SAYISAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ - Deneme Sınavı - 3

Jpeg görüntü formatı sıkıştırılmış dosyalama türüdür. Raw dosyaya göre çok daha düşük veri dosyası büyüklüğüne sahiptir. Buna karşın renk derinliği, ton kontrastı ve parlaklık değerlerini kayıt edebilme kapasitesi sınırlıdır. Çoğu üretici firma, fotoğraf makinesi menülerinde "Jpeg" dosyalamaya yönelik olarak yüksek kapasiteden düşüğe doğru seçenek sunar. Jpeg formatı sıklıkla web ortamında görüntü paylaşımında ya da interaktif medyada fotoğraf kullanımında sıklıkla tercih edilen bir dosyalama türüdür.

Işığa duyarlı alanı (algılayıcıyı) örten unsurdur. Film ya da algılayıcı alanını ortam ışığına bağlı olarak tanımlanan diyaframa göre, belirlenmiş süre (saniyenin ondalık, yüzdelik ve bindelik değerleri) boyunca aydınlanmasını sağlayan ve sonrasında tekrar ışık almasını engelleyecek şekilde örten bir mekanizmadır. Söz konusu sistem, iki perde parçasından oluşur. Düşey doğrultuda aynı yön ve düzlem üzerinde hareket edebilecek şekilde tasarlanan -çoğunlukla titanyum alaşımdan üretilmiş her iki parça, birbirini ardışık hareketle, eş zamanlı olarak takip eder. Söz konusu ardışık eş zamanlı hareket belli bir miktar takip aralığı oluşturur. Çekim düğmesine basıldığında, örtücü mekanizması tetiklenir ve algılayıcı, bu takip aralığı içinde, düşey doğultuda yukarıdan aşağı taranarak pozlanır. Perde hızı arttırıldığında (saniye bindelik ya da yüzdelik değerlere bölündüğünde-süre azaltıldığında), eş zamanlı takip mesafesi kısalır. Pozlama (ışıklanma) süresi azalır. Perde hızı yavaşlatıldığında (saniye ondalık değerlere bölündüğünde-süre uzatıldığında), eş zamanlı takip aralığı uzar. Pozlama (ışıklanma) süresi artar.

35 mm DSLR fotoğraf makinelerinin ışık ölçerleri ile gerçekleştirilen ışık ölçüm yöntemleri çok çeşitlidir. Bölgesel ortalama, merkez ağırlıklı ortalama ve nokta ölçüm olmak üzere genellikle üç tip ölçüm türü fotoğraf makinelerinde yer alır. Merkez ağırlıklı ortalama okumada, makine ışık ölçeri görüntünün orta bölümüne denk düşen ışık değerlerini referans alarak ölçüm yapar. Bu bölge, bakacın orta ekseninde yer alan büyük dairenin içine denk düşen alandır. Bölgesel ortalama okumada makine, ışık ölçeri görüntü düzleminin tamamı üzerinden ışık ölçümü yaparak ortalama bir örtücü hızı ve diyafram değeri saptar. Bir başka ışık ölçüm metodu da nokta ölçümdür. Makine ışık ölçeri görüntünün orta bölümüne denk düşen alanda, ancak çok daha dar açılı bir ışık okuması yapar. Bu bölge, bakacın orta ekseninde yer alan büyük dairenin içine denk düşen çok dar açılı bir alanı kapsar. Fotoğrafçı çektiği konunun ışıklandırma ve ton değerlerine göre en uygun ışık ölçüm alanını belirlemelidir.

Ayna, objektifin arkasında ve algılayıcının hemen önünde 45 derece eğimle konumlandırılmış yansıtıcı düzlemdir. Optikten gelen baş aşağı ve sağ-sol ters izdüşümünün, baş aşağı konumunu düzelterek görüntünün buzlu cam üzerine düşmesini sağlar. Pentaprizma ise sağ-sol ters yönlerde oluşan iz düşümünü düzelterek, bakaca görüntüyü düz bir şekilde ulaştırmayı sağlayan, buzlu cam üzerine konumlandırılmış beş kenarlı cam prizma yapıdır. Bakaç, fotoğrafı çekilecek görüntünün takip edilip görsel düzenlemesinin yapıldığı optik düzenektir.

