SAĞLIK SİGORTACILIĞI - Deneme Sınavı - 7

Bireyleri, sosyal risklere karşı koruyan ve koruma garantisi veren, bireyin ulaşmış olduğu yaşam düzeyini koruma ve sürdürme amacını taşıyan bir sistem olan sosyal güvenlik; sosyal sigortalar, sosyal yardımlar, sosyal hizmetler ve devletçe bakılma olmak üzere dört ana unsurdan oluşmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sosyal sigortaları karşıladığı risklere göre beş grup altında toplamak mümkündür. Bunlar; yaşlılık, maluliyet, sağlık, işsizlik ve aile yardımları olarak sıralanabilir. Sosyal sigortalar içinde sağlık sigortası sosyal sigortaların ilk ve başlıca kolu olmuştur. Çünkü her insan her yaşta hastalık tehlikesi ile karşılaşmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sağlık sistemlerinin amaçları ortaya konulurken genelde ikili bir ayırıma gidilmektedir. Buna göre sağlık sisteminin amaçları, temel amaçlar (sağlığın geliştirilmesi, beklentilerin karşılanması ve adil finansman) ve yardımcı amaçlar (erişim, toplum katılımı, sürdürülebilirlik ve yenilik) olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Sağlık sistemlerinde sürdürülebilirlik, bir sağlık sisteminin en az girdi ile uzun sürede etkili bir şekilde fonksiyon icra edebilme kapasitesidir. Bir sağlık sisteminin; bireysel veya toplumsal sağlık ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştireceği faaliyetler için uzun vadede yeterli kaynakları harekete geçirebilen ve tahsis edebilen bir örgütsel sistem tarafından işletildiği zaman sürdürülebilir olabileceği belirtilebilir. Doğru cevap C'dir.

Ekonomik gelişmişlik seviyesi ne olursa olsun herhangi bir sağlık sistemi, kendini oluşturan dört temel unsura veya fonksiyona göre analiz edilebilir. Bunlar; kaynaklar ve örgütlenme, yönetim ve düzenleme, finansman ve hizmetlerin sunumudur. Doğru cevap B'dir.

Sağlık sistemleri çeşitli kriterlere göre çeşitli şekillerde sınıflandırılabilmektedir. Bu kriterlerden yaygınlıkla kullanılanlarından birisi, sistemde ağırlıklı olarak kullanılan finansman mekanizmasına veya kaynağına göre yapılan sınıflamadır. Buna göre genel vergilerin veya genel bütçe gelirlerinin ağırlıklı olarak kullanıldığı sağlık hizmetleri sistemi Beveridge modeli olarak ele alınmaktadır. Sosyal primlerin ağırlıklı olarak kullanıldığı sistem ise Bismarck modeli olarak nitelendirilmektedir. Semashko modeli ise eski SSCB’de geliştirilen bir sistem olup sistemin tümü kamusal olup genel bütçeden finanse edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Sosyal politikanın temel unsurları arasında yer alan sosyal güvenlik (sosyal güvence), gelirleri ne olursa olsun, insanlara belirli sosyal riskler karşısında sosyo-ekonomik güvence sağlamaya dönük bütün kurumsal tedbir ve uygulamalar olarak tanımlanmıştır.

Sağlık sistemleri; hastalıkları tedavi etmek, önlemek ve sağlığı geliştirmek yoluyla hem sağlık risklerini hem de finansal riskleri azaltmakta, sosyo-ekonomik refaha büyük katkı yapmakta ve böylece hayati bir sosyal güvenlik fonksiyonu yerine getirmektedir.

Mesleki riskler sınıfında; iş kazaları ve meslek hastalıkları, Fizyolojik riskler sınıfında; hastalık, kazalar, analık, malullük, yaşlılık, ölüm ve Sosyo-ekonomik riskler sınıfında; İşsizlik ve çocuk yetiştirme yer almaktadır.

Sosyal güvenliğin amacı, piyasa mekanizması sonucunda oluşan gelirin toplumda yeniden dağıtımının sağlanmasıdır. Başka bir ifade ile sosyal güvenliğin amacı; her insana, hayatın türlü olayları karşısında, aşırı bir muhtaçlığa düşmeden ve hürriyetinden fedakârlık ettirmeden insan şahsiyetine yaraşır bir hayat düzeyi sağlamaya yönelik kamusal sosyal düzenleme, sosyal sigorta, kamusal sosyal yardım ve muhtelif sosyal hizmetler alanında bir takım önlemler almaktır. Sosyal güvenlikte amaç, toplumsal yaşantı içinde ortaya çıkan risklere karşı toplumsal düzeyli bir koruma-güvence sistemi oluşturmaktır. Ancak, devlete bağlı sosyal kurum ve kuruluşların mevcut sosyal düzen içinde farklı sosyal grupların sosyal barış içinde yaşamalarını sağlamak sosyal politikaların bir amacıdır.

