REKREASYON YÖNETİMİ

Rekreasyonda program geliştirme, en genel anlamıyla;rekreasyon programlarının tasarlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve değerlendirme sonucu elde edilen veriler doğrultusunda yeniden düzenlenmesi sürecidir (Busser, 1993). Kraus (1997: 21), rekreasyonda program geliştirmeyi, belirli amaçlara dönük planlanmış, birey ve grupların beklentileri ve ihtiyaçlarıyla buluşmalarını sağlayan düzenli aktiviteler olarak tanımlamaktadır. Program terimi bisiklete binmek, futbol oynamak
ya da bir sınıf formatında her hafta tekrarlanan tek bir aktivite için kullanılabilirken, bir
kuruluş tarafından düzenlenen güzel sanatlar uygulamaları kursu şeklindeki aktiviteler
bütünü için de kullanılabilir. Seramik atölyesi çalışması ya da uçurtma şenliği gibi tek bir
etkinlik için kullanılabildiği gibi, bir kurum ya da kuruluş tarafından uzun dönem aktivite
çeşitliliği ile sunulan, bir yıla yayılan bir uygulama için de rekreasyonda program kavramı
kullanılabilir. Salt bir rekreasyonel aktiviteden, rekreasyon programını ayıran en temel
özellik, gelişigüzel olmayan, belirli beklenti ve ihtiyaçları karşılamaya yönelik amaçları
gerçekleştirmeyi esas alan bir içeriğin bilinçli olarak uygulanmasıdır. Burada kastedilmek
istenen, sizin bir rekreasyon aktivitesine ya da programına planlı katılmanız değildir. Siz
bir rekreasyon programına gelişigüzel ve plansız bir şekilde katılabilirsiniz (Örneğin, bir
şehri gezerken karşınıza çıkan temalı parka aniden yönelebilirsiniz.) fakat programı tasarlayanlar sizin katılımınız sonucunda elde edeceklerinizi planlamışlarsa (örneğin, içeride heyecan arayanlar, dinlenmek isteyenler, koşmak isteyenler için farklı aktivite seçeneklerinin olması…) program geliştirme kavramının varlığından söz edilmeye başlanabilir.

Klasik dönem; 1880 ile 1940 yılları arasını kapsamaktadır. 1800’lerin ortalarında
çocukların yaşamında oyun kavramının öneminin hem eğitimciler hem de aileler tarafından öne çıkarılmasıyla, oyun alanlarının rekreasyon programlarının merkezinde yer aldığı söylenebilir. Bu dönemin en temel özelliği hareket etmenin doğallığını kullanarak çocuklara kendilerini keşfetme ve mutlu olma fırsatı sağlamaktır (Edginton, 2004: 33). Bunu sağlamak için topluma sunulan programların park ve oyun alanları odaklı olduğu bilinmektedir (Kraus, 1997: 5). Bu dönemde oyun alanlarına odaklanan boş zaman programcıları, okuldan ev çevresine oyun alanlarını yaymayı hedeflemişlerdir, çünkü çocukların özgürce oyun oynayabilecekleri ortamlar yaratmak ve gelecek sağlıklı nesillerin temellerini oyun alanlarında ve parklarda atmak hedeflenmiştir. Bu dönemde üretilen oyun alanı odaklı boş zaman programlarının birçoğu devlet sistemine bağlı olarak hayata
geçirilmektedir

Neo-klasik dönem; 1940 ile 1954 yıllarını kapsayan yaklaşık 14 yıllık bir zaman dilimini ifade etmektedir. 2. Dünya Savaşı sonrası yaşanan sosyo-ekonomik değişim beraberinde yaşam kalitesi anlayışını ve yaşam tatminine yönelik beklentileri de etkilemiştir
(Edginton, 2004: 34). Hiç şüphesiz bu değişikliğinin altında yatan en temel nedenler, sanayileşmenin beraberinde getirdiği ekonomik alım gücü ve boş zaman miktarındaki artıştır (Kraus, 1997: 5). Bu dönem programlarının temel özelliği, klasik dönemde çocuk odaklı programların her yaş grubundan bireylere hitap eder nitelik kazanmasıdır.

