen 08.09.1926 tarihli sözleşme dönemin İçişleri Bakanlığı ile Telsiz Telefon Türk Anonim Şirketi (TTTAŞ) arasında imzalanmıştır. Doğru cevap D'dir.

“Neşelenmek için radyodan başka aracı olmayan geniş vatandaş kitlesini neşelendirmek, memnun etmek” çok partili siyasi dönemle birlikte değişen görev anlayışlarından biridir. Diğer seçeneklerinde yer alan ifadeler tek parti döneminde radyodan yerine getirmesi beklenen görevlerdendir. Doğru cevap A'dır.

1945 yılında Türkiye ile ABD arasında imzalanan “Askeri Kolaylıklar” anlaşması uyarınca radyo yayını yapılmaya başlayan ABD askeri üsleri; İzmir, Adana, Karamürsel, Samsun, Trabzon ve Sinop’tur. Diyarbakır bu üslerden biri değildir. Doğru cevap E'dir.

369 sayılı TRT Kanunu 1961 Anayasasının 121.maddesine dayanılarak çıkarılmıştır. 31 Ocak 1968 tarihinde TRT, Ankara iline yönelik olarak televizyon yayınını başlatmıştır. TRT kurumuna sağlanan özerklik 1971 yılında yine askerlerin iktidara verdikleri 12 Mart Muhtırası’na dayanılarak kaldırılmıştır. 1982 yılında deneme yayınlarıyla renkli yayına geçilmiştir. Radyo televizyon yayınlarını yasal bir çerçeveye oturtması, görev ve sorumluluklarının sınırlarını çizmesi açılarından üzerinde durulmaya değer bir düzenleme olan 359 sayılı TRT Kanunu 1964 yılında çıkarılmıştır. Doğru cevap B'dir.

3517 sayılı kanun 1989 yılında yürürlüğe girmiştir. 4676 sayılı kanun Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edildiği için yasallaşmamış yeniden meclise gönderilen teklif üzerinde değişiklik yapılmadan 4756 sayı ile kabul edilmiştir. 4771 sayılı kanun ise 2002 yılında yürürlüğe girmiştir. 1972 yılında yürürlüğe girerek TRT kurumunun özerkliğini kaldıran 1568 sayılı kanundur. Doğru cevap A'dır.

Ulusal Video Türkiye’ de ilk özel televizyon stüdyosunu kurmuş; 1986 yılında açılan TV2 ile çok kanallı yayıncılığa adım atılmış; Star TV ve Cine 5 ilk özel televizyon kanalı olarak açılmıştır. ODVİ(Orta Doğu Video İşletmeleri) adlı program üretim ve dağıtım şirketi 1981 yılında sıkıyönetim kararı ile durdurulan kablolu yayıncılık girişimini başlatmıştır. Doğru cevap D'dir.

Tele On, Show, BRT ve HBB yayına başlayan ilk televizyon kanallarından olmakla beraber Magic Box Star1, Almanya üzerinden Türkiye’ye yönelik olarak yayına başlayarak Türkiye’de devlet yayıncılığı tekelini sonlandıran televizyon kanalıdır. Doğru cevap C'dir.

A, B, C ve E seçeneklerinde bahsedilen ifadeler 4756 sayılı yasa ile getirilen yeniliklerdir. Doğru cevap D'dir.

6112 sayılı kanunda göze çarpan yenilikler; izleyici temsilciliği, koruyucu sembol sisteminin kullanımı, ürün yerleştirme; önceki düzenlemede beş yılla sınırlı yayın lisans süresinin on yıla çıkarılmış olması gibi değişikliklerdir. Üst kurulunun dokuz üyeden oluşması, 4756 sayılı yasanın 6. maddesi ile kararlaştırılmıştır. Doğru cevap B'dir.

A, B, D ve E seçenekleri 3984 sayılı yasada yer alan yükümlülüklerdir. Yaşanan gelişmeler sonucunda bu yükümlülükler 6112 sayılı kanunla değiştirilmiştir. Korsan olarak tanımlanan çanak anten ve belediyelerin yeniden iletim ile uydu yayınlarını topluma ulaştırılmasının önüne geçilemeyeceğinin anlaşılmasıyla sistemin yasallaştırılması çalışmaları başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

1789 Fransız İhtilali’nin gerçekleştiği,1792 İnsan Hakları eserinin yazarı Tom Paine’nin duruşmasının görüldüğü, 1840 Osmanlı İmparatorluğuna basının girişi, 1876 I.Meşrutiyet’in ilan edildiği yıldır. Osmanlı İmparatorluğu sadrazamı Ali Paşa zaten sıkı denetim altındaki basının özgürlüklerini daha da kısıtlayan “Ali Kararname” yi 1862 yılında yayınlamıştır. Doğru cevap D'dir.

