SAĞLIK PSİKOLOJİSİ

Doğru seçenek D şıkkında verilmiştir.

Doru seçenek B şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek A şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek E şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek C şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek A şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek C şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek D şıkkında verilmiştir.

Doğru seçenek B şıkkında verilmiştir.

Bizim için önem taşıyan her türlü insan ya da nesnenin kaybı yas sürecini doğurur. Bu kayıplar organ kaybı, sağlığın kaybı, taşınma, çocukların evden ayrılışı, ölüm gibi somut ve fiziksel olabildiği gibi yaşlanma ya da boşanma ile gelen rol kaybı veya göç ile gelen bireysel kimlik değişimi gibi soyut
nitelik de taşıyabilir. Kuşkusuz insan doğumundan ölümüne kadar çeşitli somut ve soyut kayıp ya da kayıp tehditleri ile karşı karşıyadır. Böylece aslında herkes belli bir derecede yas deneyimi yaşamaktadır.

Yas ile birey biyolojik, psikolojik ve sosyal bir değişim süreci içine girer. Bu değişim bir tür ölenin ölme nedenini anlamlandırma ve onsuz bir yaşamı kabullenme sürecidir. Bu bakımdan, her birey farklı biçimde yas tutar

Kayıp her şekilde acı verici ve yıkıcıdır. Bu nedenle yas tepkileri depresyon gibi zihinsel bozukluk belirtilerine çok benzer ancak yas geçici bir durumdur ve nedeni bellidir. O nedenle kayıptan hemen sonraki yas, yani akut yas tek başına zihinsel bozukluk sınıflandırmasının içinde yer almaz.

Yas tutan kişilerin ölen kişilerin fiziken içinde olmadığı ancak sembolik olarak onları yaşattıkları yeni hayatlarına yavaş yavaş uyum sağlamaları beklenir. Bu kişiler ölümü inkar ediyor ve üzerinden aylar, hatta yıllar geçmesine rağmen ölüm sanki dün gerçekleşmiş gibi hissediyor, davranıyor, onu düşünmeden edemiyor ve özlem duygusu kişiyi yiyip bitiriyor ise yas farklı bir seyir izlemektedir. Bu farklı görünüm alan yazında Patolojik Yas (Volkan, 1970), Uzamış Yas Bozukluğu (Prigerson vd., 2009), Karmaşık ya da Komplike Yas (Shear, 2015; Shear vd, 2011), Çözülmemiş Yas, Atipik Yas, Travmatik Yas gibi pek çok iç içe geçen tanımlamalar ile açıklanır. Bunlardan üzerinde en fazla uzlaşılan ve en geçerli kabul edilen Karmaşık Yas ve Uzamış Yas Bozukluğu ile Amerikan Psikiyatri Derneği (APA) tarafından tanı kategorisinde yer alan Süregiden Karmaşık Yas Bozukluğu’dur.

Hipertrofik (Abartılmış) yas yas tepkilerinin olağanüstü yoğun olması anlamına gelmektedir.

Uzamış Yas Bozukluğu (UYB) uzun süren ve yoğun bedensel ve ruhsal belirtiler içeren bir yas durumu anlamına gelmektedir.

İnsanların acı çekmesinin en önemli nedenlerinden olan terör, savaş, doğal afetler, kazalar, istismar ve cinsel suçlar, göç, insan kaçakçılığı gibi olaylar pek çok kitleyi eş zamanlı etkilemekte ve ruhsal sağlığı ciddi biçimde bozabilmektedir. Hatta şiddet içerikli olaylar, 15-44 yaş aralığında dünya çapında en önde gelen ölüm nedenlerinden biri haline gelmiştir (Kirmayer, Kienzler, Afana ve Pedersen, 2010). Tüm bu yaşantılar bireylerin güvenlik hissiyatını zedelemekte ve önüne geçilmesi ya da başa çıkılması zor kronik bir korku ve kaygı duyulmasına neden olmaktadır. Hattabu olaylar kişinin uyum halini, kısa bir süre için de olsa başa çıkma kapasitesini beklenmedik ve sert bir şekilde zorluyor ve uzun süreli psikolojik etkilere yol açıyorsa bu yaşantılara ruhsal travma ya da psikolojik travma adı verilmektedir.

Doğa ya da insan eliyle gerçekleştirilen travmalar bu sınıflandırma düzeyi bilimsel alan yazında en fazla kabul edilen ayrımdır, denilebilir. İşkence, istismar, tecavüz, terör faaliyetleri ve seks ticareti gibi kasıtlı olarak insan eliyle gerçekleştirilen travmatik olaylardır.

Travma mağduru bireylerin %31’inde en az bir psikiyatrik bozukluğa rastlanmakta ve en sık depresyon ve anksiyete bozuklukları ile Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gözlendiği bildirilmektedir (Bryant vd., 2010; Davis ve Breslau, 1994).

Travmanın etkileriyle meydana gelen travma sonrası stres bozukluğunun (TSSB) tanı kriterleri arasında “Başkalarının başına gelen olay(lar)ı doğrudan görme, tanıklık etme” ve “örseleyici olayın sevimsiz ayrıntıları ile yineleyici biçimde ya da aşırı düzeyde karşı karşıya kalma (Ör. felaket sonrası insan kalıntılarını toplayan kişiler, çocuk istismarının ayrıntıları ile yeniden karşılaşan polis memurları)” ifadeleri de yer almaktadır.

Empati Yunanca kökenli empathia kelimesinden köken almakta ve etimolojik olarak “em” ekinin karşılığı “..in içinde, içerde”; “pathia” ekinin karşılığı ise “hissetme” kelimesidir. Almanca’da empatiye karşılık kullanılan “Einfühlung” kelimesi bir başkasının yerine geçebilme yetisi anlamına gelmekte; İngilizcede ise “bir başkasının ayakkabısını giyebilme” şeklinde kullanılmaktadır (Gerdes ve Segal, 2009).

Yas ile birey biyolojik, psikolojik ve sosyal bir değişim süreci içine girer. Bu değişim bir tür ölenin ölme nedenini anlamlandırma ve onsuz bir yaşamı kabullenme sürecidir. Bu bakımdan, her birey farklı biçimde yas tutar. Bu yas süreci bireyin kendisiyle (başa çıkma yolları ve kişilik özellikleri) ve koşullarıyla (sosyal desteğin varlığı, yas tutanların sayısı) ilgili olabildiği gibi kayıp ile olan ilişkisine, bağına ve kaybın özellikleri (yaşına, cinsiyetine vb.) ile kaybın nasıl oluştuğuna (ani ve beklenmedik) da bağlıdır. Örnek verecek olursak aşağı yukarı her kültürde yaşlı bir bireyin ölümü daha anlaşılabilir iken bir çocuğun beklenmedik biçimde ölümü daha acı verici olarak algılanır. Benzer şekilde, bir gencin intiharı ile hastalık sonunda ölümü aynı etkiyi yaratmaz. Geride kalanların ölümü anlamlandırma süreçleri bu etkenler ile büyük ölçüde değişir.