SAĞLIKLI YAŞAM

Fiziksel Aktivitenin Türü: Fiziksel aktivitenin yürütüldüğü koşulları tanımlamaktadır.

Yapılan etkinliğin spor olarak sayılması için bu özellikleri taşıması gerekmektedir. Bu özellikler:

1- Spor, bir fiziksel aktivitedir. Çünkü spor özelliği taşıyan her türlü etkinlik, istemli bedensel hareketler içermektedir. 


2- Spor, performans odaklı bir fiziksel aktivitedir. 


3- Kendi içerisinde bir amacı olan performans odaklı fiziksel bir aktivitedir. Başka bir ifade ile farklı spor türlerinin, farklı amaçları vardır. Örneğin; basketbol ve çim hokeyinin kendi içerisindeki amacı birbirinden farklıdır.

4- Kendi içerisinde bir amacı olan performans odaklı ve belirli kurallara dayalı fiziksel bir aktivitedir.

Nabız olarak da nitelenen kalp atım hızı, normal bir birey için ortalama, 75’tir.

Endorfin hormonları, ağrı kesici özelliği olan hormonlardır. Egzersiz sırasında, kasların sürekli kasılmasından dolayı oluşan yükle birlikte endorfin seviyesi de artmaktadır. Bu artış, egzersiz nedeniyle oluşan ağrı ve stresin etkisinin önlenmesi ve azaltılması ile ilgilidir.

Fiziksel aktivite damar yapısına etkileri nedeniyle, beyine olan kan akışının artışına bağlı olarak, erken demans (bunama) ve unutkanlık gelişim riskini azaltır. Bu etkisi kas iskelet sistemine olan etkilerinden biri değildir.

Fiziksel aktivitenin diş sağlığı üzerine olumlu etkilerinden ünitede bahsedilmemektedir. Diğer seçeneklerde verilenlerin hepsinde fiziksel aktivitenin yararları anlatılmıştır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre, sedanter yaşamı benimseyen yetişkinlerin, bir an önce bu önerilerin en asgari düzeyinden başlayarak zamanla etkinlik düzeylerini arttırması gerekmektedir.

Bu yaş grubundakilerin haftada en az 3 gün ve günde en az 60 dakika orta-yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmaları gerektiğini vurgulamaktadır.

Tesislere erişilebilirlik ve kamplar fırsat sağlayan dolaylı faktörlerden biridir.

Fiziksel aktivite, dinle­nik seviyede harcanan enerjiden daha fazla enerji harcanması sonucunu doğuran ve iskelet kasları ile yapılan her türlü vücut hareketidir.

Yapılan etkinliğin spor olarak sayılması için bu özellikleri taşıması gerekmektedir. Bu özellikler:

Sporu fiziksel ak­tiviteden ayıran en temel farklar ise performans odaklı olması, kendi içerisinde özel bir amaca sa­hip olması ve kendisine özgü kurallar çerçevesinde devam etmesidir. Bu özelliklerin tamamı, fiziksel aktivitenin her türü için geçerli değildir.

Kas yapısında görülen değişimlerden bir tanesi de hipertrofi olarak isimlendirilir. Hipertrofi, kas lif kalınlığının artmasıdır. Özellikle, ağırlık kaldırmak gibi kuvvet antrenmanları sonrasında görülen hi­pertrofi, kas boyutundaki artmadan büyük oranda sorumlu olan en temel etkendir.

Endorfin hormonları, ağrı kesici özelliği olan hormonlardır. Egzersiz sırasında, kasların sürekli kasılmasından dolayı oluşan yükle birlikte endorfin seviyesi de artmaktadır. Bu artış, egzersiz nedeniyle oluşan ağrı ve stresin etkisinin önlenmesi ve azaltılması ile ilgilidir.

Antidiüretik hormon, vücuttan idrar yoluyla sıvı atımını azaltan bir hormondur ve fiziksel etkinlikle beraber artış gösterir. Bu durumun temel fonksiyonu ise, etkinlik sırasında terleme yoluyla sıvı kaybı olduğundan, vücut sıvılarının mümkün olduğunca korunmasıdır.

Fiziksel aktivite, her yaştan birey için osteojenik, yani kemik dokusunun yapı­mı ile ilgili önemli bir etki oluşturmaktadır. Kemik dokusu üzerine, ölçülü derecede ağırlığın bindiği egzersizlerin, kemik dokusunun yeniden inşasında etkili olduğu belirtilmiştir.

Tablo 1.’de İngiliz Sağlık Bakanlığına göre çeşitli fiziksel aktivitelerin oluşturduğu MET yükleri, kilo kalori (kkal.) karşılıkları ve bunların yoğunlukları nitelik olarak verilmiştir. Tablodan da görüleceği üzere; fiziksel aktivite tanımının da içerdiği gibi en düşük tempodaki yürüyüşten en yüksek şiddetli egzersizlere kadar tüm vücut hareketleri fiziksel aktivitenin kapsamındadır.