35 mm DSLR fotoğraf makinelerinde bakaçtan eş zamanlı optik izlemenin yanısıra, Likit Kristal Ekran (LCD) ekrandan eş zamanlı görüntü izleme (live view) düzenekleri ile de çerçeveleme ve görüntü takibi elektronik olarak sağlanabilmektedir. Canlı görüntü izlemek için, öncelikli olarak ayna mekanizmasının yukarı kaldı rılarak devreden çıkarılması gerekir. Bu sayede çekim esnasında ayna hareketinden kaynaklı olası sarsıntılar da en aza indirgenmiş olur. Tıpkı orta format DSLR fotoğraf makinelerinde olduğu gibi, bu makinelerin de diyafram ve örtücü hızına yönelik tüm bilgileri ekrandan kontrol edilebilir, elde edilen görüntü, aynı ekranda eşzamanlı olarak (live view) izlenebilir. Söz konusu özellik yüksek çözünürlüklü video kayıt yapabilme işlevi olan fotoğraf makinelerinde sıkça kullanılır (Bkz. Ünite 5). Fotoğraf makinesi ile bilgisayarı bir araya getiren bu sistemde, yine büyük format sayısal sistemde olduğu gibi fotoğraf makinesini bilgisayara tanıtacak “sürücü (driver)” adı verilen yazılımlarla, görüntüyü izlemeye, pozlandırmaya ve işlemeye yönelik yazılımlara ihtiyaç duyulur. Söz konusu yazılımlar makine üreticisi tarafından hazırlanır ve dağıtılır.

35 mm DSLR fotoğraf makinelerinde iki türlü netleme düzeneği vardır. Bunlar objektif üzerinden netleme halkası ile elle gerçekleştirilen netlik, diğeri ise otomatik netlemedir. Kuşkusuz 35 mm DSLR fotoğraf makinelerinin ayırt edici üstünlüklerinden birisi otomatik netleme sistemine (AF-Auto Focusing) sahip olmalarıdır. Fotoğraf makinesi çekim düğmesine yarım basılır, bu sırada net yapılması istenen bölgeye fotoğraf makinesi üzerinden kızıl ötesi ya da sonar sinyaller gönderilir, sonrasında makineye geri dönen sinyaller bir mikro işlemci tarafından değerlendirilir ve uzaklık belirlenir. Sonrasında elektronik veri transferi yoluyla söz konusu uzaklık bilgisi, objektifin netleme halkasını harekete geçiren mikro motora aktarılır ve netleme gerçekleştirilir. Netlik ayarı, sonuç olarak bir uzaklık belirleme ayarıdır. 35 mm DSLR fotoğraf makineleri, kullanıcısına birkaç tür elektronik netleme tercihi sunar. Bunlar, menüdeki isimleriyle; tek çekim AF, AI odak AF ve AI Servo AF seçenekleridir. Çekim düğmesine yarım basıldığında fotoğraf makinesi, çerçevelenen alanının ışık değerini okur ve aynı zamanda da odaklamayı gerçekleştirir. “Tek çekimlik netlemede, odaklama sabit bir nokta üzerindedir. Çerçeve değiştirildiğinde ya da konu hareket ettiğinde, netlemenin yeniden gerçekleştirilmesi gerekir. AI odak AF konumunda ise odaklama sistemi, çerçeve içindeki hareketli unsurları sürekli takip eder, konunun makineye göre olan konumuna göre hızını belirleyerek, çekim esnasında çerçevenin hangi bölgesinde olacağı konusunda öngörüde bulunur ve odaklamayı o bölgeye kaydırır. AI Servo konumunda ise odaklama eylemi, çekim düğmesine basılı tutulduğu sürece, makinenin konumu değiştikçe ya da konu çerçeve içerisinde hareket ettiği sürece yenilenir. Vahşi yaşam, haber ve spor fotoğrafçılığında “servo” odaklama çok tercih edilir.

Işık Geçirgenliği ve Diyafram Objektifler film düzlemi üzerinde dairesel bir alanı aydınlatır. Işık geçirgenliği, ışığın kayba uğramadan bu alanı aydınlatabilmesini ifade eder. Bir objektifin hızı olarak da adlandırılan ışık geçirgenliği; söz konusu dairesel alanın çapının, o çapı aydınlatan objektifin odak uzaklığına bölümü ile ortaya çıkan rakamsal değerle ifade edilir. Bu değer, o objektif için kullanılabilecek en açık diyafram değerini (örneğin f/1.4 gibi..) tanımlar. Diyafram, algılayıcı üzerine düşmesi gereken ışık yoğunluğunu düzenlemeye yarayan bir unsurdur. Tıpkı insan gözünde yer alan iris gibi çalışır. Yani, az ışıklı ortamlarda çok açılması, çok ışıklı ortamlarda kısılması beklenir. Ortam ışığının yoğunluğuna bağlı olarak, algılayıcı üzerine düşmesi gereken en uygun ışık değerini belirler. Bir diğer işlevi de görüntünün net alan derinliği kontrolünü sağlamasıdır. Net alan derinliği, netlemesi yapılan konunun önünde ve ardında kalan keskin görülebilir mesafeyi tanımlayan terimdir. Tercih edilen odak uzaklığı, diyafram çapı ve netleme mesafesine bağlı olarak söz konusu derinliğin keskinliği değişkenlik gösterir. Diyafram açıklığı azaldıkça (f/ 22- 32) net alan derinliği artar, diyafram açıklığı büyüdükçe net alan derinliği azalır. 35 mm DSLR fotoğraf makinelerinde atanacak diyafram bilgileri gövde üzerinden elektronik bilgi transferi aracılığıyla objektif ve diyafram mekanizmasına iletilir. Söz konusu diyafram ataması, tıpkı yarı otomatik örtücü hızı düzenlemelerinde olduğu gibi öncelik verilerek de uygulanabilir. Böylesi bir durumda “A” (Aperture) ya da “Av” (Aperture Value) olarak adlandırılan menü seçenekleri kullanılarak öngörülen diyafram bilgisi fotoğrafçı tarafından makineye atanır, fotoğraf makinesi ise belirlenen diyaframa göre ortam ışığının gerektirdiği en uygun örtücü hızını belirler. Bu şekilde kullanım “Diyafram öncelikli” olarak tanımlanır.

