SAĞLIKLI YAŞAM

Kas yapısında görülen değişimlerden bir tanesi hipertrofi olarak isimlendirilir. Hipertrofi, kas lif kalınlığının artmasıdır. Özellikle, ağırlık kaldırmak gibi kuvvet antrenmanları sonrasında görülen hipertrofi, kas boyutundaki artmadan büyük oranda sorumlu olan en temel etkendir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Bazal düzeydeki metabolik aktivite, vücudun herhangi bir aktivite yapmadığı zamanlarda, yaşamsal fonksiyonları devam ettirmek için harcadığı enerji miktarını nitelemektedir. Yağ dokusu fazla olan bireylerde bu değer, yağ dokusu normal ve az olan bireylere göre oldukça düşüktür. Obez bireylerin, fiziksel aktiviteyle vücutlarındaki yağ oranı düşüp kas oranları arttıkça, bazal metabolik hızları da yükselecektir. Ağırlık antrenmanı yapan bireylerde kas oranının artması bazal düzeydeki metabolik aktiviteyi de artıracaktır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Amerikalı ergenler üzerinde yapılan çalışmada, fiziksel aktivite seviyesindeki artışın, stres seviyesinde azalmaya sebep olduğunu ortaya konulmuştur. Okul sonrasındaki fiziksel etkinliklere katılan, ergen öncesi dönemdeki çocukların, depresyon seviyesinin azaldığı ve ruh hallerindeki dengesizliğin de depresyondaki azalmaya paralellik gösterdiği vurgulanmıştır. Fiziksel olarak aktif olan ve bu yolla sağlık bilincine sahip ergen bireylerin, madde kullanımı vb gibi istenmeyen olumsuz davranışlardan kendilerini korudukları da ortaya konulmuştur. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Kalp damar sistemi üzerinde büyük etkisi olan koşu gibi aerobik aktiviteler, yetişkinler için en az on dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yaşlı bireyler, bir hafta boyunca en az 150 dakikalık koşu gibi aerobik, hafif-orta şiddet arasında değişen fiziksel aktiviteye ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar. Katılabilecekleri fiziksel
aktivite, orta ve yüksek şiddetli etkinliklerin kombinasyonu şeklinde de olabilir. Sağlık çıktılarının artması için yaşlı bireylerin yapacakları haftalık orta şiddetli fiziksel aktiviteyi 300, yüksek şiddetli fiziksel aktiviteyi ise 150 dakikaya kadar çıkarabilirler. Yapılacak etkinlik bu iki şiddetin kombinasyonu olarak da tasarlanabilir. Kalp damar sistemi üzerinde büyük etkisi olan koşu gibi aerobik aktiviteler, en az on dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Fiziksel uygunluk; bireyin, günlük işleri yorgunluk duymaksızın canlı bir şekilde yapabilme durumlarıdır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Kalbin atım hacmi, bir kasılmada vücuda gönderilen kan miktarını ifade etmektedir. Nabız olarak da nitelenen kalp atım hızı, normal bir birey için ortalama, 75’tir. Bu iki temel değişken birlikte değerlendirildiğinde; kalbin bir dakikada kaç defa attığı ve bir atımda ne kadar kanı vücuda gönderdiğini bildiğimize göre, kalp debisi denilen ve bir dakikada vücuda gönderilen kan miktarının da hesaplanması olanaklı hâle gelmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Matruşka bebeklerin küçükten büyüğe doğru iç içe geçmiş olması gibi insanın yaptığı her türlü etkinlik de aslında en küçüğünden büyüğüne, fiziksel aktivite çatısı altında sayılabilir. Örneğin; yürüyüş yapmak, tarlada çalışmak, bahçe işleri ile uğraşmak, halı saha maçına katılmak ya da profesyonel sporcu gibi antrenman yapmak, buna örnek gösterilebilir.

Fiziksel aktivite nasıl kategorize edilirse edilsin, bazı temel özellikleri içerisinde barındırması gerekir. Bu özellikler şunlardır:

• Fiziksel Aktivitenin Türü: Fiziksel aktivitenin yürütüldüğü koşulları tanımlamaktadır.

• Fiziksel Aktivitenin Yoğunluğu: Yürütülen fiziksel aktivite ile harcanan enerji düzeyini (hafif, orta, yüksek) tanımlamaktadır.

• Fiziksel Aktivitenin Süresi: Fiziksel aktivitenin, ne kadar uzun zaman içerisinde devam ettiğini tanımlamaktadır ve genellikle dakika ya da saat cinsinden gösterilir.

• Fiziksel Aktivitenin Sıklığı: Fiziksel aktivitenin, belirli bir sürede (hafta, ay) kaç defa devam ettirildiğini belirtmektedir.

• Fiziksel Aktivitenin Devamlılığı: Belirli bir zaman diliminde fiziksel aktiviteye devam etme oranını göstermektedir.

En basit tanımı ile antrenman, bir amaç ya da hedef doğrultusunda yapılan, planlanmış, yapılandırılmış ve düzenli olarak tekrar eden fiziksel aktivitelerin toplamıdır.