Pragmatizm, bir rekreasyon programının geliştirilirken var olan programlardan bir
farkının olması ya da insanlara diğer programlardan farklı bir yarar sağlaması gerektiği prensibine dayanmaktadır. Rekreasyon programlarında deneyim yoluyla kazanımlar esas alınmalıdır. Özellikle öğrenme temelli programlarda ders ve sınıf formatında yapılacak uygulamalar yerine, deneyim ve yaşantı yoluyla öğrenmelerin gerçekleşmesinin önemi öne çıkmaktadır.

Gönüllülük Sistemi: Bu sistem kâr amacı gütmeyen ve devlet sistemi dışında kalan
kuruluşlarca daha iyi bir toplumsal hayat için boş zaman hizmeti üretmeyi esas almaktadır. Bu sistem uzun yıllardır toplumu daha mutlu kılmak için değer sisteminin bir sonucu olarak binlerce kuruluş, acente, vakıf, dernek, enstitü vb. oluşumlarca boş zaman hizmetleri ve rekreasyon programları sunmayı hedeflemektedir. Bu sistemin kaynakları; üyeler, bağışçılar, yardımseverler tarafından sağlanır ve topluma rekreatif hizmet olarak aktarılır. Bazı organizasyonlar toplumun her kesimine hizmet sunmayı amaçlarken bazıları ise engelliler, çocuklar, bir bölge ya da şehrin insanları, bir inanca mensup olanlar gibi daha özel ve spesifik gruplara hizmet verebilmektedirler. Amerika Birleşik Devletleri’nde bu sistemle üretilen rekreasyon hizmetleri 16 milyar doların üzerindedir.

Geleneksel Yaklaşım Bu yaklaşımda, eski uygulamaları tekrar hayata geçiren bir bakış açısı yatmaktadır. Programcı, geçmişteki bir uygulamayı ya da programın tümünü geliştireceği yeni programda uygular (Kraus, 1997: 29; Edginton ve ark., 2004: 51). Bu yaklaşımın en büyük dezavantajı ihtiyaç ve ilgi alanlarının güncelliğinden uzak kalma riskidir. Bu nedenle bu yaklaşımın en etkili uygulaması: “Geçmişten öğrendiğini değişikliklerle günümüze uyarla.” şeklindeki uygulamadır (Torkildsen, 1992: 298).

Kafeterya Yaklaşımı
Kafeterya yaklaşımı açık büfe yaklaşımı olarak da adlandırılabilir. Toplumu oluşturan
bireylere birçok farklı rekreatif aktiviteyi içeren program yelpazesinden seçim yapma olanağı sunulur (Murphy, 1989: 1). Özellikle birçok bireyin farklı ihtiyaç ve beklentilerini
karşılama açısından çok etkili bir yaklaşımdır. Bu yaklaşım sayesinde farklı ihtiyacı olan
gruplara (aile, arkadaş grubu, aynı iş yeri çalışanları vb.) farklı seçenekler sunularak program talebi artırılabilir. Ancak bu geniş yelpaze programın maliyetini yükseltebilmektedir (Torkildsen, 1992: 300). Özellikle yerel yönetimlerin sunduğu rekreasyon programları bu yaklaşım için güzel bir örnek olabilir. Ailelerin fertleri farklı istek ve ihtiyaçları doğrultusunda belediyelerin sunduğu rekreasyon olanaklarından faydalanırlar.

Program geliştirme bileşenleri, programın hayata geçmesi için gerekli kurguyu yapmamızı sağlayacak yapı taşlarıdır. Bu başlık altında ele alınacak olan bileşenler yönetsel yani organizasyon ya da kurumun geleceği ile ilgili olan bileşenler (bütçe, personel, maliyet, kaynaklar, pazarlama vb.) değil, doğrudan boş zaman katılımcılarının ihtiyaçları ile ilgili olan bileşenlerdir. Program bileşenleri; hedef, program alanı, program formatı ve değerlendirme olarak sıralanmaktadır.

