SAĞLIK EKONOMİSİ

Dünya Sağlık Örgütüne göre sağlık sisteminin üç amacı vardır. Bunlar; 1. Sağlık,2. Cevap verebilirlik,3.Finansal riske karşı koruma olarak sıralanabilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sağlık Ekonomisinde kişinin hayattan sağladığı fayda iki boyutta ele alınır. Bunlar yaşam süresinde uzama ve yaşamdan alınan zevkin artırılması yani yaşam kalitesinin artırılmasıdır. Bu ölçüm ve hesaplama çabaları göstermiştir ki, ülkeden ülkeye, aynı ülke içinde ise sosyal gruplardan gruplara önemli farklılıklar bulunmaktadır.

İnsani gelişmişlik indeksi, yaşamın kalitesinin üç ana unsurunun (sağlık ve
uzun ömür, bilgi ve gelir düzeyi) bütün toplum açısından tek bir skorla ifade edilmesidir.

Davranışsal Ekonomi; Geleneksel ekonomik teori, kişilerin sağlık hizmeti ihtiyacına düştüğü zaman kendi akılcı yöntemleriyle en doğru seçeneği bulup tercih edeceğini varsayar. Bunca büyük bilgi ve birikim yığını içinde kişilerin hem mental olarak hem de bilgi düzeyi ve akılcı yolları kullanma kapasitesi olarak en doğruyu tercih edebildiği ve kişilerin tercihlerinin manipülasyona açık olmadığı varsayımları üzerinden sonuçlara gider.

Literatür ülkelerin sağlık harcamalarında görülen artışlar birkaç etkenin birleşiminden
doğmaktadır. Bunlar:
• Sağlığın fiyatının göreceli olarak artıyor olması
• Ülkelerin nüfuslarının artıyor olması
• Ülkelerin nüfuslarının yaşlanıyor olması
• Sağlık hizmeti harcamalarında özellikle demografik olmayan nedenlerle görülen
artışlar (kişi başına sağlık hizmeti kullanım oranlarının artması ve teknolojideki
yeniliklerin getirdiği maliyet artışları)

Hiç kimsenin önemli bir sağlık sorunu olduğunda ödeme gücü olmadığı için hizmetlere erişimi engellenemez. Acil durumları hariç diş hekimliğinin birçok uygulamaları ve optik hizmetler az önemli sayılanlar arasında en sık örnek verilenlerdir, konusu sağlık hizmetlerinde hakkaniyetin önemini vurgulamaktadır.

Ülkeden ülkeye değişmekle birlikte genel olarak aşağıdaki özellikler açısından oluş muş sosyal gruplara dikkat ederek hakkaniyet ilkesi gözetilmelidir. Bunlar arasında;
1. Coğrafi yerleşime göre
2. Ekonomik düzeyine göre
3. Eğitim düzeyine göre
4. Cinsiyete göre
5. Irk, din, kabile, aşiret vb. ayrımlar varsa bu özelliklerine göre
6. Toplumun savunmasız grupları arasında yer alma durumuna göre
oluşmaktadır. Bu sınılar hakkaniyet açısından ne şekilde etkilendiğine göz atmak gerekmektedir.

Sağlık endüstrisinin içinde hizmeti sunmak için gereken donanım ve diğer
altyapının üretilmesi yanında bizzat hastaların kullanacağı ilaç, kalp pili, işitme cihazı, gözlük vb. malzemeler de endüstrinin mal üretimi kısmını oluşturmaktadır.

Oligopol piyasa; tüm şartları haiz bir pazarda birden fazla
satıcının olması durumudur. Bu da rekabetten dolayı fiyatların düşmesine neden olacaktır.

Bir toplumda belirli bir ürüne talebi etkileyen temel
faktörler şu şekilde sıralanabilir:
• Mal veya hizmetin fiyatı,
• Tamamlayıcı mal veya hizmetlerin fiyatları,
• Alternatif mal veya hizmetlerin fiyatı,
• Gelir düzeyi
• Zevkler ve tercihler.

Doğrudan maliyet; Bir hizmeti kullanmak için doğrudan karşılaşılan maliyetlerdir.
Örneğin, bir hastanenin çocuk polikliniğinde pnömoni (zatürre) tanısı alan çocuğunu tedavi ettirebilmek için anne ve babanın karşılamak zorunda olduğu muayene, tetkik, ilaç, vb. tüm maliyetleri ifade etmektedir.

Sağlık ve toplumun sağlıkla ilgili davranışları genel olarak 3 önemli etkenin rolü ile ortaya çıkar. Bu etkenler, ekonomik, tarihî/politik ve kültürel etkenlerdir. Sağlığın, ekonomik ve tarihî etkenler yanında birey ve toplumların sağlık davranışları (kültür) ile çok yakın ilişkisi bulunmaktadır. Bu ilişki ağı içinde yer alan belirleyicilere sağlığın sosyal bileşenleri (determinantları) denilmektedir. Doğru cevap D' dir.

