SAĞLIK KURUMLARINDA BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 5

Hastane Bilgi Sistemleri, bilgi toplama ve bilgi yayma işlevlerini üstlenen, değişik kaynaklardan elde edilen verileri bütünleyebilen bir sistem olarak, hizmetlerin bilgisayar aracılığı ile gerçekleştirilmesi ve yalnızca tıbbi değil, hem tıbbi hem de finansal hizmetler açısından ortaya çıkan ayrıntılı bilgilerin bilgisayara dayalı bir enformasyon sistemi ile kaydedilerek bilgiye dönüştürülmesidir.

Hastane Bilgi Sistemleri, sayesinde hasta bakımı ve tıp eğitiminin kalitesi artmakta fakat eğitim süresi ile değişmemektedir. Bekleme süreleri kısalmakta, hasta bilgilerinin kaybolması önlenmekte ve hemşirelik bakım standartları yükselmektedir.

Hasta kimliğini tespit etme, hastane bilgi sistemi işlevlerinden hasta kabul alt işlevlerinden biridir. Bakım planlama ve karar verme ve hasta enformasyonu, hastanın tedavisinin planlanması ve düzenlenmesi işlevlerindendir. Örnek alma planlama ve bulguların raporlanması,  istem girişi ve bulguların iletilmesi işlevlerindendir.

Klinik dokümantasyonun amacı hasta verileri ile bütün klinik verileri (hayati bulgular, istemler, sonuçlar, kararlar gibi) tam, doğru ve olabildiğince hızlı bir şekilde kaydetmektir.  Klinik enformasyon muhasebe, kontrol, kalite yönetimi veya araştırma ve eğitim gibi diğer amaçlar için de uygun olmalıdır. Hemşirelik dokümantasyonu, yaşam bulguları, ilaç ve hasta bakımının diğer detayları ile birlikte, hemşirelik bakım sürecinin belgelerini de (hastanın özgeçmişi, bakım planı, dokümantasyon süreci, değerlendirme ve rapor yazma) kapsamalıdır. Hemşirelik dokümantasyonu, hastanın tıbbi geçmişi, tanıları, tedavileri ve bulguları ile özel alanlar (yoğun bakım ünitelerindeki belgeler gibi) veya özel amaçlar (klinik testler gibi) için oluşturulmuş belgeleri de kapsamalıdır.

Malzeme-  ilaç yönetimi ve planlama ve kaynak tahsisi, iş organizasyonu ve kaynak planlama’nın alt işlevlerindendir. Maliyet-performansı muhasebesi, hastane yönetiminin alt işlevlerindendir.

Yatan hastalar için gelişmiş yatak rezervasyonu, programlama sistemlerinin kullanım alanlarından biridir. İş gören kayıtlarının korunması, pozisyon kontrolü ve çalışan maliyetlerinin tahsis edilmesi ve işgören memnuniyetinin izlenmesi, insan kaynakları yönetim sistemleri ile ilgilidir. Hasta muhasebesi, faturalama ve alacakların hesaplanması süreci, muhasebe ve finansal yönetim sistemleri ile ilgilidir.

İnsan gücü planlaması, hekim ve diğer sağlık profesyonellerinin işe alınması, performans ve verimlilik analizi, insan kaynakları yönetimi sistemlerinin kullanım alanlarındandır. Finansal raporlama, muhasebe ve finansal yönetim sistemleri ile ilgilidir.

Klinik bilgi sistemlerinin geliştirilmesinde yönetim bilgi sistemlerine nazaran büyük bir finans kaynağı ve emek gücü gerektirir.

Klinik Karar Destek Sistemleri, hasta bakımının geliştirilmesi, klinik detayların izlenmesi, öğrencilerin ve personelin eğitimi, klinik araştırmaların desteklenmesi ve klinik rehberlik konularında tavsiyelerde bulunan bir sistemdir.

Klinik karar destek sistemleri sağlık bakım hizmetlerinin kalitesini geliştirmekte ve doktorların hastalıkları erken teşhis etmesine yardımcı olmaktadır. Hastalıkların erken teşhisi ise doktorların tedavi için verdiği uğraş süresini azaltmakta, daha az harcama ile daha yüksek getiriler elde edilmesini ve sonuçta tüm sağlık bakım maliyetlerinin azalmasını sağlamaktadır. İhmale bağlı hataları önlemekte, yanlış ilaç kullanımının önüne geçmektedir.

