SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ

Muhasebe, işletmelerin finansal nitelikteki varlık, kaynak ve işletmelerine ait bilgileri belirli kural ve esaslar çerçevesinde üreten ve bu bilgileri ihtiyaç duyanlara ileten bir sistemdir.

Yönetim muhasebesi, planlama, maliyet analizi, maliyet kontrolü, performans ölçümü ve karar verme gibi amaçlara sahiptir.
Planlama: Bir işletmenin başarısı etkin bir planlamaya bağlıdır. Planlama süreci uygun kaynakların sağlanması ile ilgili sorunların öngörülmesi ve etkin bir bütçelemeyi de kapsamaktadır. Yönetim muhasebesi yöneticilere planlama ve bütçeleme için gerekli olan maliyet bilgilerinin sunmaktadır.
Maliyet Analizi: Üretilen mal veya hizmetin maliyetini oluşturan; ilk madde malzeme (ham madde), direkt işçilik ve genel üretim giderleri gibi girdilerin ayrıntılı olarak ve maliyet metodolojisine uygun bir şekilde hesaplanmasıdır. Maliyet analizi yönetim muhasebesinin önemli bir aracıdır.
Maliyet Kontrolü ve Performans Ölçümü: Yönetim muhasebesi, gerçekleşen sonuçlar ile
planlananları kıyaslayarak yönetime işletmenin performansının kontrol edilmesinde yardımcı olur. Bütçe varyans analizleri, maliyet varyans analizleri ve finansal tablo değişim analizleri bu amaç için kullanılmaktadır.
Karar Verme: Karar verme yönetimin en önemli fonksiyonudur. Yönetim muhasebesi yöneticileri en karlı kararları alması için faydalı veriler sunar. Marjinal maliyet, başa baş noktası analizi gibi yöntemler yöneticilere bu bilgilerin sağlanmasında önemli araçlardır.

Maliyet muhasebesi, mal ve hizmetlerin maliyetlerini saptayan, maliyet kontrolünü sağlayan ve yöneticilere karar almaları için gerekli bilgileri sunan bir sistemdir.
Maliyet muhasebesi, işletmenin daha çok iç yapısını ilgilendiren üretim eylemleriyle ilgilidir.

Aşama 5. Giderlerin Dağıtımı: Gider dağıtımının amacı, üretilen mamul ve hizmetlerin
maliyetlerine yüklenecek tüm giderlerin bu mamul veya hizmetin üretildiği esas üretim yerlerinde toplanmasını sağlamaktır. Başka bir ifade ile gider yerlerinde toplanan giderlerin ürün ve hizmet maliyetlerine yüklenmesi gerekmektedir

Gelir = Satış Miktarı x Birim Satış Fiyatı

1000x 25=25000

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve giderleri, bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem karını veya uğradığı dönem zararını topluca gösteren bir finansal tablodur. Gelir tablosu bilânçoya göre dinamik bir özellik taşıyan ve işletmenin bir faaliyet döneminin tamamını bir bütün olarak gösteren bir finansal tablodur.

Maliyet felsefesinde kayıtların yönü hem geleceğe hem de geçmişe yöneliktir.

Maliyet muhasebesindeki standart maliyet sistemine göre fiili maliyet bilgilerine ihtiyaç vardır. Fiili rakamlar için finansal muhasebe kayıtları gereklidir.

Sağlık kurumlarında maliyet muhasebesinin amaçları aşağıdaki gibi özetlenebilir:
• Sağlık kurumlarında poliklinik, klinik, teşhis ve görüntüleme üniteleri gibi departmantal maliyetler ve kurumsal (toplam) maliyetlerin tespiti.
• Birim maliyetlerin belirlenmesi. Bu maliyetler arasında; yatan hasta maliyeti, hasta günü başına maliyet, eğitim saati başına maliyet, tetkik başına maliyet, hasta yatağı başına maliyet, hastalığa özgü maliyetler gibi maliyetler yer alır.
• Finansal tablolarının hazırlanmasında maliyetler verileni kullanmak (Gelir Tablosu ve Bilançoyu hazırlarken Satılan Mamullerin Maliyeti Tablosunu kullanmak).
• Sağlık kurumlarında teşhis ve tedavi birimlerinin ve sağlık kurumunun toplam maliyetlerini tespit etmek.
• Birim maliyetleri ve sağlık kurumunun toplam maliyetlerini belirleyerek maliyet kontrolünü sağlamak.
• Fiyatlandırmada kullanılacak maliyet artı yöntemi gibi yöntemler için maliyet verilerini kullanmak.
• Kapasite kullanım kararlarında maliyet verilerini kullanmak.
• Makine ve donanım (teknoloji yenileme) kararlarında maliyet verilerini kullanmak.
• Sunulacak sağlık hizmetleri arasında tercih yapmak, gerektiğinde ve uygun hizmet karmasını oluştururken maliyet verilerini kullanmak.

Günümüzün ekonomik, teknolojik ve sosyal koşulları hem kamudaki hem de özel sektördeki sağlık yöneticilerini de bu trende zorlamakta, hizmet sektörü ya da kar amacı olmama gibi yaklaşımlardan uzaklaştırmakta, dolayısıyla da yöneticileri mali bilgileri daha etkin kullanmaya zorlamaktadır.

Muhasebe,işletmelerin finansal nitelikteki varlık, kaynak ve işletmelerine ait bilgileri belirli kural ve esaslar çerçevesinde üreten ve bu bilgileri ihtiyaç duyanlara ileten bir sistemdir.

