SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 4

Maliyet analizinde ilk aşama amaç belirlemektir. Amacın belirlenmesi uygulanacak metodolojinin belirlenmesi için oldukça önemlidir. Maliyet analizinin diğer aşamalarını oluşturan giderlerin belirlenmesi, gider merkezlerinin belirlenmesi, uygulanacak yöntemin belirlenmesi, maliyet sistemine karar verilmesi, analiz tekniğinin seçilmesi ve birim maliyetlerinin belirlenmesi bu amaca göre belirlenir.

Tablo 6.1: Doğa Hastanesi 2011 Yılı Giderleri

Giderler muhasebe kayıtları, faturalar, malzeme talep veya kullanım formları ve elektronik kayıtlar gibi veri kaynaklarından elde edilebilir. Bu veri kaynaklarına göre her bir gider merkezinin kendi tıbbi sarf malzeme giderleri tespit edilir. Bu bilgiler daha sonra birinci dağıtım tablosunda kullanılır.

Örnek olarak elektrik giderinin dağıtımını yapalım:

Toplam elektrik giderini gider merkezlerine dağıtırken iki yol kullanmak mümkündür.

Birinci yol; Toplam gideri gider merkezlerinin kullanım oranına göre dağıtmaktır. Bu yola göre gider merkezlerinin tüketim yüzdeleri belirlenir ve her gider merkezinin tüketim oranına göre gideri hesaplanır.

İkinci yol; Toplam tüketim tutarına göre elektriğin birim gideri (1 kws elektriğin gideri) hesaplanır ve tüketime göre dağtım yapılır.

Sağlık kurumları emek yoğun işletmeler olduğu için işçilik giderleri tüm giderler arasında yaklaşık %60- 70’lik bir paya sahiptir. Bu nedenle işçilik giderlerinin dağıtımında daha dikkatli olmak ve hata yapmamak önemlidir. Direkt işçilik giderleri, sağlık kurumlarında görevli personele ödenen maaş, prim (ek çalışma karşılıkları/döner sermaye primi) ve nöbet ücretlerinin tahakkuk eden kısımlarından oluşmaktadır. Endirekt personel giderleri ise, personele yapılan geçici ve sürekli görev yollukları, giyim ve tedavi ve cenaze yardımı giderlerinden oluşmaktadır.

Maliyet muhasebesinin ürettiği bilgiler, yöneticilerin karar almalarında önemli rol almaktadır. Bu kararların bazıları olağan faaliyetler ile ilgili kararlarken, bazıları stratejik öneme sahip ve karlılık ile yakından ilişkili kararlardır. Sağlık kurumlarında da maliyet bilgileri yöneticilerin sundukları hizmetlerin fiyatlarını belirleme, kar planlaması yapma, kurumsal sözleşmeleri imzalama kararı alma, kapasite artırma ve duran varlık yatırımları gibi kararları vermede yardımcı olur.

Karar verme, veri ve bilginin kullanıldığı karar modelleri üzerine kurulmuş bir seçim sürecidir. Veri, toplanabilen, iletilebilen, saptanabilen veya işlenebilen gerçekler, fikirler ve kavramlar. Bilgi ise belirsizliği azaltmak amacıyla (insanlar tarafından) işlenen ve anlamlı hale dönüştürülen veridir. Başka bir ifade ile bilgi işlenmiş veridir.

Esas amacı sağlık hizmeti sunak olan bir hastanede yemekhane giderlerinin üçüncü sırada yer alması önemli bir bulgudur. Bu durumda yemekhane giderlerinin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir.

Programlanabilen (Rutin) Kararlar: Rutin kararlar, günlük olağan kararlardır. Daha detaylı bir açıklama ile basit, genel, sık sık karşılaşılan ve çözüm yolları önceden belirlenmiş kararlardır.

Stratejik Kararlar: Stratejik kararlar, işletme ve çevresi arasındaki ilişkileri düzenleyen, üst yönetimi ilgilendiren, geniş kapsamlı ve uzun süreli kararlardır. Stratejik kararlar aynı zamanda rutin olmayan kararladır ve özellikle stratejik finansal kararlar işletmelerin uzun dönemde karlılığı ile yakından ilişkili kararlardır.

Değer mühendisliği, bir ürünün maliyetini etkileyen faktörlerin sistematik ve disiplinlerarası incelenmesi süreci olarak tanımlamaktadır.

Doğa Hastanesi maliyet analizinde üç aşamalı bir dağıtım uygulanacaktır. Birinci dağıtımda gider merkezlerinin direkt giderleri belirlenmiştir. Bundan sonraki aşamlarda; ikinci dağıtımda yardımcı hizmet gider merkezlerinin giderleri genel yönetim gider merkezlerine ve esas üretim gider merkezlerine yüklenecek, üçüncü dağıtımda genel yönetim gider merkezlerinin giderleri esas üretim gider merkezlerine yüklenecektir. Son olarak da birim maliyetler hesaplanacaktır.

Maliyetleme sistemleri ürün maliyetlerinin raporlanması sırasında karlı olmayan veya karsız olma riski olan ürünleri tanımlar. Bu ürünlerin tanımlanmasıyla birlikte Kaizen maliyetleme devreye girer.

Dağıtım sırasını belirlerken üç yöntem kullanılabilir:

• Gider merkezlerinin gider tutarına göre (gider merkezine en son tamamlanan dağıtımda yüklenen toplam gider) büyükten küçüğe göre sıralamak,

• Gider merkezlerini gider tutar oranlarına göre (gider merkezine en son dağıtımda yüklenen giderin oranı) büyükten küçüğe göre sıralamak,

• Gider merkezlerinden yararlanmaya göre büyükten küçüğe göre sıralamak.

Üçüncü dağıtımda ikinci dağıtım kuralı uygulanmaktadır.

Fiyat belirleme yöntemleri, maliyet, talep ve rekabet gibi üç önemli etmenden birini temel alır. Yöneticileri fiyat belirlerken bu üç etmenin tamamını veya birini dikkate alırlar. Uygulamada genellikle bu üç etmenden yalnızca birisine dayanarak fiyat belirlendiği için fiyatlama yöntemlerini; maliyete dayalı, talebe dayalı, rekabete dayalı olmak üzere üç grupta toplamak mümkündür.

İşletmelerin belirli bir döneminin toplam geliri ile toplam maliyeti arasındaki olumlu fark kar olarak ifade edilmektedir.

Mamule Göre Fiyat Farklılaştırma: Burada söz konusu olan aynı mamullerdeki çok küçük

farklılıklardan yararlanarak, mamulde yapılan farklılığın maliyette yarattığı farklılığa oranla

daha büyük farklılıkların uygulanmasıdır. Örneğin, aynı çamaşır makinesinden, üst kapağı

formika olan veya kaplama olan makineden kaynaklanan maliyet artışı gibi.

Müşteriye Göre Fiyat Farklılaştırma: Bu uygulama şekli daha çok perakende satış yerlerinde

ve dayanıklı malların fiyatlamasında görülür. Malın marjinal maliyeti aynı olmakla birlikte, ya

müşterinin bilgisizliği veya talebin yoğun olmasından yararlanılarak, satış yerine gelen

müşterilere aynı mal farklı fiyatlardan satılır. Ülkemizde çok yaygın kullanılan, ancak, uzun

dönemde zararlı olan bir yöntemdir.

Tüm işletmelerde olduğu gibi hastane sektöründe de planlamanın en önemli araçlarından birisi maliyethacim- kâr analizidir. Maliyet-hacim-kâr analizi, planlama sürecine finansal bir bakış açısı getirmektedir.