SAĞLIK HUKUKU - Deneme Sınavı - 9

Somut olayda bir hukuka uygunluk nedeninin bulunması hâlinde fiilin hukuka uygun olduğu yani suç teşkil etmediği ifade edilir. Görevin ifası, meşru savunma, ilgilinin rızası, hakkın kullanılması gibi çeşitli hukuka uygunluk nedenleri söz konusudur.
Hukuka uygunluk nedenlerinin ortak özellikleri şu şekilde sıralanabilir:
- Bir hukuka uygunluk nedeninin varlığı hâlinde fiil kanuni tanımdaki unsurları gerçekleştirse de hukuka aykırı değildir.
- Hukuka uygunluk nedenleri belli şartlar altında ve ölçülü olmak kaydıyla bir başkasının hukuki alanına müdahale hakkı verir.
- Hukuka uygunluk nedenlerinin belirlenmesinde tüm hukuk düzeninin göz önünde bulundurulması gerekir. Hukuk düzeninin tekliği/bütünlüğü ilkesinin zorunlu bir sonucu olarak, bir fiilin hukukun bir sahasında hukuka uygun, diğerinde hukuka aykırı olarak kabul edilmesi mümkün değildir. Bu nedenle, yazılı olsun veya olmasın, hukuka aykırılığı kaldıran nedenler hukuk düzeninin tamamı göz önünde bulundurularak belirlenmelidir.
- Hukuka uygunluk nedenleri aynı olayla ilgili olarak birbirinden bağımsız veya birbirinin yanında uygulanacak şekilde birleşebilirler.

Ceza hukuku kavramı olarak mağdur ise suçun konusunun ait olduğu kişiyi veya kişileri ifade eder. Örneğin, ameliyat sırasında içinde sargı bezi unutulan hasta vücut bütünlüğü hakkı ihlal edilmiş kişi olarak yaralama suçunun mağdurudur. Suçun konusu ise tipik hareketin üzerinde icra edildiği kişi veya şeydir.

Endikasyon: Hekimin tıbbi müdahalesinin hukuka uygun olması için aranan tıbbi zorunluluktur. Bir tıbbi müdahalede bulunmak bakımından tıbbi zorunluluk bulunmadığı takdirde gerçekleştiren hekimin hem cezai hem de hukuki sorumluluğu söz konusu olacaktır.

Tıbbi müdahale ceza hukuku bakımından değerlendirildiğinde, üzerinde durulması gereken konu hekimin tıbbi müdahale dolayısıyla cezalandırılmama nedenidir. Gerçekten, tıp biliminde kabul görmüş genel kurallara göre yapılan ve başarıya ulaşan müdahalelerin dahi, “yaralama” teşkil ettiği kabul edilir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de fiziksel bütünlüğü Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesinde yer alan özel yaşam kavramı kapsamında ele aldığından, tıbbi müdahaleyi de özel hayata müdahale olarak kabul etmektedir. Tıbbi müdahalede tipikliğin bulunmadığı yönündeki görüşe göre başarılı bir tıbbi müdahale kişinin sağlığını korumakta
veya daha iyiye gitmesini sağlamaktadır. Tıbbi müdahalede yapılan işlemlerin bir kısmı yaralama fiilleri ile benzerlik gösterse de sonuca bakıldığında yaralama veya öldürme suçlarıyla korunmak istenen hukuki yararın ihlal edilmediği görülmektedir. Ancak herhangi bir endikasyon olmaksızın yapılan ağır tıbbi müdahaleler bu görüşü savunan yazarlar tarafından da vücut bütünlüğü hakkını ihlal ettiği kabul edilerek yaralama olarak nitelenmektedir. Karşılaştırmalı hukukta da tıbbi müdahalenin kural olarak “yaralama” teşkil ettiği ifade edilmektedir. Tıbbi müdahaleyi ayrımsız olarak tipe uygun eylem olarak nitelendiren görüşe göre tıbbi müdahale, kasten yaralama suçuna uygun bir eylem olsa da hukuka uygunluk sebepleri dolayısıyla hukuka uygun bir eylem hâline gelir ve sağlık çalışanları yaptıkları tıbbi müdahaleler nedeniyle cezalandırılmazlar.

