SAĞLIK KURUMLARINDA FİNANSAL YÖNETİM - Deneme Sınavı - 10

Örgütleme amaçlara ulaşmak için yapılması gereken işlerin tanımlanması ile başlar. Yapılacak iş ya da işlerin iyi tanımlanmasında yarar bulunmaktadır. Çünkü örgütlenmenin diğer aşamaları bu tanımlamaya göre şekillenmektedir. Örneğin, Sağlık Bakanlığı için “herkesin bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyilik hâli içinde yaşamını sürdürmesini sağlamak” şeklinde genel bir iş tanımlaması yapılabilir. Bakanlığın örgüt yapısı bu iş tanımına göre oluşturulur.

Tanımı yapılan ve bölümlere ayrılan işlerin yapılabilmesi için örgütsel yapının kurulmasına gereksinim vardır. Örgütsel yapının, yapılan işlere ve işlerin ayrıldığı bölümlere uygun olarak kurulması gerekmektedir. Bu kapsamda Sağlık Bakanlığının merkez teşkilatı, taşra teşkilatı ve bağlı kuruluşlardan oluşması, Sağlık Bakanlığı merkez teşkilatında; Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü vb birimlerin yer alması ile 2. ve 3. Basamak sağlık hizmetleri ile ağız ve diş sağlığı hizmetlerini vermek üzere “Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu” kurulması ve kurumundan bu hizmetlerini “Kamu Hastane Birlikleri” kurarak sunması örgütsel yapının kurulmasına örnek olarak verilebilir.

Bütün çalışanların ve diğer insanların kurumu tanıması ve kurum hakkında bilgi sahibi olması için organizasyon şemalarının hazırlanması ve tanıtım kitapları ile birlikte kurum çalışanlarına dağıtılması ve kamuya yayınlanması önem arz etmektedir. Böylece kurum çalışanları ve hizmet alanlar hangi görevlerin kimler tarafından yapıldığını ve hangi birimlerin kime bağlı olduklarını bileceklerinden işler daha sağlıklı yürütülecektir. Sağlık Bakanlığı ile örgütsel yapısında yer olan Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Acil Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü, Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Sağlık Yatırımları Genel Müdürlüğü vb birimler ile Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu ve Kamu Hastane Birliklerinin teşkilat şemalarının hazırlanarak ilgili tarafların kullanımına sunulmasıdır.

Politika Geliştirilmesi başlığı altında yer alan kurumlar TBMM, Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, YÖK, İdari ve Anayasal yargı organlarıdır.

Sağlık Bakanlığı;a. Halk sağlığının korunması ve geliştirilmesi, hastalık risklerinin azaltılması ve önlenmesi,b. Teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerinin yürütülmesi,c. Uluslararası önemi haiz halk sağlığı risklerinin ülkeye girmesinin önlenmesi,d. Sağlık eğitimi ve araştırma faaliyetlerinin geliştirilmesi,e. Sağlık hizmetlerinde kullanılan ilaçlar, özel ürünler, ulusal ve uluslararası kontrole tâbi maddeler, ilaç üretiminde kullanılan etken ve yardımcı maddeler, kozmetikler ve tıbbî cihazların güvenli ve kaliteli bir şekilde piyasada bulunması, halka ulaştırılması ve fiyatlarının belirlenmesi,f. İnsan gücünde ve maddî kaynaklarda tasarruf sağlamak ve verimi artırmak, sağlık insan gücünün ülke sathında dengeli dağılımını sağlamak ve bütün paydaşlar arasında işbirliğini gerçekleştirmek suretiyle yurt sathında eşit, kaliteli ve verimli hizmet sunumunun sağlanması,g. Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri ile gerçek kişiler tarafından açılacak sağlık kuruluşlarının ülke sathında planlanması ve yaygınlaştırılması ile ilgili olarak sağlık sistemini yönetir ve politikaları belirler.

İç Kontrol ve Analiz Daire Başkanlığının verdiği hizmetler 4 alt başlık halinde sunulmuştur. Bunlar: a. Sağlık Harcamaları Raporlama Hizmetlerib. Mali Yük ve Analiz Hizmetleric. Global Bütçe İşlemleri Hizmetlerid. İç ve Ön Mali Kontrol Hizmetleridir.

Üniversite hastanelerinin tek tip organizasyon yapısı yoktur. Ancak bazı ortak yönleri vardır.• Hepsi araştırma ve uygulama merkezi olarak kurulurlar,• Hepsinin ayrı yönergeleri ya da yönetmelikleri vardır.• Genellikle Rektör tarafından atanan başhekim (genel direktör) tarafından yönetilirler.• Tıp fakültelerinin etkisi fazladır ve bazıları fiilen tıp fakültesi dekanı tarafından yönetilmektedir.• İdari, mali ve teknik hizmetler üniversite genel sekreteri ve başhekime bağlı çalışan başmüdür tarafından organize edilir.

Finans Direktörü, hastanelerin tüm finansal kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli bir şekilde yönetilmesi amacı doğrultusunda aşağıdaki görevlerini, doğrudan genel direktöre karşı sorumlu olarakilgili direktörler ve kurum yöneticileri ile işbirliği ve eşgüdüm içinde yürütür.

Muhasebe yetkilisi ödeme emirlerinde, aşağıdaki hususları aramak ve sağlamakla yükümlüdür:a. Bütçede yeterli miktarda ödenek bulunması,b. Giderlerin bütçedeki tertibe uygun olması,c. Giderlerin kanun, tüzük, yönetmelik ve kararnamelere uygun olması,d. Maddi hata bulunmaması,e. Verile emirlerine bağlanması gereken belgelerin tamam olması,f. Hak sahibinin kimliği,g. Atama ve istihdamın kadro dahilinde bulunması.