Hedefler yazılırken kişilerin rekreasyon programına katılımları sonucunda ne tür bilişsel davranışların kazandırılması amaçlandığı düşünülmelidir.
Aşağıda bilişsel alan hedeflerine örnek olabilecek hedef ifadelerine yer verilmiştir;
• Doğa sporlarının insan sağlığına olan yararını söyleyebilme
• Boş zamanlarda başkalarına yardımcı olmanın önemini savunabilme
• Bir yağlı boya tablosunu eleştirebilme
• Çevresinde olan sanatsal aktivitelerin farkında olabilme
• Voleybol sporuna özgü kuralları bilebilme
• Boş zaman aktiviteleri ve sağlıklı yaşam arasında bağ kurabilme.

Aşağıda duyuşsal alan hedeflerine örnek olabilecek hedef ifadelerine yer verilmiştir;
• Doğa yürüyüşü sırasında özgürlük hissi yaşayabilme
• Gönüllü olarak katıldığı etkinlik sonrası engellilere karşı daha duyarlı olabilme
• Mücadele sporu yaparken rakibine saygı gösterebilme
• Mezuniyet partisinde eğlenebilme
• Başkalarına yardım ederek mutlu olabilme
• Tiyatro oyununun sonunu merak edebilme

Serbest (Gelişi Güzel) Katılım
Bu formattaki aktiviteler genellikle boş zaman katılımının çoğunlukla spontane (gelişi
güzel) meydana gelmesi üzerine odaklanan aktivitelerdir (Russell ve Jamieson, 2007: 59; Edginton ve ark., 2004: 281). Gelişigüzel ve anlık kararlarla yapılan park gezmeleri, geçerken görülen müze ziyaretleri, deniz ya da havuzda serbest yüzme, kültürel etkinlikler, tatilde kano ya da su motoru kiralama, okulların sunduğu açık spor tesislerinde arkadaşlarla buluşup basketbol ya da futbol oynama gibi gelişigüzel katılımlar bu kategori için örnek olarak sunulabilir.

Klasik dönem rekreasyon programlarının en temel özelliği oyun alanları ve parklara odaklanmalarıdır. Doğru cevap B'dir.

Modern dönem, 1950’lerdan günümüze kadar olan zaman dilimini içine almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Materyalizm, boş zamanı bir meta olarak gören felsefi akımdır. Boş zamanın var olan bir haktan ziyade hak edilen bir şey olduğunu savunur. Doğru cevap A'dır.

Hümanizm, boş zamanın insani bir hak olarak görülmesi, bu akımının boş zaman programlarına olan yansımasıdır. Doğru cevap D'dir.

Pragmatizm, bir rekreasyon programının geliştirilirken var olan programlardan bir farkının olması ya da insanlara diğer programlardan farklı bir yarar sağlaması gerektiği prensibine dayanır. Doğru cevap C'dir.

Devlet kurumları, bakanlıklar, yerel yönetimler, devlet okulları, devlet sağlık kurumları gibi kaynağı devlet adına toplumdan toplanarak, o toplumda yaşayan insanların ihtiyaçları doğrultusunda harcamayı esas alan hizmet sistemidir. Doğru cevap E'dir.

Beklenti Yaklaşımı: Bu yaklaşım, anketler ve insanlara soru sorma yoluyla onların beklentilerine ve ihtiyaçlarına hitap eden programlar geliştirmeyi esas alır. Doğru cevap C'dir.

Toplum Liderleri Yaklaşımı: Belirli bir topluluğu temsil etme gücü ya da yetkisi olan toplum liderlerinin, temsil ettikleri grubun ihtiyaç ve beklentilerini belirleme yoluyla program geliştirmeleri esasına dayanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Otoriter Yaklaşım: Bu yaklaşımda programcı, işveren ya da yönetici programı talep edecek bireyler adına kendi bilgi ve düşünceleri doğrultusunda programa ilişkin kararlar almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Duyuşsal alan hedefleri, boş zaman aktiviteleri aracılığıyla insanlara yaşatmak ya da hissettirmek istenilen duygulara odaklanır. Doğru cevap B'dir.