Rızanın konusunun kanuna, ahlaka ve genel edep kurallarına aykırı olmaması gerekir. Kişinin vücudu üzerinde tasarrufta bulunma yetkisi bulunmakla birlikte, beden bütünlüğüne ağır zarar verecek nitelikteki fiillere rızası geçerli olamaz. Kişi ancak sağlık açısından ağır sayılmayan sonuçlar doğuran fiillere rıza gösterebilir. Sağlığı bozulan bir kişinin bedeni üzerinde tıbbi müdahaleye rıza göstermesi, bu müdahaleyi hukuka uygun hâle getirecektir.

Türk Ceza Kanunu’nun 89. maddesinde taksirle yaralama suçu ise “Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır” şeklinde tanımlanmıştır. Ayrıca 89. maddenin 2. fıkrasında “Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,
b) Vücudunda kemik kırılmasına,
c) Konuşmasında sürekli zorluğa,
d) Yüzünde sabit ize,
e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,
f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,Neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, yarısı oranında artırılır.
(3) Taksirle yaralama fiilî, mağdurun;
a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata girmesine,
b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,
c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,
d) Yüzünün sürekli değişikliğine,
e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine neden olmuşsa birinci fıkraya göre belirlenen ceza, bir kat artırılır.” denilerek suçun nitelikli hâlleri düzenlenmiştir.

Aktif ötanazi, ölümcül hastaların veya ölmek üzere olanların (sona ermek üzere olan hayatın), hastalığına ve ölüm sürecine aktif etkide bulunmak suretiyle kısaltılması olup yasaktır; hiçbir şekilde
hukuka uygun kabul edilmemektedir. Aktif ötanazide hastanın veya hasta yakınlarının isteği üzerine, hastanın acılarını dindirmek amacıyla bile olsa hekim eylemli olarak bir davranışta bulunarak (hastaya zehir enjekte ederek veya hastanın bağlı olduğu yaşam ünitesinin fişini çekerek) onu öldürmesi söz konusudur. Hastanın iyileşmesi hususunda hiçbir ümit bulunmasa bile, hekim öldürmek suretiyle yardımda bulunmamalıdır. Çünkü kişinin, yaşamı üzerindeki tasarruf yetkisini başkasına devretmesi mümkün değildir. Bu durumda, hastayı öldüren hekimin kasten öldürme suçundan cezalandırılması gerekir. Hekimin hastaya acıyarak yardımda bulunması, takdiri indirim sebebi olarak cezanın indirilmesini sağlayabilir (TCK m.62).

Hizmetin kurulmasından ve işlemesinden kaynaklanan kusur, idarenin mali sorumluluğunun şartı olarak kabul edilmektedir. İdari sorumluluk nedeni olarak kusur, kamu hizmetlerinin kuruluşundan veya işleyişinden doğan nesnel nitelikli bir eksiklik, aksaklık veya bozukluktur. Bir başka ifadeyle idare, örgüt ya da fonksiyon olarak iyi düşünüp düzenlemediği veya hizmeti gereği gibi ya da hiç yürütemediği yahut da yapması gereken denetim faaliyetini gereği gibi gerçekleştiremediği için kusurlu görülür. İdare bir bütün olarak tüzel kişilerden oluştuğu için, idarenin kusuru aslında gerçek
kişilerden oluşan organ ve personelinin kusurlarının sonucudur fakat bu kusurları işleyen kamu görevlilerini her olayda belirlemek olanaklı değildir. Bu nedenle hizmet kusurunu anonim, yani belirli bir kişiye bağlanamayacak kusur olarak tanımlamak mümkün olduğu gibi hizmetin normal işleyişi içerisinde idarenin bir veya birden çok görevlisine düşen; ancak kişisel olarak bunlara yönlendirilemeyen bir eksiklik şeklinde de açıklamak mümkündür; fakat az önce de belirtildiği gibi bu kusuru kişiselleştirmek olanağı bulunmamaktadır. Hizmet kusurunun hukukî niteliğine göre genel özellikleri şu şekilde belirtilebilir: Hizmet kusuru bağımsız bir özellik içermektedir. Bu kusura dayanan sorumluluk aslî ve birinci derecede bir sorumluluktur. Hizmet kusuru anonimdir. Hizmet kusuru olaylara göre farklı bir yapı taşır. Hizmet kusuru genel özelliklidir. I, II ve III numalı ifadeler doğrudur.