Yönetim muhasebesi,yönetimin özellikle maliyet muhasebesinin ürettiği bilgileri kullanarak yönetsel kararlar almasına yardımcı olan bir muhasebe alt sistemidir

Genel olarak maliyet muhasebesi işletmede üretilen mal ve hizmetlerin maliyetini belirleyen muhasebenin bir alt bölümüdür. Daha geniş tanımıyla maliyet muhasebesi, bir işletmede üretilen mal ve hizmetlerin elde edilmesi ve bunların alıcılara ulaştırılıp paraya çevrilmesi için, işletmenin yaptığı fedakarlıkların parasal ölçüsünü gösteren maliyetlerin, hangi giderlerden oluştuğunu belirleyen, söz konusu giderleri türleri, fonksiyonları ve gider yerleri bakımından hesap planındaki sınıflandırma doğrultusunda kaydedip izleyen, bu bilgilerin incelenme ve yorumunun yapılmasına imkan verecek raporların hazırlanmasını ve maliyetlerin kontrolünü amaç bilen işlemler bütünüdür.

Aşama 1. Amaç Tanımı: Bir işletmede ya da sağlık işletmesinde maliyet analizi yapılmak isteniyorsa öncelikli olarak maliyet analizinin amacının belirlenmesi gereklidir. Maliyet analizinin doğru yapılabilmesi için en uygun metodoloji ile gerçekleştirilmesi gerekir.

Aşama 5. Giderlerin Dağıtımı: Gider dağıtımının amacı, üretilen mamul ve hizmetlerin maliyetlerine yüklenecek tüm giderlerin bu mamul veya hizmetin üretildiği esas üretim yerlerinde toplanmasını sağlamaktır. Başka bir ifade ile gider yerlerinde toplanan giderlerin ürün ve hizmet maliyetlerine yüklenmesi gerekmektedir. Bu sürece gider dağıtımı denmektedir.

Aşama 8. Raporlama: Üst yönetimin maliyet bilgilerini karar vermek amaçlı olarak kullanması için elde edilen maliyet bulguları raporlanır ve yönetime sunulur.

Birim Maliyetleri Belirlemek: Üretilen mamul ya da hizmetlerin birim maliyetlerinin belirlenmesi maliyet muhasebesinin en önemli amacı ve temel fonksiyonudur.

Maliyet Kontrolünü Sağlamak: Maliyet kontrolünde; gerçekleşen fiili maliyetler, önceden belirlenen maliyetlerle karşılaştırılarak sapmalar belirlenir. Bu sapmaların olumlu olması verimli çalışıldığının göstergesi olurken, olumsuz sapmaların nedenlerinin araştırılması ve düzeltici önlemler alınması gerekir.

Finansal muhasebede yasalar ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ile belirlenen yöntemler kullanılarak ve belgelere dayalı olarak, işletmenin belli bir andaki mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını ortaya koymak amaçlanır. Finansal muhasebe işletmenin mali durumunu ortaya koymak ya da raporlamak üzere bilanço ve gelir tablosu gibi finansal (mali) tablolar hazırlanır.

Yönetim muhasebesi, planlama, maliyet analizi, maliyet kontrolü, performans ölçümü ve karar verme gibi amaçlara sahiptir. Planlama: Bir işletmenin başarısı etkin bir planlamaya bağlıdır. Planlama süreci uygun kaynakların sağlanması ile ilgili sorunların öngörülmesi ve etkin bir bütçelemeyi de kapsamaktadır. Yönetim muhasebesi yöneticilere planlama ve bütçeleme için gerekli olan maliyet bilgilerinin sunmaktadır. Maliyet Analizi: Üretilen mal veya hizmetin maliyetini oluşturan; ilk madde malzeme (ham madde), direkt işçilik ve genel üretim giderleri gibi girdilerin ayrıntılı olarak ve maliyet metodolojisine uygun bir şekilde hesaplanmasıdır. Maliyet analizi yönetim muhasebesinin önemli bir aracıdır. Maliyet Kontrolü ve Performans Ölçümü: Yönetim muhasebesi, gerçekleşen sonuç- lar ile planlananları kıyaslayarak yönetime işletmenin performansının kontrol edilmesinde yardımcı olur. Bütçe varyans analizleri, maliyet varyans analizleri ve finansal tablo değişim analizleri bu amaç için kullanılmaktadır. Karar Verme: Karar verme yönetimin en önemli fonksiyonudur. Yönetim muhasebesi yöneticileri en karlı kararları alması için faydalı veriler sunar. Marjinal maliyet, başa baş noktası analizi gibi yöntemler yöneticilere bu bilgilerin sağlanmasında önemli araçlardır. Yönetim muhasebesi, gerekli bilgileri zamanında yönetime sunarak yönetime zaman yönetimi açısından da destek sağlayan bir araçtır. Şekil 1.2’de görüldüğü gibi finansal muhasebe ve yönetim muhasebesi muhasebe sisteminin alt sistemleridir. Şekilde her iki sistemin çakışması birbirleri ile yakından ilişkili olduklarını ve sistemlerin ürettikleri bilgilerin ortak kullanıldığını göstermektedir. Maliyet muhasebesi ise yönetim muhasebesi alt sistemi içerisinde yer alır ve üretilen mal ve hizmetlerin maliyetleri konusunda bilgi sunar.