SAĞLIK HİZMETLERİNDE ARAŞTIRMA VE DEĞERLENDİRME - Deneme Sınavı - 16

“Kanıta dayalı tıp” kavramı ilk kez 1992 yılında kullanılmış ve doksanlı yıllardan itibaren hızla yaygınlaşmıştır. Doğru cevap B'dir.

Veri, Enformasyon, Bilgi, İrfan (VEBİ) hiyerarşisine göre en altta veri yer alır. Doğru cevap D'dir.

Cevap A dır. Piyasaya bırakılan sağlık hizmetlerinin sunumu sırasında ise, hizmeti alanlar ile sunanlar arasındaki bilgi asimetrisinden kaynaklanan nedenlerle, hizmetlerin türü, kapsamı, veriliş şekli ve zamanı konusunda sunucuların her zaman bir üstünlüğü bulunmakta ve bunun doğal sonucu olarak “sunucu tarafından oluşturulan talep” riski ortaya çıkmaktadır. Örneğin, göğüs ağrısı olan bir kişinin kalp ameliyatı talebi olmasa bile hekimin koyacağı teşhis ile bu talep oluşabilmekte, üstelik ertelenemez bir talep olarak gündeme gelebilmektedir. Bu tür taleplerin gerçek ihtiyaçlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığının bir önemi yoktur ve talep oluşturmak büyük ölçüde sunucuların elindedir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Her üç seçenekte vaka sayıları kullanılarak geliştirilen ölçütler aracılığıyla yapılabilecekler arasında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Randomizasyon
Araştırmaya dahil edilecek kişilerin araştırma gruplarına dağıtılmasında kullanılan bir işlemdir. Bilgisayar programı veya rastgele sayılar tablosu yardımıyla her kişiye eşit şans verilerek yani rastgele/random olarak yapılır. Bu sayede çalışma ve kontrol gruplarındaki kişilerin demografik özellikler açısından birbirine olabildiğince benzemesi sağlanabilir ve öngörülebilen ve hatta öngörülemeyen karıştırıcı etkiler bertaraf edilebilir. Randomizasyon
ideal bir yöntemdir. Ama ne yazık ki her türlü araştırmada kullanma imkânı yoktur.
Rutin kullanımı deneysel araştırmalardadır.

Randomizasyon, Klinik deneylerde deneklerin gruplara şansa bağlı olarak atanması işlemidir.

Araştırmalardaki iki değişken arasındaki pozitif ilişki nedenselliği kesinleştirmeye yetmekte olduğu düşüncesi epidemiyolojik ilişkiler için yanlıştır.

nedensel ilişkinin araştırıldığı çalışmalarda doğru sonuca ulaşmak ve sakıncayı ortadan kaldırmak için kullanılan yöntemler hakkında "Tabakalandırma araştırmanın tasarım aşamasında uygulanan bir yöntem"olduğu yanlıştır

Neden sonuç ilişkisi ile yukarıda verilen ifadeler doğru olan ifadelerdir. Diğer ifadelerde yer alan cümleler neden-sonuç ilişkisi kurulması için gereken bir şartı temsil etmektedir. Ancak bu geçen şart ifadeleri neden-sonuç ilişkisi için bir kanıt olarak kullanılamaz. Doğru cevap A'dır.

Risk Faktörü: Epidemiyolojide bir hastalığın görülme sıklığında artış meydana gelmesi ile ilişkili faktördür.

Düşünce ve ifade özgürlüğüne imkan sağlaması anketlerde kullanılan açık uçlu soruların özellikleri arasında yer almaktadır. Diğer şıklarda yer alan özelliklerin tümü kapalı uçlu soruların özelliklerine aittir. Doğru cevap E'dir.

Ham Veri:değişkenlerin değerlerinin ölçüldüğü ya da gözlendiği şekilde kaydedilmesi durumunda ham veri toplanmış olur. Örneğin, hemoglobin ölçümleri, 12gr/dl, 10gr/dl, 13gr/dl gibi kaydedilmişse ham veri toplanmıştır.

