SANAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 29

İran’ın bilinen en eski mimari eserini Med Kralı Kyaksares'in (MÖ 625-MÖ 585) Hemedan şehrinde yaptırdığı saray oluşturur.

Ateşgede: Eski İran’da Zerdüştler’in ateşe tapmak üzere yaptıkları tapınaklara ataşgede denir. Önlerindeki bir avlu bulunan yaklaşık iki metre yükseklikteki kare tabanlı bir kaide üzerinde yükselen, köşelerindeki birer payenin bulunduğu kutsal makamlardır.

Bu devrin mimari eserlerine Farsistan, Susyan, Loristan ve Bağdat yörelerinde rastlanır.

Hint mimarisi; Yunan-Hint üslubu, Brahmanlığa ait mimari, Budacılığa ait mimari, Hint-İslam mimarisi ve Modern Hint mimarisi olarak incelenmektedir.

Cayna/Merkezi Hindistan üslubu: Üslubun, en önemli eserleri Bombay’ın doğusundaki Ellora’da bulunmaktadır. 30 metre yükseklikteki İndra (6.yy) ve Kailasa (8.yy) Mabedleri, kayanın içinden oyularak bir bütün olarak çıkarılan kaya kütlesinin etrafı temizlenerek merkeze alındığı, dışının heykel gibi biçimlendirildiği, içine yine oyularak mekanlarının yapıldığı binalardır.

Kaya içlerine oyulmuş mabedlerin en ünlüleri Ajunta Mabetleri (MÖ 150-MS 7.yy)’dir. Şaytiya denilen bu mabetlerin ortadakinin daha geniş tutulduğu üç sahınları bulunur.

Çin’in ilk sur duvarı MÖ 657’de Zou Beyliği tarafından yaptırılmış, daha sonra
diğer beylikler de kendi surlarını inşa etmişlerdir. Qin Hanedanlığı (MÖ 221- MÖ
206) İmparatoru Qin Shi Huang Di MÖ 215’de bu eski surları birleştirmek ve
yenilemek suretiyle Çin Seddi’nin çekirdeğini oluşturmuş, seddin büyütülmesi ve
yenilenmesi yüzyıllarca sürmüş, Ming Hanedanlığı (1368-1644) zamanında Çin
Seddi yeni baştan inşa edilircesine restore edilmiştir. Yaklaşık 6.700 kilometre
uzunluktaki seddin genişliği temel seviyesinde 6.5 m, üst kısımlarda 5.7 metredir. Geçitlerin ve büyük kapıların bulunduğu yerlerde yüksekliği 12 metreye ulaşır. Seddin üstünde aralıklarla yerleştirilmiş kuleler, kara yollarıyla bağlantılı geçitlerde abidevi kapılar bulunmaktadır. Zhou Hanedanlığı (MÖ 1046-256) döneminde önceki devrin mimarlığı devam ettirilmiştir. Çin mimarisinin en parlak devri Tang Hanedanlığı (618-907/917) zamanında yaşanmıştır.

17. yüzyılda Japon mimarisinin büyük bir atılımla en parlak seviyesine ulaşır. Vedo’nun üç mabedi, Shiba, Onigeno ve Assaka Mebetleri dönemin en ünlü yapılarıdır. İçlerinden sadece Assaka Mabedi günümüze gelebilmiştir. Mimar Hisar-Zinora’nun Nikkô’da yaptığı Tshioin Mabedi’yle Kiyoto’daki Yeyas Mabedi Japon mimarisinin en tipik örnekleridir. Nagoya Kasrı da dönemin öne çıkan önemli eserlerindendir. 18. yüzyılda eski biçimlerin daha basitçe tekrarlandığı görülür. 19. yüzyıldan itibaren Batı sanat ve tekniklerinden ilham alınarak modern Japon mimarisi oluşturulur.

Japonya’da da resim, Çin’de olduğu gibi yazı sanatından gelişmiştir. Bu bakımdan Çin resimlerine benzeyen Japon resimlerinde ışık, gölge ve perspektif yoktur. Kakemono ve Makimono olarak adlandırılan iki tarz resim bulunur. Kakemono tarzı resimler, ipek bez ya da kağıt üzerine yapılan, tek renk bir bez şeridiyle çerçevelenen renkli resimlerdir. Bazı örneklerde çerçeveyi oluşturan bezler üzerine asıl resimle uyumlu resimlerin ve desenlerin de yapıldığı görülür.
Üstüne resim yapılan bezler kalın kağıtlar üzerine yapıştırılırlar. Oluşturulan tablonun dürülebilmesi amacıyla bezlerin kısa kenarları karşılıklı olarak çam ağacından silindir biçimli birer çubuğa sarılır. Kakemono tarzı resimler, Japon evlerinin iç duvarlarında Tokonoma adı verilen kendilerine özel yerlere asılırlar. Kakemonolar dikine asılır ve kısa kenarlarından başlayarak dürülürler, ayrıca, çok daha küçük boyutlarda yapılan makimono adı verilen geniş kenarlarından dürülen resimler de bulunmaktadır.

Pasargadai

Persepolis

Tromp ve pandantif geçişlerde mukarnas kullanımı

İran

Stupa

Gazne

Tebriz

İsfahan

Ateşgede: Eski İran’da Zerdüştler’in ateşe tapmak üzere yaptıkları tapınaklara ataşgede denir. Önlerindeki bir avlu bulunan yaklaşık iki metre yükseklikteki kare tabanlı bir kaide üzerinde yükselen, köşelerindeki birer payenin bulunduğu kutsal makamlardır.

Revak: Kemer sıraları ile oluşturulmuş, üstü örtülü mimari birimlere revak denir.

Pamir yaylasından Hindistan ve İran yörelerine kadar uzanan bölgeye yerleşmiş olan Asyalı kavimler tarafından kurulan Hint uygarlığına ait eserler MÖ 6. yüzyıldan bu yana takip edilebilmektedir.