Eğitime öncelik verilmesi ve rating’e değil kaliteye önem verilmesi kamu yayıncılığının karakteristik özelliklerindendir. Kültürel çeşitliliği yansıtması ve farklılaşan ihtiyaçlara yanıt verebilmesi ise korsan(özgür) radyoların karakteristik özelliklerindendir. Merkezi kontrol olanağı ve etkiliğine olan inanç, Avrupa ülkelerinde, radyo yayıncılığının devlet eliyle yapılması tercihine yol açmıştır. Doğru cevap C'dir.

Basılı yayıncılık yazılı basını, ticari yayıncılık gelir elde etmek amacıyla yapılan radyo televizyon yayıncılığını, siyasal yayıncılık siyasal iktidar veya herhangi bir çıkar grubuna yakın olarak yapılan yayıncılığı tanımlamaktadır. Kamu yayıncılığı ile kastedilen, radyo ve televizyon yayıncılığının ya da her ikisinin birden finansmanının kamusal fonlardan karşılandığı yayıncılık türü olup devlet yayıncılığıyla sıkça karıştırılmaktadır. Bir siyasal otorite kontrolünde yapılan yayıncılığa devlet yayıncılığı adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

BBC İngiltere’de, RAI İtalya’da, ARD Almanya’da, ABC Avustralya’da, kamu yayınlarının yapıldığı hizmet ağıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nde Public Broadcasting Service (PBS) adında kamu yayınlarının yapıldığı bir hizmet ağı bulunmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Klasik ekonomi politikçiler, radyo televizyon yayınlarının, diğer ekonomik faaliyet alanlarında olduğu gibi, ticari alanın konusu olduğu görüşünü savunurken; eleştirel ekonomi politikçiler pazar sisteminin bozukluklarına işaret ederek bazı alanlara devlet müdahalesinin gerekliliğini savunurlar. Fairness Doktrini, Amerika Birleşik Devletlerinde, kamusal hizmet anlayışının somut göstergesi sayılabilir. White Paper, İngiliz hükümetinin radyo televizyon yayıncılığına bakışını ve alanla ilgili değerlendirmelerini yansıtan adlı yıllık rapordur. 17. Yüzyılın ilk yarısında İngiltere’de ortaya çıkan ve günümüzde de referans olarak kabul edilen Anglo Saxon modeli, toplumdaki ekonomik güçlerle iletişim araçları arasında yakın ilişki ve devletle sürekli gerilim üzerine kuruludur. Doğru cevap D'dir.

Başka iş sahalarında faaliyet gösterirken medya alanına giren büyük sermaye sahiplerinin yayıncılığa yönelmelerinde, medyanın kamuoyu oluşturma gücünden yararlanma, politikaya nüfuz etme ya da politikacıları etki altına alma, gerek yayıncılık etkinlikleriyle ilgili, gerek diğer iş sahalarında sağlanan teşvikler etken olmaktadır. Çevre gözetimi, bilgilendirme ve haber sağlamaya yönelik hizmetleri anlatan medya işlevidir. Doğru cevap C'dir.

Radyo televizyon kuruluşlarının kamu üzerindeki etkisine duyulan inancın günümüzde de etkin biçimde sürmesine yol açan olaylarlara; Nixon-Kennedy tartışmasını, Vietnam, Irak ve Falkland savaşlarını verebiliriz. Karabağ savaşı örnek olarak verilemez. Doğru cevap A'dır.

Tele On, BRT ve HBB ülkemizde yayına başlayan ilk televizyon kanalları, ODVİ(Orta Doğu Video İşletmeleri) adlı program üretim ve dağıtım şirketi 1981 yılında sıkıyönetim kararı ile durdurulan kablolu yayıncılık girişimini başlatmıştır. 1991 yılı Ekim ayında yapılan erken genel seçim öncesi, bir siyasi parti kendi propagandasını yapmak amacıyla Mega 10 adıyla bir televizyon kanalı kurmuş, seçimler yapıldıktan sonra bu kanalın yayını sona erdirilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Herkese açık yayınların yanında kablolu ağ, şifreli, isteğe bağlı ya da program başına ödeme yapılarak izlenebilen yayınlar verilen hizmetleri çoğaltan örneklerdir. Analog karasal yayın olarak bilinen eski yayın sisteminin, yerini dijital sisteme bırakmasıyla hala ilgili yasaların görünür gerekçelerinde bulunsa da frekans kıtlığı tarihe karışmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Alışkanlık, arkadaş olarak yararlanma, kişisel duyguların tatmini, toplumsal grup aidiyeti duygusu yaşama, haz alma bireysel gereksinimler insanların, radyo ve televizyon yayınlarını izlemelerini açıklayan işlevlerdir. Kültürel liderlik, toplumdaki egemen grupların, kendi yüksek beğeni standartlarını ve hayat görüşlerini, toplumun geri kalanına genel doğru olarak kabul ettirme arayışında ifadesini bulan bir yaklaşımdır. Doğru cevap D'dir.