Kas yapısında görülen değişimlerden bir tanesi de hipertrofi olarak isimlendirilir. Hipertrofi, kas lif kalınlığının artmasıdır.  Hiperplazi, kas lifi sayısındaki artışı nitelemektedir. Fiziksel aktivite ile kas dokusunda görülebilecek fonksiyonel temel değişimlerden bir diğeri de kuvvet artışı olacaktır.  Bunun yanında kasların; insülin hormonuna hassasiyetleri, glukoz transfer kapasitesi gibi daha birçok değişim, fiziksel aktivite sonucunda görülmektedir.

Endorfin hormonları, ağrı kesici özelliği olan hormonlardır. Egzersiz sırasında, kasların sürekli kasılmasından dolayı oluşan yükle birlikte endorfin seviyesi de artmaktadır. Bu artış, egzersiz nedeniyle oluşan ağrı ve stresin etkisinin önlenmesi ve azaltılması ile ilgilidir.

Kanser: Fiziksel aktivite ile ilişkisi olan bir diğer sağlık sorunu ise kanserdir.

Obezite: Yirminci yüzyılda görülen sağlık sorunlarında, vücut kompozisyonunun hızla değişmesinin ve kilolu bireylerin çoğalmasının önemli etkisi vardır.

Diyabet (Şeker Hastalığı): Fiziksel aktiviteye düzenli katılım ve dengeli beslenmenin olumlu etkilerinin görüldüğü en temel sağlık sorunlarından birisi de, diyabet hastalığıdır.

Kemik hastalıkları: Kemik sağlığı açısından, çocuk ve ergen dönemde; gelişimsel katkı sunan, fiziksel aktiviteye katılım, yetişkin ve yaşlılık döneminde ise sakatlık ve hastalık gibi risk faktörlerine karşı önemli derece korunma imkânı taşımaktadır

Çocuk ve Ergenlerde Fiziksel Aktivite ve Sağlık

Ergen bireylerde fiziksel aktivitenin sağladığı avantajlardan bir diğeri de kan basıncı ile ilişkilidir.

Pedometre ve akselerolometre cihazları ile kilolu ve obez ergenlerin, fiziksel aktivite düzeyini takip eden, daha objektif çalışmalar ise fiziksel aktivite düzeyinin artması ile başta kalp-damar sağlığı olmak üzere bir çok açıdan önemli olan kardiyorespirütüer fiziksel uygunluk düzeyinin de arttığını vurgulamıştır

Çocuk ve ergenlerde düzenli fiziksel aktivitenin, kemik mineral yoğunluğu üzerinde olumlu etkilere sahip olduğunu göstermiştir.

Amerikalı ergenler üzerinde yaptıkları çalışmada, fiziksel aktivite seviyesindeki artışın, stres seviyesinde azalmaya sebep olduğunu ortaya koymuşlardır.

Toz Almak Hafif

Düşük Tempolu Yürüyüş Hafif

Elektrik Süpürgesiyle Temizlik Orta

Badminton Oynamak Orta

Yüzmek Yüksek

Haftalık orta şiddetli fiziksel aktiviteyi 300, yüksek şiddetli fiziksel aktiviteyi ise 150 dakikaya kadar çıkarabilirler.

 Koşu gibi aerobik aktiviteler, en az 10 dakika sürecek şekilde tasarlanmalıdır.

 Haftada en az üç gün, dengeyi geliştirecek fiziksel aktiviteye katılmaları gereklidir.

 Ağırlık kaldırmak gibi kas güçlendirici aktiviteler haftada en az iki gün yapılmalıdır

 Bir hafta boyunca en az 150 dakikalık koşu gibi hafif-orta şiddetli ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar.

Özellikle sosyo ekonomik durumun, fiziksel aktivite imkânlarına ulaşmak için doğrudan bir etken olduğunu ve bu yolla bireylerin fiziksel aktivite düzeyinin etkilendiğini vurgulamışlardır.

 Bu bağlamda “Yetenekli miyim?” sorusunun, temel olarak fiziksel aktivite boyunca devam eden etkinliklere yönelik yeterlilik ile ilişkili olduğunu vurgulayarak, yeterlilik duygusunun fiziksel aktiviteye katılımda doğrudan bir neden olabileceğine de değinmişlerdir.

 Ergenlerin yaşadıkları çevrenin gelişmişlik düzeyi (kent, taşra); kilo ve beden kitle endeks değerleri üzerinde anlamlı olarak farklılık oluşturmaktadır.

 Son olarak sosyal desteğin, fiziksel aktiviteye katılımda temel etmenlerden bir tanesi olduğunu vurgulamıştır.

Fiziksel aktivite, iskelet kasları kullanılarak enerji harcanmasıyla sonuçlanan her türlü vücut hareketidir. Bir başka ifade ile günlük yaşantımızda yaptığımız ve kalori harcamamıza neden olan her türlü hareket, fiziksel aktivite sayıldığından, her türlü sportif etkinlik bu kavramın altında yer alır. Doğru cevap B'dir.

Fiziksel aktivitenin, belirli bir sürede (hafta, ay) kaç defa devam ettirildiğini belirtmek Fiziksel aktivitenin sıklığı olarak tanımlanır. Doğru cevap D'dir.

A-B-D ve E seçeneğinde yapılan etkinliğin spor olarak sayılması için taşıması gereken özelliklerden bahsedilmiş ancak C seçeneğinde antrenmanın tanımı verilmiştir. Doğru cevap C'dir.