İçerik Geçerliliği
Araştırılan kavrama, özelliğe uygun soruların, gözlemlerin ve ölçümlerin neler olması gerektiğini belirlemek için literatür taraması yapılarak daha önceki araştırmalarda bu kavramın, özelliğin nasıl incelendiğine bakılır. Bir başka yöntem de uzman görüşüne başvurmaktır.Örneğin, amaç obezite konusunda tutum ölçmek ise bu konuda daha önceki araştırmalarda kullanılan soru ve yöntemlere bakmak, o konuda uzmanlığı ile tanınan kişilerin görüşlerini almak gereklidir.

Belge inceleme, araştırılan konu ile ilgili olabilecek raporlar, günlükler, şikâyet dilekçeleri, yazışmalar, gazete-dergi yazıları gibi her türlü yazılı belge ile fotoğraflar, kamera kayıtları, ses kayıtları, video kayıtları gibi görsel-işitsel belgelerin taranarak veri toplanması yöntemidir. Özellikle nitelikle ilgili durumlar konusunda çok değerli bilgilere ulaşılmasını sağlayan ve nerdeyse hiç maliyet getirmeyen bir yöntemdir. Bu yolla güvenilir veri toplamak ve doğru analizler yapabilmek için bu konuda eğitimli ve deneyimli olunması şarttır. Örneğin, şikâyet dilekçelerinin, kamera kayıtlarının ya da gazete haberlerinin konusu olan bazı olaylar, tek tük bile olsa hizmetlerin kalitesi açısından yaşamsal önemi olan ve araştırmalarla
saptanması, ortaya çıkarılması mümkün olmayan olaylar olabilir.

Örnek seçiminin ilk aşamasında yapılması gereken eylem, evrenin tanımlanmasıdır. Sonrasında sırasıyla; evrenin listelenmesi, örnekleme yöntemine karar verilmesi, örnek büyüklüğünün hesaplanması ve örneklem birimlerinin seçilmesi aşamaları gelir. Doğru cevap B'dir.

Örnekleme yönteminin ne olacağı, evrenin özelliklerine ve araştırma bütçesine göre değişir. Gözlemciler arası farklılığın bu aşamada bir etkisi yoktur. Doğru cevap B'dir.

Olasılıksız örnekleme yöntemi ile seçilen gruplardan elde edilen sonuçların evrene genellenmesi doğru değildir ve bilimsel bir yaklaşım olarak kabul edilemez. Örnek büyüklüğü hesabı zorunlu değildir ve evren tam olarak bilinemez. Tabakalı örnekleme olasılıklı örnekleme yöntemlerinde kullanılır. Evrendeki kişilerin örneğe hangi olasılıkla seçileceği bilinemez. Doğru cevap A'dır.

Kartopu örnekleme, olasılıksız örnekleme yöntemlerinden biridir ve genellikle amaçlı örneklemeyi tamamlayıcı nitelikte bir yöntemdir. Doğru cevap D'dir.

Küme örnekleme, olasılıklı örnekleme yöntemleri arasında yer alan bir örnekleme yöntemidir. Şıklarda belirtilen diğer yöntemler, olasılıksız örnekleme yöntemleri arasında yer alır. Doğru cevap C'dir.

Örnekleme yöntemleri, para, iş gücü, araç-gereç anlamındaki maliyetlerin daha az olmasını sağlar ve bu açıdan oldukça yararlıdır. Doğru cevap E'dir.

Örneğin evrene eşit olarak dağılması sağlanması sistematik örneklemenin; evrendeki azınlık grupların temsil edilmesinin mümkün olması tabakalı örneklemenin; istatistiksel hesaplamaların ve tahminlerın kolay yapılması basit tesadüfi örneklemenin; ayrımcılık duygusunun engellenmesi küme örneklemenin; her türlü maliyetin azalması çok aşamalı örneklemenin güçlü yanları arasında yer almaktadır. Doğru cevap C'dir.