Sosyal koruma mekanizmalarının genel olarak dört amacı bulunmaktadır: Bunlar; sürekli geliri ve/veya yaşam standartlarını korumak, yoksulluğu azaltmak, ekonomik hakkaniyeti sağlamak, sosyal dışlanmayı ve marjinalleşmeyi önlemek olarak açıklanabilir.

Sosyal politikanın bir alt bilimi olan; sosyal sigortalar, sosyal yardımlar, sosyal hizmetler ve devletçe bakılma olmak üzere dört ana unsurdan oluşan sosyal güvenlik, bireyleri, gerçekleşeceği zaman dilimi belirsiz olan sosyal risklere karşı koruyan ve koruma garantisi veren, bireyin ulaşmış olduğu yaşam düzeyini koruma ve sürdürme amacını taşıyan bir sistemdir.

Sözü geçen yöntemlerin ayırımında ilk kriter, sosyal gelirlerin sağlanış yöntem ve biçimleridir. Bu ayırımda kullanılan ikinci derecede kriter ise, sosyal güvenliğin finansman biçimi olarak ortaya çıkmaktadır.

Sağlığın belirleyicileri ağırlıklı olarak; genetik faktörler, sağlık hizmetleri, çevresel faktörler ve yaşam tarzı olmak üzere dört ana grupta ele alınmaktadır.

Sağlık sistemlerinin amaçları ortaya konulurken genelde ikili bir ayırıma gidilmektedir. Buna göre sağlık sisteminin amaçları, temel amaçlar (sağlığın geliştirilmesi, beklentilerin karşılanması ve adil finansman) ve yardımcı amaçlar (erişim, toplum katılımı, sürdürülebilirlik ve yenilik) olmak üzere iki grupta ele alınmaktadır.

İlk kamu sosyal koruma sistemi, Bismark’ın önderliğinde Almanya’da 1883 yılında sosyal sigorta programının uygulanmaya başlaması ile olmuştur. Bu kamu sağlık sigortası sistemi, kurucusunun ismine atfen literatürde Bismarck sistemi olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda sosyal sigorta yoluyla sosyal risklere karşılık koruma sistemi organize edilmiştir. Bismarck’ın temel yeniliği veya buluşu, zorunlu sosyal sigortayı kurumsallaştırmış olmasıdır. Beveridge sağlık sistemi modelinde ağırlıklı finansman yöntemi olarak genel vergi gelirleri kullanılırken, Bismarck sağlık sistemi modelinde ise ağırlıklı finansman yöntemi olarak sosyal sigorta primleri kullanılmaktadır. Semashko modeli ise eski SSCB’de geliştirilen bir sistem olup sistemin tümü kamusal olup genel bütçeden finanse edilmiştir.

ILO 102 sayılı ve 1952 tarihli “Sosyal güvenliğin Asgari Normları Antlaşması”nda sosyal güvenliğin dokuz temel dalını tespit etmiştir. Bunlar; hastalık, analık, iş kazası ve meslek hastalıkları, sakatlık, yaşlılık, ölüm, işsizlik, nakdi yardımlar ve aile yardımlarıdır. Eğitim bu sosyal risklerden biri değildir.

Sosyal risklerle mücadele mekanizmaları olarak temelde iki ana yöntemden söz edilebilir:
-Bireysel yöntemler (şahsi, serbest) ve
-Sosyal güvenlik yöntemleri (kolektif, kanuni, kamusal). Bireysel yöntemler kapsamında risk endeksli primlerle finanse edilen tasarruflar ve özel sigortalar yer alırken, sosyal güvenlik yöntemleri kapsamında gelir endeksli primlerle finanse edilen sosyal sigortalar sistemi, vergi gelirleri ile finanse edilen devletçe bakılma, sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar yer almaktadır.

Sosyal yardım yönteminde kişilere yardım, bir başka deyişle sosyal gelir sağlanması muhtaç olma koşuluna bağlanmıştır. Sosyal yardımlar kamusal örgütlerce ya da çeşitli yardım kurumları ve vakıflar gibi yarı kamusal veya özel kuruluşlarca muhtaç ve fakirlere yapılmaktadır. Başka bir ifade ile sosyal yardım, sosyal güvenlik sisteminin muhtaç durumdaki kişilere yardım sağlayan kısmıdır.

Devletçe bakılma yöntemi, toplumun her üyesinin, finansmana prim ya da benzeri biçimde özel bir katkıda bulunmaksızın devletten, tutar ve koşulları kanunlarla genel biçimde önceden saptanmış bir sosyal gelir alma hakkının tanınmasıdır. Örneğin, savaş malullerine toprak verilmesi gibi.