SAĞLIK EKONOMİSİ

Hukuk çok genel olarak toplum yaşamını düzenleyen ve devlet yaptırımlarıyla güçlendirilmiş bulunan kurallar bütünü olarak tanımlanmakla birlikte; sosyal görünümler içinde kavranabilen, insan iradesinin yarattığı, sosyal, ekonomik etkileri ve yansımaları olan bir alandır

Ölümün kaçınılmaz olduğu ve tıp biliminin verilerine göre iyileştirilmesi olanağı
olmayan veya dayanılmaz acılar içinde olan kişinin, tıbbi yöntemlerle yaşamının
sonlandırılması veya tıbbi yardımın kesilerek ölüme terk edilmesine ÖTENAZİ denir.

Tıp Hukuku ve Etiği ile ilgili;

I. Sağlık hukuku tıp hukukundan daha geniş kapsamlıdır.

II. Tıp hukuku, özellikle hasta haklarının gelişmesi ile şekillenmeye başlamıştır.

III. Hukuk yaptırım ve sorumlulukları belirlerken, etik açık uçlu sorulara cevap bulmaya çalışır.

Bir kişiye yararlı olmak amacıyla ve o kişinin esenliği gözetilerek, ancak kişinin iradesi dikkate alınmaksızın ya da iradesine karşı eyleme Paternalizm denir.

Kişinin yaşamına, sağlığına veya vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalenin tıbbi müdahale olarak kabul edilebilmesi ve hukuka uygun sayılabilmesi
için aşağıda yer alan şartların var olması gerekir:
• yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilmesi
• hukuken öngörülmüş amaçlara yönelik olması
• tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve esaslara uygun olması
• hastanın tıbbi müdahaleye rıza göstermesi (aydınlatılmış onamının bulunması)

1982 Anayasası’nın 17. maddesinin 1. fıkrasında, herkesin, yaşama, maddi ve manevi
varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahip olduğu açıkça düzenlenmiş, ikinci fıkrasında tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz hükmüne yer verilmiştir.
Madde 17: “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına
sahiptir. Tıbbi zorunluluklar ve kanunda yazılı hâller dışında, kişinin vücut bütünlüğüne
dokunulamaz; rızası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.”

Anayasa’nın 56. maddesi, herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkı olduğuna işaret ederek, bu konuda Devletin çeşitli yükümlülüklerine değinmiştir:
Madde 56: “Herkes sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir... Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak ve onları denetleyerek yerine getirir.”

Hekimin tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslekte acemilik veya kurallara uymama sonucu tedavi ve bakım standartlarına uymayan davranışları ile hastasına zarar vermesi tıbbi malpraktis olarak ifade edilir.

Sağlık ekonomisinin en temel amaçlarının, toplumun ihtiyacı olan hangi sağlık hizmetinin ne miktarda üretileceği, bu hizmetlerin kim tarafından ve nasıl (hangi kurumlar ve teknolojik yöntemlerle) üretilmesi gerektiği ve kim için (toplumu oluşturan çeşitli sosyal gruplar ve kişiler bu hizmetlerden hangi ölçüde ve nasıl yararlanacak) üretileceği sorularının cevaplarında aranması gerektiği ifade edilmektedir.

Sağlık hizmetleri sisteminde temel kişisel öge, hastadır. Hasta Hakları Yönetmeliği hastayı “sağlık hizmetlerinden faydalanma ihtiyacı bulunan kimse (m.2)” olarak tanımlamıştır.

Ötenazi: Ölümün kaçınılmaz olduğu ve tıp biliminin verilerine göre iyileştirilmesi olanağı olmayan veya dayanılmaz acılar içinde olan kişinin, tıbbi yöntemlerle yaşamının sonlandırılması veya tıbbi yardımın kesilerek ölüme terk edilmesidir. Doğru cevap C'dir.

Tıp hukuku, sağlık hukukunun bir alt dalı olarak, sağlık hizmetlerinin uygulanmasından kaynaklanan; sağlık personelinin hak ve yükümlülükleri, yasal sorumlulukları, hasta hakları, ilaç hukuku, medikal (tıbbi cihaz ve malzeme) hukuk gibi konuları ele alan hukuk dalıdır. Doğru cevap A'dır.

Tıp etiğinin temel ilkeleri; zarar vermeme ilkesi, yararlılık ilkesi, özerkliğe saygı ilkesi ve adalet ilkesidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Paternalizm: Bir kişiye yararlı olmak amacıyla ve o kişinin esenliği gözetilerek, ancak kişinin iradesi dikkate alınmaksızın ya da iradesine karşı eylemdir. Doğru cevap D'dir.

Hekimin mesleki yükümlülükleri doğrultusunda, hekim-hasta ilişkisinde yakın döneme kadar kabul gören paternalizm (paternalist yaklaşım), yerini hasta özerkliğini ön plana alan hasta odaklı, katılımcı yaklaşımlara bırakmıştır

Kişinin yaşamına, sağlığına veya vücut bütünlüğüne yönelik bir müdahalenin tıbbi müdahale olarak kabul edilebilmesi ve hukuka uygun sayılabilmesi için aşağıda yer alan şartların var olması gerekir: • yetkili kişiler tarafından gerçekleştirilmesi • hukuken öngörülmüş amaçlara yönelik olması • tıp bilimince genel kabul görmüş ilke ve esaslara uygun olması • hastanın tıbbi müdahaleye rıza göstermesi (aydınlatılmış onamının bulunması). Doğru Cevap C'dir.

Madde 5: “Sağlık hizmetlerinin sunulmasında aşağıdaki ilkelere uyulması şarttır: a. Bedeni, ruhi ve sosyal yönden tam bir iyilik hâli içinde yaşama hakkının, en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her safhasında daima gözönünde bulundurulur. b. Herkesin yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkını haiz olduğu ve hiçbir merci veya kimsenin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadığı bilinerek, hastaya insanca muamelede bulunulur. c. Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç ve ekonomik ve sosyal durumları ile sair farklılıkları dikkate alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği şekilde planlanıp düzenlenir. d. Tıbbi zorunluluklar ve kanunlarda yazılı hâller dışında, rızası olmaksızın kişinin vücut bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz. e. Kişi, rızası ve Bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırmalara tabi tutulamaz. f. Kanun ile müsaade edilen hâller ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel hayatının ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz.” Doğru Cevap E'dir.

İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması  için yapılan tıbbi faaliyetlere sağlık hizmetleri adı verilir. Doğru cevap B'dir.

Herşeyden önce temel bir insan hakkı olan “sağlık hakkı”, her bireyin sağlığının korunması, ihtiyacı hâlinde tedavi edilmesi, bu konudaki tüm hizmet ve olanaklardan yaralanabilmesini gerektirir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Özerklik, kişinin kendi değerleri ve tercihleri doğrultusunda, yaşamına ilişkin kararlarda yer alabilmesini ifade ederken, tıp etiği bakımından hekimin hastayı kendi sağlığı ve yaşamıyla ilgili kararları alabilmesi için ayrıntılı olarak bilgilendirmesi ve sonrasında hastanın rızasını alması görevine işaret etmektedir. Doğru cevap B'dir.