Aktivite Türü

Yoğunluk

MET

Harcanan Enerli (Kkal)

Ütü Yapmak

Hafif

2.3

69

Toz Almak

Hafif

2.3

75

Düşük Tempolu Yürüyüş

Hafif

2.5

75

Ev Dekorasyonu/Boyama Yapmak

Orta

3.0

90

Orta Tempolu Yürüyüş

Orta

3.3

99

Elektrik Süpürgesiyle Temizlik

Orta

3.5

105

Golf Oynamak

Orta

4.3

129

Badminton Oynamak

Orta

4.5

135

Eşli Tenis Oynamak

Orta

5.0

150

Yüksek Tempolu Yürüyüş

Orta

5.0

150

Çim Biçmek ve Bahçe Bakımı

Orta

5.5

165

Orta Tempolu Bisiklet Sürmek

Orta

6.0

180

Aerobik Dans

Yüksek

6.5

195

Yüksek Tempolu Bisiklet Sürmek

Yüksek

8.0

240

Yüzmek

Yüksek

8.0

240

Tekler Tenis Oynamak

Yüksek

8.0

240

Düşük Tempolu Koşu

Yüksek

10.0

300

Orta Tempolu Koşu

Yüksek

11.5

345

Yüksek Tempolu Koşu

Yüksek

13.5

404

Dünya Sağlık Örgütüne göre, 18-64 yaş arasındaki yetişkin bireylerin, fiziksel aktiviteye katılım sonucunda olumlu sağlık çıktılarına ulaş­maları için 4 temel kriter vardır ve bu kriterlerin sağlanması durumunda, fiziksel aktivitenin sağla­dığı faydalara bireyler ulaşabilirler:

Dünya Sağlık Örgütü, 65 yaş üzerindeki yaşlı­ların, sağlık durumlarının fiziksel aktivite yolu ile geliştirilmesi için 6 temel kriteri ortaya koymuştur. Bu kriterler şu şekildedir:

Bireylerin fiziksel olarak aktif ol­maları için çevrelerinden aldıkları her türlü deste­ği kapsayan, güçlendiren faktörler başlığı altında; öğretmen, aile, antrenör ve arkadaş etkisi toplan­mıştır (Welk, 1999). Ammouri ve ark. (2007), sosyal desteğin, fiziksel aktiviteye katılımda temel etmenlerden bir tanesi olduğunu vurgulamıştır. Sosyal açıdan ailenin önemi ise, doğrudan birey­lerin fiziksel aktiviteye teşviki, rol model olmaları ve uygun yönlendirme görevlerini yerine getirmek olarak açıklanmıştır (Ornelas ve ark., 2007).

Fiziksel aktivite yolu ile sağlığın geliştirilmesi için ön koşul; bi­reylerin, fiziksel olarak aktif bir yaşamı benimsemeleri ve bunu devam ettirmeleridir. Ancak bu durumun ortaya çıkması için birtakım faktörlerin işlevselliği büyük önem taşır. Bu faktörler, bireylerin kendilerine yönelik algıları gibi psikolojik faktörler; aile, arkadaş, antrenör ve öğretmen desteği gibi sosyolojik fak­törler; gelir düzeyi gibi ekonomik faktörler ve park, spor alan­ları gibi fiziksel aktivite alt yapısını temsil eden olanaklara ya­kınlık düzeyidir.

Sedanter yaşam, en basit tanımıyla, bireyin hayatında yeterince fiziksel aktivitenin olmaması anlamına gelmektedir. Bergman ve Norlander sedanter yaşamı daha detaylı biçimde, kişinin fiziksel aktivite içeren hobilere sahip olmaması, ulaşım için fiziksel aktivite içeren yolları tercih etmemesi, işinde fiziksel etkinliğin olmaması olarak tanımlamışlardır. Bir başka ifadeyle, bireyin fiziksel açıdan durağan olmasıdır.

Fiziksel aktivite; enerji harcanması ile sonuçlanan her türlü bedensel etkinlik olduğu için yukarıda tanımları verilen kavramların tamamını kapsamaktadır. Bu kavramlar arasında fiziksel uygunluk kavramı, fiziksel aktivitenin eş anlamlısı gibi kullanılmaktadır. Her ne kadar iki kavram da sağlık için oldukça önemli olsalar da bu iki kavram arasında çok temel bir fark vardır. Fiziksel aktivite, davranışsal boyutunun yanında yaşama karşı bir tutum olarak da görülebilir. Örneğin; bir bireyin, ulaşım aracı olarak toplu taşıma kullanmak yerine, bisiklet ile gitmesi, fiziksel olarak aktif bir yaşam tercihidir. Daha basit bir örnek ile; asansör yerine merdivenlerin kullanılması aynı şekilde fiziksel olarak aktif bir yaşam tercihidir. Öte yandan fiziksel uygunluk ise bireyin sahip olduğu farklı fiziksel özelliklerin (kuvvet, dayanıklılık, esneklik vb.) genel durumunu tanımlayan bir kavramdır.

Fiziksel olarak aktif bir yaşamı benimsemenin pek çok faydası olduğu gibi, tam tersi yönde yapılan tercihin de olumsuz sonuçları oldukça fazladır. Aktif olmayan yaşamı niteleyen terim ise sedanter yaşamdır. Sedanter yaşam, düzensiz ve yetersiz fiziksel aktivitenin olduğu ya da fiziksel aktivitenin hiç olmadığı yaşam tarzıdır. Bu tipte yaşam tarzını benimseyen bireylere ise sedanter birey denmektedir.

Yürüyüş yapmak, tarlada çalışmak, bahçe işleri ile uğraşmak, halı saha maçına katılmak ya da profesyonel sporcu gibi antrenman yapmak fiziksel aktivite çatısı altında sayılabilir. Doğru cevap D'dir.