İnsanlar genellikle sağlık hizmetlerini alırken kendilerine en çok yarar sağlayacak olanı seçemezler. Bu isabetsiz tercihler kendi sigortasının kapsadığının dışına çıkmaktan başlayarak kendisine ciddi zararlar verecek hizmetlere yönelmeye kadar giden bir yelpaze içinde incelenebilir. Bu irrasyonel tutumun nedenleri arasında aşağıdaki temel anlayış ve davranış kusurlarını sayabiliriz:

• Kayıptan kaçınma/loss aversion (kişilerin kaybetme seçeneklerine kazanma seçeneklerinden fazla özen göstererek tercih yapması),
• Mevcut durum biası (diğerlerinin benimsediklerine en az direncin gösterilmesi),
• Kategorize etmekten doğan yanılgılar,
• Şimdiki ana yoğunlaşma (gelecekteki kazanım ve kayıpları dikkate almadan kısa
vadeli sonuçlara odaklanma),
• Çok küçük ihtimalleri önemli sayarak bel bağlama (piyangodan büyük ikramiye
çıkması durumunu düşünüp milyonlarca kaybedeni düşünmeden umuda kapılma
benzeri yanılgı). Doğru cevap C' dir.

Sağlık hizmeti talebi içinde büyük boyutlarda öznellik (kişiden kişiye değişme durumu)
taşır. Örneğin gribe yakalanmış iki kişiden biri işine giderken öbürü hekime gider. Bir
başkası da eğer gripte başağrısı da varsa hekime gider, ishali varsa evinde yatar. Kişilerin sağlıktan ve hastalıktan anladıkları, rahatsızlıklara yükledikleri anlamların farklı olması bu öznelliği oluşturmaktadır. Yaşamda yapmak istediklerini bedenen ve ruhen yapamaz hâle gelenler sağlık hizmetlerini talep etmeye başlar. Yaşam beklentilerini asıl olarak belirleyen, böylece talebi de belirleyen üç etken bulunmaktadır:
1. Refah düzeyi
2. Sosyal normlar
3. Tüketici etkileri. Doğru cevap A' dır.

Arzı etkileyen birinci faktör, tedavi edebilme yeteneği, yani teknolojidir. Gittikçe artan
sağlık hizmeti maliyetlerinde teknolojinin kendini hızla yenilemesinin büyük önemi vardır. Son iki yüzyıldır tıpta büyük yenilikler yaşanmıştır ve dünya çapında sistem yenilikleri böylece zorunluluk hâline gelmiştir. Doğru cevap B' dir.

Hakkaniyet Açısından Kritik Önem Taşıyan Sağlık Sistemi
Bileşenleri
1. Sağlık sisteminin genel olarak finansmanı

2. Gelire göre grupların birbirini desteklemesi

3. Sağlık düzeyine göre grupların birbirini desteklemesi

4. Kamu kesimi

5. Özel kesim

Coğrafi Yerleşime Göre; Her durumda kentlerde yaşayanlar kırsal alanlarda yaşayanlara göre sağlık hizmetlerine daha rahat erişebilmektedir. Erişmek üzere katlandığı maliyet, zaman, sıkıntı yaşamak açısından avantajlı duruma geçmektedir. Doğru cevap D' dir.

Sağlık hizmetleri endüstrisi dünyanın en büyük çaplı ve en hızlı büyüyen endüstrilerinden biridir. Bu durum ülkelerin bütçelerine büyük bir yük getirmektedir. Çünkü sağlık hizmetlerinden vazgeçmek mümkün değildir. Sağlık harcamaları ülkelerin yapısına ve ekonomik gücüne göre değişmekle beraber yaklaşık GSYİH içinde yaklaşık % 8-12 oranında bir yer tutmaktadır. Gelişmiş ülkelerin tamamında bu oran %10’dan fazladır. ABD’de ise % 17’lere yaklaşmıştır. Doğru cevap B' dir.

Sağlık hizmetine olan talep, tıbbi bir ihtiyacın varlığına, sağlığı olumlu veya olumsuz
yönde etkileyen diğer mal ve hizmetlere bağlıdır. Ancak sağlık hizmetine olan talebin gerçekte sağlığa bir talep olduğu ve sağlığın alternatifi mal ve hizmetlerin çok az ve birçok durumda hiç alternatifinin olmadığı unutulmamalıdır. Sağlığa ve sağlık hizmetine talep, sağlıklı olmanın ve hizmetin fiyatı ve talep edenin geliriyle de bağlantılıdır. Genellikle sağlık hizmetlerinin fiyatı arttıkça bu hizmeti kullananların sayısı azalmaktadır. Özellikle hizmetin fiyatı kişilerin tercihlerini önemli ölçüde belirlemekte ve taleplerinin miktarını veya türünü değiştirmelerine neden olabilmektedir. Doğru cevap E' dir.

Bir mal veya hizmetin üretiminin maliyetinden bahsederken sıklıkla toplam maliyetten
bahsedilir. Bu sağlık hizmetinin üretiminde kullanılan tüm kaynakların (hem sabit
hem de değişken) maliyetlerinin toplamıdır. Dolayısıyla;
Toplam Maliyet = Sabit Maliyet + Değişken Maliyetler

Doğru cevap D' dir.