SAĞLIK KURUMLARINDA MALİYET YÖNETİMİ

Amaç tanımı, giderlerin belirlenmesi, gider merkezlerinin (yeri) belirlenmesi, giderler ve gider merkezlerinin uyumlaştırılması, giderlerin dağıtımı, gider merkezlerinin maliyetlerinin belirlenmesi, birim maliyetlerin belirlenmesi ve raporlama sağlık kurumlarında uygulanması gerekli olan maliyet muhasebesinin aşamaları arasında yer alır. Doğru cevap E'dir.

Birinci dağıtımda en önemli konu gider ortaya çıktığında hangi gider yeri ile ilişkilendirileceğinin belirlenmesidir. Doğru cevap B'dir.

Genel sarf malzeme giderlerinin dağıtımı hesaplanırken başvurulabilecek kaynaklar muhasebe kayıtları, faturalar, malzeme talep veya kullanım formları ve elektronik kayıtlar gibi veri kaynaklarıdır. Doğru cevap C'dir.

Maliyet analizinde üç aşamalı bir dağıtım uygulanır. Birinci dağıtımda gider merkezlerinin direkt giderleri belirlenir. Bundan sonraki aşamalarda; ikinci dağıtımda yardımcı hizmet gider merkezlerinin giderleri genel yönetim gider merkezlerine ve esas üretim gider merkezlerine yüklenir, üçüncü dağıtımda genel yönetim gider merkezlerinin giderleri esas üretim gider merkezlerine yüklenir. Son olarak da birim maliyetler hesaplanır. Doğru cevap B'dir.

'Isı Merkezi Dağıtım Oranları = Gider Merkezinin Alan Ölçüsü/Toplam Alan Ölçüsü' ve 'Birim Alan Isınma Maliyeti = Dağıtılacak Toplam Gider/Toplam Alan', ısı merkezinin dağıtım oranlarının hesaplanmasında izlenebilecek yollar arasında yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Esas üretim gider merkezinde üretilen mal veya hizmetin niteliği aynıysa ya da başka bir ifade ile standardize etmek mümkünse, birim maliyet esas üretim gider merkezinin toplam maliyeti üretilen toplam hizmet miktarına (iş hacmine) bölünerek hesaplanır. Doğru cevap A'dır.

Bu formül sağlık kurumlarında birim maliyetlerin belirlenmesi amacıyla kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Maliyetlerin raporlanması gider merkezlerindeki değişken ve sabit giderlerin ve birim maliyetlerin bilinmesi; gider kontrolü, fiyat belirleme, stok değerleme, kara geçiş analizleri ve alınacak diğer tüm kararlar için oldukça önemlidir. Doğru cevap E'dir.

Üçüncü dağıtımda ikinci dağıtım kuralları uygulanır. Gider merkezlerinin direkt giderlerinin belirlendiği aşama birinci dağıtımdır. Yardımcı hizmet gider merkezlerinin giderleri genel yönetim gider merkezlerine aktarıldığı aşama ise ikinci dağıtımdır. Doğru cevap A'dır.

Sağlık kurumlarında analiz yapılan döneme ait giderlerin toplu olarak gösterilmesi, giderlerin detaylı olarak incelenebilemesi, bütçelenen giderlerle gerçekleşen giderlerin karşılaştırılması, alınması gereken kararların zamanında alınması için maliyetlerin raporlanması gereklidir. Doğru cevap C'dir.

Sağlık kurumlarında uygulanması gerekli olan maliyet muhasebesinin aşamaları aşağıdaki gibidir: Aşama 1. Amaç Tanımı Aşama 2. Giderlerin Belirlenmesi Aşama 3. Gider Merkezlerinin (Yeri) Belirlenmesi Aşama 4. Giderler ve Gider Merkezlerinin Uyumlaştırılması Aşama 5. Giderlerin Dağıtımı Aşama 6. Gider Merkezlerinin Maliyetlerinin Belirlenmesi Aşama 7. Birim Maliyetlerin Belirlenmesi Aşama 8. Raporlama

Maliyet analizinde ilk aşama amaç belirlemektir. Amacın belirlenmesi uygulanacak metodolojinin belirlenmesi için oldukça önemlidir. Maliyet analizinin diğer aşamalarını oluşturan giderlerin belirlenmesi, gider merkezlerinin belirlenmesi, uygulanacak yöntemin belirlenmesi, maliyet sistemine karar verilmesi, analiz tekniğinin seçilmesi ve birim maliyetlerinin belirlenmesi bu amaca göre belirlenir.

Tablo 6.1: Doğa Hastanesi 2011 Yılı Giderleri

Giderler muhasebe kayıtları, faturalar, malzeme talep veya kullanım formları ve elektronik kayıtlar gibi veri kaynaklarından elde edilebilir. Bu veri kaynaklarına göre her bir gider merkezinin kendi tıbbi sarf malzeme giderleri tespit edilir. Bu bilgiler daha sonra birinci dağıtım tablosunda kullanılır.

Örnek olarak elektrik giderinin dağıtımını yapalım:

Toplam elektrik giderini gider merkezlerine dağıtırken iki yol kullanmak mümkündür.

Birinci yol; Toplam gideri gider merkezlerinin kullanım oranına göre dağıtmaktır. Bu yola göre gider merkezlerinin tüketim yüzdeleri belirlenir ve her gider merkezinin tüketim oranına göre gideri hesaplanır.

İkinci yol; Toplam tüketim tutarına göre elektriğin birim gideri (1 kws elektriğin gideri) hesaplanır ve tüketime göre dağtım yapılır.

Sağlık kurumları emek yoğun işletmeler olduğu için işçilik giderleri tüm giderler arasında yaklaşık %60- 70’lik bir paya sahiptir. Bu nedenle işçilik giderlerinin dağıtımında daha dikkatli olmak ve hata yapmamak önemlidir. Direkt işçilik giderleri, sağlık kurumlarında görevli personele ödenen maaş, prim (ek çalışma karşılıkları/döner sermaye primi) ve nöbet ücretlerinin tahakkuk eden kısımlarından oluşmaktadır. Endirekt personel giderleri ise, personele yapılan geçici ve sürekli görev yollukları, giyim ve tedavi ve cenaze yardımı giderlerinden oluşmaktadır.

Esas amacı sağlık hizmeti sunak olan bir hastanede yemekhane giderlerinin üçüncü sırada yer alması önemli bir bulgudur. Bu durumda yemekhane giderlerinin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir.

Doğa Hastanesi maliyet analizinde üç aşamalı bir dağıtım uygulanacaktır. Birinci dağıtımda gider merkezlerinin direkt giderleri belirlenmiştir. Bundan sonraki aşamlarda; ikinci dağıtımda yardımcı hizmet gider merkezlerinin giderleri genel yönetim gider merkezlerine ve esas üretim gider merkezlerine yüklenecek, üçüncü dağıtımda genel yönetim gider merkezlerinin giderleri esas üretim gider merkezlerine yüklenecektir. Son olarak da birim maliyetler hesaplanacaktır.

Dağıtım sırasını belirlerken üç yöntem kullanılabilir:

• Gider merkezlerinin gider tutarına göre (gider merkezine en son tamamlanan dağıtımda yüklenen toplam gider) büyükten küçüğe göre sıralamak,

• Gider merkezlerini gider tutar oranlarına göre (gider merkezine en son dağıtımda yüklenen giderin oranı) büyükten küçüğe göre sıralamak,

• Gider merkezlerinden yararlanmaya göre büyükten küçüğe göre sıralamak.

Üçüncü dağıtımda ikinci dağıtım kuralı uygulanmaktadır.