SANAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 20

Yunan Sanatında, Klasik Dönem heykel sanatında ünlü heykeltıraşlardan biri, Atina Athena Parthenon (MÖ 450-30) ve Olympia Zeus Tapınaklarının tanrı (kült) heykellerini yapan Phedias’dır.

Grotesk: Canlı varlıkların sıra dışı özellikleri ya da tüm özelliklerinin bir arada tasvir edilmesiyle dünyaya ait olmayan canlılara dönüştürülmesi sanatıdır.

Romalı mimarlar tümüyle yeni yapı tipleri oluşturmanın dışında, tiyatrolar gibi eski yapılara da yenilikler getirmişlerdir. Roma tiyatrosunu Yunan örneklerinden ayıran en belirgin farklılık, yapının konumlandırılması için doğal bir yamaca ihtiyaç duyulmaması ve seyircilerin dış dünya ile bağlantılarını kesen yükseltilmiş sahne binalarına sahip olmasıdır.

Roma döneminde heykel, imparatorluk propagandasının önemli bir aracı olmuştur. İmparator Augustus zamanına ait serbest heykeller ve büstlerde, Klasik Dönem Yunan sanatının idealizasyonuna öykünen bir eğilim kendinî açıkça belli eder. Augustus’un (MÖ 27-14) Primaporta olarak adlandırılan heykelin ilk bakışta, bir tanrıyı mı, yoksa bir insanı mı betimlediği belli olmayabilir. Yüz ve duruş tanrısallaştırılmış bir idareciyi gösterir. İmparatorun idealize edilmiş kahramansal duruşu Yunan heykeltıraş Polykleitos’un Doryphorosu’ndan türetilmiş gibidir ve baş Helenistik Dönem portrelerine yaklaşmaktadır.

Roma tapınak mimarlığının oluşumunda, Orta İtalya’nın köklü uygarlığı olan Etrüsk dinî mimarlığının payı büyüktür. Roma’da inşa edilmiş en erken tarihli tapınak olan Capitolium Tepesi’ndeki Jupiter Tapınağı’nda (MÖ 509), Veii, Sovana ve Volsinii gibi Etrüsk merkezlerindeki örnekler model alınmıştır. Bu tapınakların görünümü ve yapısal ögeleri ilk bakışta Yunan tapınaklarını hatırlatmakla birlikte, plan ve mekân düzeni açısından belirgin farklılıklar taşır.

İmparator Hadrianus zamanında (MS 118-125) Roma’da inşa edilen Pantheon (Yunanca tüm tanrılar anlamına gelmektedir) dur. Dünya mimarlık tarihinin en ünlü anıtlarından biri olan yapı, ününü kusursuz kubbe tasarımına borçludur (Resim 3.15). Zeminden kubbenin en yüksek noktasına kadar devam eden yay tam bir küre oluşturur ki bu mimarlık tarihi için bir ilktir. Ancak asıl zorluk bunun büyük ölçekte uygulanması olmuştur. İçten ve dıştan daire (rotond) planlı tapınak, 43,2 m çapında bir kubbe ile örtülmüştür.

Amphitiyatroların en görkemli ve tanınmış örneği ise başkent Roma’daki Collesium’dur. Günümüze iyi durumda ulaşabilmiş 188mx156m ölçülerindeki bu etkileyici bina, İmparator Nero’nun sarayının (Domus Aurea) bulunduğu alana inşa edilmiştir. Yapımı yaklaşık 10 yıl süren Collesium’un inşasına MS 80’de başlanmıştır. Kademeli oturma sıraları birbiri üzerine yapılmış eğimli tonozlar üzerinde yer alırlar. 5 katlı olan bu büyük yapının cephelerini eşit yükseklik ve genişlikteki kemerler çevreler. Kemerler arasındaki yarım sütunlar ilk katta Dor, üstündeki katlarda sırasıyla İon ve Korinth tipi başlıklar taşırlar. İnşasında savaş ganimeti olarak talan edilen Kudüs tapınak hazinesinin harcandığı ve Kudüs’ten getirilen binlerce kölenin çalıştırıldığı, 55.000 seyirci kapasitesine sahip yapı, Mısır Gize piramitlerinden sonra insanlık tarihinde o güne dek inşa edilmiş en büyük sosyal işlevli yapı olma unvanını taşır.

Roma mimarlığına özgü bir diğer kamu binası, halkın günlük yaşamında
önemli yer tutan hamamlardır. Hamamlar, sadece artan nüfusun temizlik gereksinimlerini karşılayan yapılar olmayıp insanların uyku, dinlenme, okuma, sohbet ve sportif faaliyetlerde bulundukları kompleks binalardı. İmparatorluk Dönemi’nden itibaren anıtsal boyutlarda inşa edilen hamamlar, farklı işleve sahip bölümlerden meydana gelirdi. Tipik bir Roma hamamı; beden hareketlerinin gerçekleştiği ve aynı zamanda genç erkeklerin spor alanı olan açık bir avlu (Palaestra), yıkanma öncesi elbiselerin değiştirildiği hazırlık bölümü (Apodyterium), oturma sıralarının bulunduğu soğukluk bölümü (Frigidarium), içinde genellikle bir havuzun bulunduğu ılıklık mekânı (Tepidarium) ve sauna hücrelerinin de yer aldığı asıl yıkanma bölümlerinden (Calidarium) oluşurdu. Bazı hamamlar; dükkânlar, kütüphane, gençlerin eğitim gördüğü mekânları (gymnasion) da içerirdi.

Yanıt B'dir.

Yanıt B'dir.

Yanıt E'dir.

Yanıt C'dir.

Yanıt D'dir.

Yanıt C'dir.

3

Gymnasion

Megaron

Entasis

Tapınaklar

Polykleitos