Planlama; amaçların belirlenmesi, mevcut durumun değerlendirilmesi, zamanlama, alternatiflerin karşılaştırılması, gerekli olan ikincil planların belirlenmesi, planın yazılı hale getirilmesi aşamalarını içermektedir. Görüldüğü gibi planlama süreklilik arz eden bir süreçtir. Kapsamı ve türü ne olursa olsun iyi bir planın aşağıdaki özelliklere sahip olmasında planın başarısı açısından önem bulunmaktadır. • Açık, ulaşılabilir bir amaca sahip olmalıdır • Kurumun iç ve dış şartlarına uyum sağlamalı, esnek olmalı • Planlama ve uygulama optimal maliyet gerektirmeli, • Optimal bir zaman süresini kapsamalı, • Yeni yetki, mevki, araç-gereç gerektirmeden mümkün ölçüde eldeki mevcutlardan yararlanmalı

Devlete ait sağlık kurumlarında ise farklı bütçeler uygulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı ve Milli Savunma Bakanlığına bağlı sağlık kurumlarında genel bütçe uygulanırken üniversitelere ait sağlık kurumlarında özel bütçe uygulanmaktadır.

Genel ve özel bütçeler gelecek yılı ve izleyen iki yılı kapsayacak şekilde üç yıllık olarak hazırlanmaktadır. Örneğin 2012 yılı içinde 2013–2015 dönemini kapsayan üç yıllık bütçe hazırlanacaktır. Bütçe hazırlama süreci Kalkınma Bakanlığı’nın hazırladığı orta vadeli programı Bakanlar Kurulunun en geç Eylül ayının ilk haftası sonuna kadar kabul etmesiyle başlar. Orta vadeli program aynı gün içinde Resmi Gazetede yayımlanır. Orta vadeli programa göre, Maliye Bakanlığı tarafından orta vadeli mali plan hazırlanır ve Eylül ayının on beşine kadar Yüksek Planlama Kurulu tarafından karara bağlanarak Resmi Gazetede yayımlanır. Orta vadeli mali planda; gelecek üç yıla ilişkin gelir ve gider tahminleri, açık ve borçlanma durumu ile idarelerin ödenek teklif tavanları yer alır. Bu doğrultuda kamu kurumlarının bütçe hazırlıklarını yönlendirmek üzere; Maliye Bakanlığı; Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi, Kalkınma Bakanlığı ise Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi hazırlayarak en geç Eylül ayının on beşine kadar Resmi Gazetede yayımlar.

Global bütçe; ileriye dönük olarak belli bir zaman diliminde genellikle bir yıl içinde sunulacak hizmetler karşılığı tahsil edilecek tutarı ifade etmektedir.

Gelirle İlgili Parametreler: Hastanelerin global bütçeden alacakları payı belirleyen en önemli faktör gelir parametreleridir. Bu parametreler, • Ayaktan Hasta Geliri, • Yatan Hasta Geliri ve • SGK Kapsam dışı Tahakkuk Geliridir. Giderle İlgili Parametreler: Hastaneler arasında gider farklılığına yol açan parametreler arasındaki dengesizliklerin giderilmesi amacıyla kullanılan parametrelerdir. Bu parametrelere, • Personel Yükü, • Kapalı Alanı (m2) ve • Bina Amortismanıdır. Diğer Parametreler: Hastaneleri olumlu uygulamalara teşvik etmek amacıyla uygulanan parametrelerdir. Bu parametreler; • Çerçeve Alımı Yapılması, • Satın Alma Yönünden Bağlılık, • Stok Kayıt Düzeni, • Hastane Rollerine Uyum, • Teşhisle İlişkili Gruplar Puantajı (TİG) ve B 1 Tipi 112 Acil İstasyonu bulunmasıdır.

Döner sermaye işletme bütçelerinin hazırlanmasında ve uygulanmasında aşağıdaki ilkelere uyulması gerekir; 1. Bütçeleri; metin kısmı ile ekli cetvellerden oluşur. 2. Bütçeler, yılı içinde elde edilecek gelirler ile yapılacak giderleri gösterir. 3. Bütçeler, analitik bütçe sınıflandırmasına uygun olarak hazırlanır. 4. Bütçeyle verilen harcama yetkisi, mevzuatla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. 5. Bütçeler, izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte hazırlanır. 6. Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak gösterilir. 7. Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. 8. Giderlerin, önceki yıldan gelen ve finansman cetvelinde gösterilen tutar ile yılı gelirlerinin toplamını aşmaması gerekir. 9. Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce onaylanır.

Gerek Sağlık Bakanlığı gerekse üniversitelere bağlı sağlık kurumlarının bütçeleri hazırlanırken, • Orta vadeli program, • Orta vadeli malî plan, • Kendilerinin stratejik planı, • Bütçe çağrısı ve bütçe hazırlama rehberi ile, • Yatırım genelgesi ve yatırım programı hazırlama rehberi esas alınır.

Orta süreli planlar, bir yıldan daha uzun ve beş yıldan daha kısa süreli olan planlardır. Örnekte verilen planlar gelecek 3 yılı kapsadığı için orta süreli planlara dahildir. Özel A Hastanesi 5 yıldır hizmet vermekte ve her geçen gün hasta profilini geliştirmektedir. Özel B hastanesi ise A hastanesine yakın bir konumda 2 yıl önce açılmış ancak yatırımlarının karşılayacak düzeyde hastaya sahip olmadığı için zarar etmiş durumdadır. Özel A Hastanesi ise hastane kapasitesini arttırmak ve büyümek istemektedir. Bu nedenle hastanelerin finansal yöneticileri Özel A Hastanesi ile B Hastanesinin birleşmesine karar vermiştir.