İdare hukuku öğretisi ve mahkeme içtihatlarında hizmet kusuru sayılan hâller genel olarak hizmetin kötü işlemesi veya gereği gibi işlememesi, hizmetin geç veya yavaş işlemesi ve hizmetin hiç işlememesi şeklinde belirtilmektedir. E seçeneği hizmet kusuruna örnektir ve bu nedenle idarenin asli sorumluluğu bulunur. Hizmet içinde veya hizmetle ilgili olarak kamu görevlisinin, tutum ve davranışının suç teşkil etmesi, açık mevzuat hükmünü kasten uygulamaması ya da kasten yanlış uygulaması yahut hizmeti yürütürken ağır bir kusur işlemesi veya düşmanlık, siyasi hınç gibi kötü niyetle kişilere zarar vermesi ise genel olarak hizmet içinde kişisel kusur sayılmaktadır. Kamu görevlisinin hizmet içinde kişisel kusuru, idarenin sorumluluğunu ortadan kaldıran bir kişisel kusur teşkil etmez. B, C ve D seçenekleri hizmet içinde kişisel kusura örnektir. Kamu görevlisinin hizmet dışında ve hizmetle herhangi bir ilgisi bulunmayan bir davranışından zarar meydana gelmiş ise, kamu görevlisinin bu kusurlu tutum ve davranışı salt kişisel kusurunu oluşturur. Bundan dolayı açılacak davalara adli yargıda bakılır ve özel hukuk hükümleri uygulanır.

Kamu görevlilerinin salt kişisel kusurları dışında kalan kişisel kusurları bakımından aynı hizmet kusurunda olduğu gibi, ancak idare aleyhine tazminat davası açılabilecektir. İdare ise, böyle bir dava sonunda tazminat ödemeye mahkûm edilirse ilgili kamu görevlisine rücu edebilecektir. Belirtmek gerekir ki idare, ödediği zararın tazmini için, kast veya ağır ihmâl gibi hizmet içinde kişisel kusur sayılabilecek durumların varlığı hâlinde faaliyetiyle zarara sebep olan kamu görevlisine rucû etmelidir.

Kural olarak idarenin gerek kusur gerekse kusursuz sorumluluğunun söz konusu olabilmesi için, idari davranış, zarar ve idari davranış ile zarar arasında bir nedensellik bağının bulunması gerekir. İdarenin sorumlu olabilmesi için her şeyden önce ortada bir idari davranışın bulunması gerekir. Bu davranış, bir idari işlem şeklinde olabileceği gibi bir idari işlemin uygulanması için girişilen ya da herhangi bir idari işleme dayanmayan bir idari eylem şeklinde de olabilir. Ayrıca zarar doğurucu idari davranış icrai olabileceği gibi, ihmâli de olabilir. İdarenin sorumlu tutulabilmesinin ikinci şartı, idari davranışın bir zarar doğurmuş olmasıdır. Bu zarar maddî olabileceği gibi, manevi de olabilir. İdarenin sorumluluğuna yol açacak olan zararın belli ve gerçek bir zarar olması gerekir. idarenin sorumlu olabilmesi için idari davranış ile meydana gelen zarar arasında bir nedensellik bağı, yani neden-sonuç ilişkisi bulunmalıdır. Zarar, idari bir davranışın sonucu olmayıp da olayların normal akışı içinde beklenmeyen bir sonuç ise nedensellik bağı söz konusu olmayabilir.

Zorlayıcı nedenler (mücbir sebepler), idarenin iradesi dışında oluşan, öngörülmesi ve büyük bir dikkat ve özenle dahi önlenmesi mümkün olmayan ve de bir kamu hizmetinin yürütülmesini imkânsızlaştıran olaylardır. Yer sarsıntısı, sel, aşırı yağış ya da yıldırım düşmesi, toprak kayması gibi. Beklenmeyen durumlarda, zorlayıcı nedenler gibi, idarenin iradesi dışında oluşan ve öngörülmesi ve önlenmesi mümkün olmayan olaylardır. Ancak zorlayıcı nedenler idari davranışın dışında oluşmasına rağmen, beklenmeyen durumlar idari davranışın içinde oluşur.

Kast, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 21. maddesinin ilk fıkrasında “suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir” şeklinde tanımlanmıştır. Bu tanıma göre kastın, bilme ve isteme olmak üzere iki kurucu unsuru bulunmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

Memurluktan çıkarma cezasını gerektiren suçlarda, suçun öğrenilmesinden itibaren altı ay, diğer disiplin suçlarında ise bir ay içinde soruşturmaya başlanılmalıdır. Suçun işlenmesinden itibaren iki yıl içerisinde de disiplin cezası verilmelidir. Aksi hâlde disiplin suçu zaman aşımına uğramaktadır.

