SANAT TARİHİ - Deneme Sınavı - 27

Tezhip kelimesi, Arapça zeheb (altın) kökünden türemiş olup altınlamak anlamına gelmektedir. Bununla beraber altının yanı sıra, kökboyaların, renkli toprak boyaların,maden oksitlerin kullanıldığı süslemeler de yapılmıştır. Yalnız altınla yapılan
tezhibe halkâri denir. Tezhip yapan sanatçıya müzehhib, tezhiplenmiş yapıta da müzehheb adı verilir.

İslam maden eserleri içerisinde üç boyutlu hayvan figürleri şeklinde çalışılmış buhurdan, kâse, tabak, tepsi, leğen ve ibriklerin yanı sıra günümüze ulaşan usturlap gibi bilimsel aletler de önemli yer tutar. Usturlap: Astronomi ölçümlerinde kullanılanbir alettir. Güneş, Ay, gezegen ve yıldızların konumları ile yerel saati belirlemenin yanı sıra bazı matematik problemlerinin çözümlenmesinde de kullanılmıştır. İslam bilginlerinden el-Fergani’nin usturlap yapımını (9.yy); el-Biruni’nin 11. yüzyılda gök cisimlerinin yaptığı periyodik hareketlerin usturlapta ne şekilde hesaplanması gerektiğini (11.yy) açıklayan kitapları vardır.

Cam üretiminde, genellikle serbest üf­leme ve kalıba üf­leme tekniklerinin yanı sıra yeni bir teknik olarak 11. yüzyıldan itibaren sıcak kesme tekniği de kullanıl­mıştır. Renksiz, açık ve koyu yeşil, sarı, bordo ya da pembe­-bej renk tonlarında olabilen cam kaplar ince çeperlidir. İslam camlarını birinci grupta sofra eşyaları; ikinci grupta, çeşitli sıvıları de­polamak amacıyla kullanılan kaplar; üçüncü grupta aydınlatma amacıyla yapılan cam eşyalar olmak üzere kullanım alanlarına göre üç ana grupta toplamak mümkündür.­

I- El-­Ezher Camii- Fatımi Dönemi

II- Ebü’l­Fevaris Medresesi- Eyyubi Dönemi

III- Cevsakü’l ­Hakani Sarayı- Abbasi Dönemi

IV- Rusafa (Arruzafa) Sarayı- Endülüs Emevi Dönemi

At nalı kemer, damarlı kubbe ve dekorasyonda mukarnas kullanılan bu bölgedeki ilk örnek Kurtuba Ulu Cami'dir.

Nasri (Beni Ahmer) mimarisinin en başta gelen eseri Elhamra Sarayı'dır.

İlk kez kitap yazısı olarak Kûfe şehrinde kullanıldığı için kamış kalemle sağdan sola yazılan dik hatlara sa­hip ilk Arap yazısı, Kûfi yazı olarak adlan­dırılmış ve mimaride de kullanılmıştır.

Fildişi işçiliği özellikle Fatımi Dönemi'nde gelişmiştir.

İslam sanatı incelemelerinde 622 yılından halifeliğin Emevilere geçtiği 661 yı­lına kadar geçen süreç Erken Dönem, 7.­ ve 10. yüzyıllar arasındaki Emevi ve Abbasi Halifeliği’nin siyasal egemenliği altındaki süreç ise Klasik Dönem olarak adlandırıl­maktadır.

Kûfe Camii daha sonraki camilerin kapalı harim bölümü ile açık avlu bölümlerini şekillendirmiş ve çok sütun ya da payeli camileri ifade eden bir cami tipine (Kûfe tipi) adını vermiştir.

Mimari ve diğer sanatlarda kuralların oluşturulması, ana formların ortaya çıkması, Emevi Dönemi ile başlar. Dinî mimarinin ilk kalıcı plan şeması bu dönemde ortaya çıkmıştır. Daha önce yalnız günlük hayatın sürdürülmesine ve dinî görevlerin yerine getirilmesine uy­gun, tabiat şartlarına karşı oldukça dayanıksız, son derece sade binalar inşa edi­lirken, bu dönemde ihtişamlı görünmelerine önem verilen, dinî ve sivil binaların yapılması ile yeni bir sanat anlayışı ortaya çıkmıştır.

Cami at nalı biçimli kemerlerle mihrap duvarına paralel, ahşap tavanlı üç sahına ayrılmıştır. Mihrap ekseni üzerindeki mihrap duvarına dik uzanarak diğer sahınları tam ortadan kesen geniş ve yüksek sahın cami tasarımına yenilik kazandırmıştır.

Amman’ın güneydoğusunda bulunan Kasrü’t Tuba’nın (743/44), II. Velid ta­ rafından yaptırıldığı sanılmaktadır. 70 metre kenar ölçüsünde kare biçimli alanlara oturan birbirine bitişik iki eş yapıdan oluşmaktadır. Bu yapılar, birbirleriyle ortak olan kenarın merkezindeki bir kapıyla bağlantılıdır. Yapı Suriye Emevi Dönemi İslam Sanatı başlığı altında incelenmektedir.

Şam’da İslam sanatına etki eden Geç Helenistik­Bizans sanatının yerini Bağdat’ta Sasani sanatı almıştır. Abbasilerin iktidarı elde etme­lerine yardımcı olan Horasan Türkleri'nin de bu dönemle birlikte İslam sanatında etkileri görülmeye başlamıştır. Abbasi sanatı çeşitli unsurların birleşmesi ile şekil bulmuş, yeni malzeme ve tekniklerin uygulanması ile de İslam sanatında yeni bir üslup ortaya çıkmıştır.

İspanya

Tezhip

Stuko

Musul, Horasan

Kabe, küp biçiminde olup islam tarihinin ilk kutsal mimari yapısıdır.