SANAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 27

Metahei

Ming Hanedanlığı

Eski İran’da Zerdüştler’in ateşe tapmak üzere yaptıkları tapınaklara Ataşgede denir. Ateşgedelerin kutsal mekânlarına, kaidelerinin bir yanına dayanan merdivenle çıkılarak ulaşılır. Pasargadai ve Nakş-ı Rüstem’deki ateşgedelerin, kutsal mekânların ortasında yakılan ateşle ilişkili olarak üstü açık bırakılmış örnekleri de bulunmaktadır.

Bü­yük Selçuklu Sultanı Melikşah zamanında ünlü veziri Nizam-ül mülk tarafından kurulan Nizamiye Medreseleri İslam dünyasının ilk düzenli medreselerini oluş­tururlar. Büyük Selçuklu medreseleri dört eyvanlı orta avlulu yapılardır.

Sasani mimarisinin genel inşa malzemesi kerpiç, tuğla ve taştır. Duvar cephelerinin kaplamalarında yontma taş, sırlı tuğla ve madeni levha kullanılmış, duvarların iç yüzeylerine freskler yapılmıştır.

Cayna/Merkezi Hindistan üslubu: Üslubun, en önemli eserleri Bombay’ın doğusundaki Ellora’da bulunmaktadır. 30 metre yükseklikteki İndra (6.yy) ve Kailasa (8.yy) Mabedleri, kayanın içinden oyularak bir bütün olarak çıkarılan kaya kütlesinin etrafı temizlenerek merkeze alındığı, dışının heykel gibi biçimlendirildiği, içine yine oyularak mekanlarının yapıldığı binalardır.

Türk dönemine ait önemli mimari eserlerin çoğu Babürlüler zamanında Delhi, Ağra, Fatihpur ve Lahor gibi önemli merkezlere inşa edilmiştir. Bu yapılardan Şah Cihan’ın vefat eden eşi Mümtaz Mahal için Ağra’da yaptırdığı, türbe ve camiden oluşan Tac Mahal en ünlüsü ve en görkemlisidir.

Hind-i Çin’in en eski evleri, ailenin atasının ruhu için yapılmıştır. İnşaatın başlatılacağı mevsim, gün ve saat uğursuzluk getirmesin diye titizlikle tespit edilir, geçerli kurallara uyulmadığında ev ilahı Thokong’un kızacağına inanılırdı. Ev inşaatlarında uygulanması gerek kurallar için feng-shui’ye başvurulur, inşaat tamamlandıktan sonra evin cephelerinde gökyüzünü temsil eden fohi adlı bir diagram oluşturulur ve heykeltıraşlar devreye girerdi. Feng-shui: iki bin yıl boyunca Çin ve Çin kültüründen beslenmiş milletlerde rüzgâr ve su bilimine verilen addır.

Konfüçyüs (MÖ 552-MÖ 479) ahlak ilkelerine dayanan kurallar sistemi ve bir öğreti oluşturmuş, Konfüçyüsçülük olarak adlandırılan öğretisi MS 5. yüzyıla kadar toplumda egemen olmuş, sosyal yapı ve sanat bu düşünceye bağlı olarak gelişmiştir.

Bu öğretide hiçbir heykele ve resme tapılmamakta, dağ, rüzgâr, yıldız, nehir ve ata ruhlarına dua edilmektedir. Nefesiyle bulutları oluşturduğuna ve yağmur getirdiğine inanılan gökyüzünü temsil eden ejderha figürü, ölümsüzlük sembolü olan simurg kuşu, bir dairenin iç ve dış bükey kıvrımlı helezoni bir hatla biri beyaz diğeri siyah iki eşit parçaya ayrıldığı, parçaların şişkin kısımlarının ortasında diğer parçanın renginde küçük birer dairenin yerleştirildiği ying-yang adı verilen bir sembolleri vardır.

Qin Hanedanlığı (MÖ 221-MÖ 206) dönemine tarihlenen Xian’ın yakınlarındaki Li Dağı’nın eteklerinde gerçekleştirilen bir kazıyla ortaya çıkarılan Qin Huang Shi Di Anıt Mezarı ve Terra Kotta Ordusu, Çin mezar mimarisi ve heykel sanatı açısından çok değerlidir. Mezardaki en önemli buluntu grubunu terra kotta (pişmiş toprak) asker ve at heykelleriyle terra kotta savaş arabaları oluşturmaktadır. Qin Shi Huang Di hükümdar olur olmaz kendisi adına bu mezarın yapımını başlatmıştır. Mezara yerleştirilecek insan boyut ve özelliklerindeki heykellerden oluşan bir ordunun, ikinci hayatında imparatoru kendisini koruyacağına inanılmıştır. Asker heykellerinin yüzleri, etnik farklılıklarını da ifade edecek biçimde birbirinden farklı yapılmıştır.

İnşaatlarda sadece ağaç kullanılması, boşluk ve doluluklarla çatı kuruluş ve biçimlerine önem verilmesi Japon mimarisi için karakteristik özelliklerdir. Japonya’nın sık ve şiddetli depremlerin olduğu bir bölgede yer alması modern çağ öncesinde tüm yapılar için depreme dayanıklı ahşap malzemenin tercihini gerektirmiş, ayrıca çok ormanlığa sahip olunması da ucuz ahşap teminini kolaylaştırmıştır. 16. yüzyılda Japonya’nın geleneksel yapı malzemesi ahşap yerini giderek taş malzemeye bırakır.

İran'ın en eski mimari eseri Med Kralı Kyaksares tarafından Hemedan şehrinde bir saray olarak inşa edilmiştir. (MÖ 625-MÖ 585)

Persepolis Şiraz'ın 70 km kuzeydoğusunda I. Darius tarafından kurulmuştur.

Part ve Sasani eserlerine Suriye'de rastlanmaz.

Isfahan Meydanı Safeviler zamanında I. Abbas tarafından yaptırılmıştır.