Özel tedavi kuruluşları tarafından yapılan tıbbi tedavinin kusurlu yapılmış olması durumunda idarenin mali sorumluluğu kural olarak söz konusu olmayacaktır. İdarenin mali sorumluluğu yoluna gidilebilmesi için, tıbbi tedavi sonucu ortaya çıkan zararın, özel tedavi kuruluşunun ilgili mevzuata uygun çalışmamasından yani bir başka ifadeyle idarenin gözetim ve denetim görevini yerine getirmemiş olmasından dolayı meydana gelmiş olması gerekmektedir. Serbest çalışan doktor veya diğer sağlık görevlileri, kamu görevlisi statüsünde olmadığı için, bunların eylemlerinden dolayı idarenin mali sorumluluğu yoluna gidilemeyecektir ancak serbest çalışan doktor veya diğer sağlık görevlilerine, özellikle uzmanlık verilmesinde ya da sağlık kamu hizmetini sunmalarına ilişkin olan idari işlemlerde, örneğin ruhsat veya izin verilmesinde, bir hizmet kusurunun söz konusu olması durumunda, idari işlem ile ortaya çıkan zarar arasında nedensellik bağının varlığının ispatlanması şartına bağlı olarak idarenin mali sorumluluğu yolu düşünülebilir. Mevzuat idareye, kişilere tıbbî yardım vermek görevini yüklemiştir. Anayasa’nın 40.maddesinde, “kişinin resmî görevliler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zararın da kanuna göre devletçe tazmin edileceği” belirtilmektedir. Bu sebeple idare, kendi kusurlu olmasa bile, görevlendirdiği memur veya diğer kamu görevlisinin kusurlu davranışından sorumludur. İdarenin, özellikle salgın hastalıkların söz konusu olduğu veya olabileceği durumlarda, gerekli olan aşıların yapılması, karantina, duyuru, yasaklama gibi önlemlerin alınması konusunda görevleri vardır. Bu sebeple bir salgın hastalık söz konusu olduğunda aşılamanın yapılmaması, eksik veya geç yapılması ya da buna benzer olarak alınması gereken önlemlerin alınmaması durumunda idarenin mali sorumluluğu yoluna gidilebilecektir.

Anayasa’nın kamu görevlilerinin davranışları nedeniyle idare için öngördüğü sorumluluğun, esas itibarıyla kusur sorumluluğu olduğu görülmesine karşın, gün geçtikçe sağlık hizmetlerinden doğan idari sorumluluk konusunda kusursuz sorumluluk esaslarının benimsenmeye başladığı da belirtilebilir. Sağlık hizmetlerinin çoğunun sunumu niteliği ya da yapısı gereği belli bir tehlike içerir. Bu gibi faaliyetler bir zarara yol açar ise idare, kusursuz dahi olsa bu zararı ödemek durumunda kalabilir.

Disiplin hukukunda bireylerin hak ve özgürlüklerini güvence altına almak için geliştirilmiş bulunan idari başvuru yolları, diğer idari başvurulardan ayrı düzenlenmiştir. Disiplin amirlerinin verdiği uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı memur, disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir (idari başvuru yapılabilir). Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları idari açıdan kesinleşir. Bu sürelere uyulmadan yapılan söz konusu başvurular, hukukî sonuç doğurmaz. Devlet memurları bir idari işlem olan disiplin cezalarına karşı hukuka aykırı oldukları iddiasıyla idari yargıda iptal davası da açabilirler.

Disiplin amirlerinin verdiği uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezalarına karşı memur, disiplin kuruluna, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasına karşı yüksek disiplin kuruluna itiraz edilebilir (idari başvuru yapılabilir). Süre, ilgiliye tebliğden itibaren 7 gündür. Süresi içinde itiraz edilmeyen disiplin cezaları idari açıdan kesinleşir.

Suçlar ya kasten ya da taksirle işlenirler. Ancak TCK’de kastın ve taksirin kombinasyonundan (bileşiminden) oluşan karma suçlara da yer verilmiş ve bunlar “netice sebebiyle ağırlaşmış suç” olarak isimlendirilmiştir (TCK m. 23).

Doğru cevap D'dir.

Türk Ceza Kanunu’nun 26. maddenin 2. fıkrasında ise ilgilinin rızası “Kişinin üzerinde mutlak surette tasarruf edebileceği bir hakkına ilişkin olmak üzere, açıkladığı rızası çerçevesinde işlenen fiilden dolayı kimseye ceza verilmez.” denilerek hukuka uygunluk nedeni sayılmıştır.

Doğru cevap B'dir.