Hasta kabul hastaların sosyo-demografik ve sigorta verilerini kaydetmeyi ve dağıtmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, her hastanın kimliği doğru bir şekilde tespit edilmeli ve hasta ve vakanın kimliğini teşhis eden benzersiz tanımlayıcılar (PIN kodları) atanmalıdır.

Hasta kabulün alt işlevleri şunlardır:

Randevu planlama: Hastane hastaların kabulü için bir randevu planı oluşturmalıdır.

Ayrıca, planlanmayan kabuller de mümkün olmalıdır (acil vakalarda olduğu gibi).

Hasta kimliğini tespit etme: Her hasta için benzersiz bir hasta tanımlama numa- rası (PIN) atanmalıdır. Bu PIN yaşam boyu geçerli olmalı ve değiştirilmemelidir. Eğer hastayı tanımlayan bir PIN atanmazsa, hastanın genel idari bilgilerinin elde edilmesini sağlayan doğru bir hasta kimliği tanımlanamaz. Hasta hastanede daha öncede kalmış ise, önceki bilgilerine ulaşmayı sağlayacak bir şekilde yeniden PIN tanımlanmalıdır (önceki tanı ve tedavileri gibi). Eğer hasta hastanede ilk kez kalıyorsa yeni bir PIN atanmalıdır.

İdari kabul: İdari kabul hastanın kimlik tespitiyle başlar. Sigorta verileri, kabul tipi,özel hizmetler hakkındaki detaylar, hasta yakınları, kabul eden hekim, sevkteki tanılar gibi önemli idari veriler bu aşamada kaydedilmelidir. Hastanın atandığı oda ve yatak da idari kabul esnasında belirlenmelidir.

Klinik kabul: Sorumlu hekim ve hemşire tıbbi ve hemşirelik kabul işlemi gerçekleştirmektedir. Bu süreç, tipik olarak hastanın geçmişini ve hasta odasına girişini kapsamaktadır

Enformasyon: Hastane yönetimi, en son yatak kullanım oranını her zaman gözden geçirmelidir. Bu bilgi, hasta yakınları ve ziyaretçilere bilgi verebilmek ve bazı genel hastane istatistiklerini elde edebilmek için önemlidir.

Bu sürecin alt işlevleri şunlardır:

Enformasyon ve bilginin sunulması: Personel, duruma özgü hasta verilerinin yanı sıra, hastanın bakımını destekleyen genel klinik bilgilere (rehberler ve standartlar gibi) ulaşabilmelidir.

Karar verme ve hasta enformasyonu: Sorumlu ekip üyelerinin belirli tanı veya tedavi yöntemlerini uygulayabilmeleri için sonraki adımlar hakkında karar vermeleri gerekir. Bir tanı veya tedavi kararının karmaşıklığına bağlı olarak, ikinci bir görüş almak için iç ya da dış uzmanlara danışmak gerekebilir. Bu durumda telekonferanslar yardımcı olabilir. Ayrıca, klinik süreçler hakkındaki kararlar belgelendirilmelidir. Karar verme sürecine hasta dâhil edilmeli ve onun onamı en iyi bir şekilde belgelenmelidir.

Bakım planlama: Detaylı bir şekilde daha sonra atılacak adımların ne olduğu planlanmalıdır. Her sürecin (bir cerrahi operasyon veya kemoterapi tedavisinde olduğu gibi) tipi, derecesi, süresi ve sorumlu personeli belirlenmelidir.

Türkiye’de e-sağlık çalışmaları Sağlık Bakanlığı’nca 2003 yılında başlatılmış ve 2004 yılı Ocak ayında tamamlanarak e-sağlığın tanıtımına başlanmıştır.

Aile Hekimliğinde elektronik sağlık kayıtları 2006 yılında başlatıldı.

Tele-tıp, tıp teknolojileri ile iletişim ve video konferans sistemlerinin birleşimini öngören bir anlayışı ifade eden bir terim olarak tıp dünyasındaki popülerliğini gün geçtikçe artırmaktadır.

