SAĞLIKLI YAŞAM

Fiziksel aktivitenin kalp damar sistemi üzerinde oluşturduğu olumlu etkilerden bir tanesi de oksijen kullanım kapasitesi kavramı ile açıklanabilir. Kasların fiziksel aktivite sırasında solunan oksijenin taşınma ve kullanabilme kapasitesi, sağlık açısından çok önemli bir göstergedir. Dokulara taşınan oksijen miktarı ve bu miktarın kullanma kapasitesini arttıran en temel faktörlerden bir tanesi, fiziksel aktivite olarak görülmektedir. Yapılan çalışmalar, 20 haftalık belirli yoğunluklarda fiziksel aktiviteye katılımın, oksijen kullanım kapasitesini iyi bir düzeye taşıdığını göstermiştir. Özellikle koşu gibi aerobik etkinliklere katılımın, kasların oksijen kullanım kapasitesini arttırdığı vurgulanmıştır. Oksijen kullanım kapasitesi, kalp ve dolaşım sisteminden bağımsız bir şekilde artmamaktadır.

Büyüme hormonu; tendon, bağ, kas ve kemiklerde kuvvetlenmeye neden olan bir hormondur. Büyüme hormonu, özellikle kas yoğunluğunun artmasında önemli bir faktördür. Fiziksel etkinliğin şiddeti arttıkça, salgılanan büyüme hormonu da artmaktadır.

Dünya Sağlık Örgütüne göre, 18-64 yaş arasındaki yetişkin bireylerin, fiziksel aktiviteye katılım sonucunda olumlu sağlık çıktılarına ulaşmaları için 4 temel kriter vardır ve bu kriterlerin sağlanması durumunda, fiziksel aktivitenin sağladığı faydalara bireyler ulaşabilirler:

Dünya Sağlık Örgütü, 65 yaş üzerindeki yaşlıların, sağlık durumlarının fiziksel aktivite yolu ile geliştirilmesi için 6 temel kriteri ortaya koymuştur. Bu kriterler şu şekildedir:

Tiroid, vücudun belirli dokularında metabolik aktiviteyi arttıran bir hormondur. Tiroid sentezi; besinlerin, enerji için kullanımını da büyük ölçüde arttırmaktadır. Tiroid artışıyla birlikte karbonhidrat kullanımın artması; dayanıklılığın temel olduğu egzersizlerde, performans artışını destekler. Enerji için önemli olan glukozun, hücrelerce emilimini arttıran tiroid, kas hücrelerinin kullandığı enerji kaynaklarının üretimini artırmaktadır. Araştırmalar, uzun süreli ve çok şiddetli egzersizlerde tiroidin artış gösterdiğini vurgulamaktadır.

Amerikan İnsan ve Sağlık Hizmetleri Dairesi, çocuk ve gençlerde, düzenli fiziksel aktivitenin, kemik ve kas gelişimini desteklediğini; diyabet, bazı kanser türleri, kalp-dolaşım sistemi hastalıkları gibi kronik rahatsızlıklar ile obeziteyi engellediğini; depresyon ve kaygı gibi olumsuz bilişsel ve duyuşsal durumları azaltarak, psikolojik açıdan iyilik hâlini arttırmada yardımcı olduğunu ve öğrencilerin akademik performanslarına katkı sağladığını vurgulamıştır.

Fiziksel aktivite nasıl kategorize edilirse edilsin, bazı temel özellikleri içerisinde barındırması gerekir. Bu özellikler şunlardır:
• Fiziksel Aktivitenin Türü: Fiziksel aktivitenin yürütüldüğü koşulları tanımlamaktadır.
• Fiziksel Aktivitenin Yoğunluğu: Yürütülen fiziksel aktivite ile harcanan enerji düzeyini (hafif, orta, yüksek) tanımlamaktadır.
• Fiziksel Aktivitenin Süresi: Fiziksel aktivitenin, ne kadar uzun zaman içerisinde devam ettiğini tanımlamaktadır ve genellikle dakika ya da saat cinsinden gösterilir.
• Fiziksel Aktivitenin Sıklığı: Fiziksel aktivitenin, belirli bir sürede (hafta, ay) kaç defa devam ettirildiğini belirtmektedir.
• Fiziksel Aktivitenin Devamlılığı: Belirli bir zaman diliminde fiziksel aktiviteye devam etme oranını göstermektedir.

Spor kendi içerisinde bir amacı olan performans odaklı fiziksel bir aktivitedir.

Bireyde fonksiyonel ve morfolojik değişimler sağlayan ve sportif verimin yükseltilmesi amacıyla belirli zaman aralıkları ile uygulanan, planlamış ve düzenli
fiziksel yüklenmelerin tümüne antrenman denir.

Nabız olarak da nitelenen kalp atım hızı, normal bir birey için ortalama, 75’tir.

Kalp ve damar sisteminde oluşan adaptasyonlarda fiziksel aktivitenin süresi, yoğunluğu ve devamlılığı en büyük belirleyicilerdir.

Hipertrofi, kas lif kalınlığının artmasıdır.

Fiziksel aktiviteye düzenli katılım, çeşitli kalp-damar hastalıkları ve kanser türleri, şeker, obezite, osteoporoz, depresyon ve duygusal stres gibi rahatsızlıkların önlenmesinde önemli bir etken olarak belirtilmiştir.

Sağlık çıktılarının oluşması için çocuk ve ergenlik çağındaki bireylerin, her gün en az bir saat fiziksel aktivitede bulunarak, sağlık açısından olumlu
kazançlar elde edecekleri raporlanmıştır.

Fiziksel aktivite yolu ile sağlığın geliştirilmesi için ön koşul; bireylerin, fiziksel olarak aktif bir yaşamı benimsemeleri ve bunu devam ettirmeleridir. Ancak bu durumun ortaya çıkması için birtakım faktörlerin işlevselliği büyük önem taşır. Bu faktörler, bireylerin kendilerine yönelik algıları gibi psikolojik faktörler;
aile, arkadaş, antrenör ve öğretmen desteği gibi sosyolojik faktörler; gelir düzeyi gibi ekonomik faktörler ve park, spor alanları gibi fiziksel aktivite alt yapısını temsil eden olanaklara yakınlık düzeyidir.

18-64 yaş arasındaki yetişkinler, hafta boyunca en az 150 dakikalık orta şiddetli fiziksel aktiviteye ya da 75 dakikalık yüksek şiddetli fiziksel aktiviteye katılmalıdırlar.