SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

Alan yazında stres sözcüğünün ilk kez fizik bilimciler tarafından kullanıldığı görülmektedir. 17. yüzyılda stres kavramı elastik nesneyle ona uygulanan dış güç arasındaki ilişkiyi açıklamak üzere ilk kez Robert Hook tarafından kullanılmıştır. Doğru cevap B'dir.

20. yüzyılda stres konusunda çalışmış olan Kanadalı hekim Hans Hugo Bruno Selye stres ve stresör kavramlarını tanımlamıştır. Bireyde bir dizi tepki yaratan çevresel uyaranlara stresör; bireyin bu tür uyaranlara karşı gösterdiği tepkiye ise stres adını vermiş ve stresi “bireyin çeşitli çevresel stresörlere karşı gösterdiği genel bir tepki” olarak tanımlamıştır. Doğru cevap E'dir.

Kanadalı hekim Selye’nin öne sürdüğü Genel Uyum Sendromuna göre stres 3 aşamada ele alınır. Stresli bir durum karşısında yaşanan ilk evre alarm tepkisi; ikincisi direnç evresi ve üçüncüsü ise tükenme evresidir. Doğru cevap A'dır.

Bir Uyaran Olarak Stres Modeline göre stres genellikle çevre tarafından ortaya çıkarılmış hastalık ve felaket gibi durumları tanımlamakta ve kişide bir tepkiye yol açmaktadır. Araştırmacılar stres üzerine çalışırlarken genellikle stresör denilen stres verici yaşam olayları üzerinde yoğunlaşmışlardır. Doğru cevap C'dir.

Fizyolojik sistemdeki değişiklikler Stres Tepki Düzeyi adı ile alınır. Stres tepki düzeyi bireyden bireye büyük oranda değişir. Bazıları yoğun düzeyde terleme, kan basıncı ve kalp atışı artışı gibi tepkiler verirken, bazıları çok düşük düzeyde tepki verir. İki kişi strese benzer psikolojik tepkiler verirken farklı fizyolojik tepkiler verebilir. Doğru cevap D'dir.

Stres ve yemek yeme arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için cinsiyet, kortizol aktivitesi, kilo, beslenme davranışı ve yeme stili önemli etmenlerdir. “Stres bazen aşırı yemeye yol açar, bazen de az yemeye neden olur.” Buna stres-yemek yeme paradoksu denmiştir. Doğru cevap C'dir.

Lazarus'a göre olumlu bir kendilik algısı sürdürebilmek amaçlar arasındadır. Doğru cevap B'dir.

Roth ve Cohen baş etme yolları olarak yaklaşma ya da kaçınma yöntemlerinden söz etmişlerdir. Yaklaşma tarzı baş etmede sorunla yüzleşme, bilgi toplama, soruna yönelik doğrudan eyleme geçme söz konusudur. Kaçınmada ise olayın anlamını küçümseme, inkar etme görülür. İnsanlar stresle baş etme yolu olarak ya birini ya da diğerini sergiler. Doğru cevap D'dir.

Duygu odaklı baş etme stresli durumun sonucunda ortaya çıkan olumsuz duyguların denetlenmesini ve olumlu bir noktaya yöneltilmesini sağlar. Duygu odaklı baş etmede problem odaklı baş etmenin aksine, uzaklaşma, kendini kontrol etme, eğer yapılacak bir şey yoksa durumu kabul etme, sosyal destek arama, kaçma-kaçınma, sorumluluğu üstüne alma ve durumu yeniden değerlendirme gibi pasif yöntemler yer alır. Doğru cevap A'dır.

Thompson beş tür kontrolden söz etmektedir. Davranışsal kontrol (kaçınma); bilişsel kontrol (baş etme yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesi); bilgisel kontrol (stresöre dair bilgiye ulaşma yeteneği); karar verme kontrolü (olası so- nuçlar üzerinde seçim yapma) ve geriye dönük kontrol. Doğru cevap E'dir.

Bireyde bir dizi tepki yaratan çevresel uyaranlara stresör; bireyin bu tür uyaranlara karşı gösterdiği tepkiye ise stres adını verilmektedir. Doğru cevap C.

Optimal stres düzeyi bireyi tehdit eden bir durumdan kurtulmak ya da bir sorunu çözmek için gösterilebilecek performansın en iyi olduğu düzeyi ifade eder. Doğru cevap B.

Genel Uyum Sendromuna göre stres 3 aşamada ele alınır VE Kanadalı hekim Selye (1956) tarafından öne sürdüğü bilinmektedir. Stresli bir durum karşısında yaşanan ilk evre alarm tepkisi; ikincisi direnç evresi ve üçüncüsü ise tükenme evresidir. Doğru cevap B.

Fizyolojik sistemdeki değişiklikler Stres Tepki Düzeyi adı ile alınır. Stres tepki düzeyi bireyden bireye büyük oranda değişir. Doğru cevap A.

Stres egzersiz yapma davranışını azaltır, yani stresli iken egzersiz yapma azalır. Egzersiz yapma stres yönetimi bağlamında kalp-damar sağlığı açısından oldukça fazla olumlu etkiye sahiptir. Doğru cevap E.

Lazarus stresle baş etmeyi kişi ve stresör arasındaki etkileşim olarak görür ve ona göre baş etmenin amacı: Stresli çevresel koşulları azaltmak, önceki duruma dönme olasılığını artırmak, olumsuz olaylara uyum sağlamak veya tolere etmek, olumlu bir kendilik algısı sürdürebilmek duygusal dengeyi sürdürebilmek ve diğer insanlarla doyurucu ilişkiler kurabilmektir. Doğru cevap D.

Yapısal destek (sosyal ağ) kişi için ulaşılabilir insanların oluşturduğu ağdakilerle görüşme sıklığı, yoğunluğu, türü, kaç kişinin olduğu noktalarını kapsamaktadır. Doğru cevap A.

A tipi kişiliğin özellikleri abartılı oluş, rekabetçilik, sabırsızlık, gerginlik, başkalarına karşı hostil (düşmanca) tutum, yüksek sesle konuşma, sürekli karşıdakinin konuşmasını bölme, ‘asla’, ‘mutlaka’ kelimelerini sık kullanma, mükemmeliyetçiliktir. Hoşgörülü olma ise bunlardan biri değildir. Doğru cevap D.

Beş tür kontrolden söz edilmektedir: davranışsal kontrol (kaçınma); bilişsel kontrol (baş etme yöntemlerinin yeniden değerlendirilmesi); bilgisel kontrol (stresöre dair bilgiye ulaşma yeteneği); karar verme kontrolü (olası sonuçlar üzerinde seçim yapma); geriye dönük kontrol (“Bu olayın olmasını engelleyebilir miydim?”). Doğru cevap D.

Yaklaşma-kaçınma, duygu odaklı baş etme, problem odaklı baş etme yanında en önemli stresle baş etme mekanizması sosyal destektir. Doğru cevap E.