Tele-radyoloji; X ışınları veya MRI gibi tıbbi görüntülerin radyolog tarafından yorumlanması için bir merkezden başka bir merkeze iletilmesidir.

Tanı ve tedavi sürçlerinde genellikle özel hizmet birimlerine (laboratuvar, radyoloji veya patoloji) istemde bulunmak zorunludur. Bu birimler istem sürecini yönetir ve bulgu veya sonuçları istemde bulunan birime iletir.

Alt işlevleri şunlardır:

Bir istemin hazırlanması: Bir hizmet birimi tarafından katalog şeklinde sunulabilecek mevcut hizmet spektrumuna bağlı olarak, doktor ya da hemşire sipariş giriş formu üzerindeki uygun hizmeti seçer. Son tanılar gibi ilgili bilgiler ve sorularla birlikte hasta ve vaka tanımlaması, istem yapılan hizmet (laboratuvar ve röntgen gibi) ve diğer yorumlar (özel riskler gibi) kaydedilir. Bir istem yalnızca bir yetkili uzman tarafından yapılmalıdır. Sisteme giriş yapmak için bilgisayar temelli araçlar kullanıldığı zaman, bilgisayarlı karar destek sistemleri alerjik bir hasta için ilaç girişi yapıldığı anda hekimi uyarabilmelidir.

Örnek alma veya randevu ve prosedürleri planlama: İstemin tipine bağlı olarak, örnekler hizmet sunulan bir hastaya açıkça atanmalıdır (kan örnekleri gibi) ya da hastanın randevusu planlanmalıdır (radyoloji birimlerinde olduğu gibi). Planlama esnasında tüm tarafların talepleri (hekim istemi, hizmet birimi, hasta, taşıma birimi gibi) adil bir şekilde düzenlenmelidir.

İstemin iletilmesi: İstem hızlı ve doğru bir şekilde hizmet birimine iletilmelidir. Bir örnek ulaştırılacağında, istem veya örneğin diğer hizmet birimleri ile bağlantısı da sağlanmalıdır. Eğer gerekli olursa, hekim veya hemşire tarafından yapılmış olan istem üzerinde değişiklikler yapılabilmelidir.

Bulguların raporlanması (Sonuçların incelenmesi): Bulgular ve raporlar istemde bulunan birime geri gönderilmeli ve sorumlu sağlık hizmetleri profesyoneline ulaştırılmalıdır. Sonuçların açık bir şekilde doğru hastayı göstermesi gerekmektedir. Sorumlu hekim yeni sonuçlar hakkında bilgilendirilmeli ve kritik bulgular vurgulanmalıdır.

Tele-patolojide kullanılan yöntemler statik ve dinamik olmak üzere iki başlık altında incelenebilir. Tele-patolojinin ucuz, kolay ve neredeyse bedava olan türüne statik telepatoloji adı verilmektedir

Sağlık-NET; sağlık kurumlarında üretilen her türlü veriyi, doğrudan üretildikleri yerden, standartlara uygun şekilde toplamayı, toplanan verilerden tüm paydaşlar için uygun bilgiler üreterek sağlık hizmetlerinde verim ve kaliteyi artırmayı hedefleyen, entegre, güvenli, hızlı ve genişleyebilen bir bilgi sistemidir.

Klinik dokümantasyonun amacı hasta verileri ile bütün klinik verileri (hayati bulgular, istemler, sonuçlar, kararlar gibi) tam, doğru ve olabildiğince hızlı bir şekilde kaydetmektir. Bu, hastanın tedavisinin ilgili tüm personel arasında koordine edilmesini sağlar ve aynı zamanda yapılan işlemlerin yasal gerekçesini ortaya koyar. Veri, verilerin toplanması ve istatistik, bilgisayarlı karar desteği veya verinin yeniden alınmasına izin verecek şekilde mümkün olduğunca yapılandırılmış bir şekilde kayıt altına alınmalıdır.

Klinik dokümantasyonun özü, kısmen birimlerin belgerine ve sağlık bakımı sunan profesyonel grupların belgelerine dayanmaktadır. Klinik enformasyon muhasebe, kontrol, kalite yönetimi veya araştırma ve eğitim gibi diğer amaçlar için de uygun olmalıdır.