Işık Geçirgenliği ve Diyafram Objektifler film düzlemi üzerinde dairesel bir alanı aydınlatır. Işık geçirgenliği, ışığın kayba uğramadan bu alanı aydınlatabilmesini ifade eder. Bir objektifin hızı olarak da adlandırılan ışık geçirgenliği; söz konusu dairesel alanın çapının, o çapı aydınlatan objektifin odak uzaklığına bölümü ile ortaya çıkan rakamsal değerle ifade edilir. Bu değer, o objektif için kullanılabilecek en açık diyafram değerini (örneğin f/1.4 gibi..) tanımlar. Diyafram, algılayıcı üzerine düşmesi gereken ışık yoğunluğunu düzenlemeye yarayan bir unsurdur. Tıpkı insan gözünde yer alan iris gibi çalışır. Yani, az ışıklı ortamlarda çok açılması, çok ışıklı ortamlarda kısılması beklenir. Ortam ışığının yoğunluğuna bağlı olarak, algılayıcı üzerine düşmesi gereken en uygun ışık değerini belirler. Bir diğer işlevi de görüntünün net alan derinliği kontrolünü sağlamasıdır. Net alan derinliği, netlemesi yapılan konunun önünde ve ardında kalan keskin görülebilir mesafeyi tanımlayan terimdir. Tercih edilen odak uzaklığı, diyafram çapı ve netleme mesafesine bağlı olarak söz konusu derinliğin keskinliği değişkenlik gösterir. Diyafram açıklığı azaldıkça (f/ 22- 32) net alan derinliği artar, diyafram açıklığı büyüdükçe net alan derinliği azalır. 35 mm DSLR fotoğraf makinelerinde atanacak diyafram bilgileri gövde üzerinden elektronik bilgi transferi aracılığıyla objektif ve diyafram mekanizmasına iletilir. Söz konusu diyafram ataması, tıpkı yarı otomatik örtücü hızı düzenlemelerinde olduğu gibi öncelik verilerek de uygulanabilir. Böylesi bir durumda “A” (Aperture) ya da “Av” (Aperture Value) olarak adlandırılan menü seçenekleri kullanılarak öngörülen diyafram bilgisi fotoğrafçı tarafından makineye atanır, fotoğraf makinesi ise belirlenen diyaframa göre ortam ışığının gerektirdiği en uygun örtücü hızını belirler. Bu şekilde kullanım “Diyafram öncelikli” olarak tanımlanır.

Mikro 4/ 3 sistemi, 17,3 x 13 mm'lik boyutuyla 35 mm'lik filmin (ya da yaygın adıyla full Frame"in) dörtte biri kadar bir yüzeye sahip algılayıcısıyla gerçekten "uygun" boyutlu ve uygun kalitede fotoğraf makineleri olarak karşımıza çıkar. Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Prizma ve ayna sisteminin bulunmayışı, bu tür fotoğraf makinelerinin daha küçük ve hafif olmalarının ötesinde daha da ucuz olmalarını sağlamaktadır. Çünkü prizma ve ayna sistemleri oldukça pahalı sistemlerdir. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Bu tür sistemlerin bir başka üstünlüğü ise objektiflerinin DSLR modellere göre daha yakına netleyebilme yetenekleridir. Objektifin algılayıcıya yakın konumlandırılması, bu üstünlüğün temel nedenidir. Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

Yepyeni bir fotoğraf sistemi olan "Mikro 4/3" sistemi, aslında daha küçük boyutlardaki fotoğraf makineleri anlamına gelmektedir. Sistem, refleks olmayan yapıda, yani ayna ve prizma barındırmayan, ama değiştirilebilir objektif kullanan küçük ve hafif yapıdaki makinelerden oluşmaktadır. Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Çok eski bir sistem olan telemetre, en basit tanımıyla uzaklık ölçmeye (netlik yapmaya) yarayan optik bir düzenektir. Sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Objektiften bağımsız gören "ayrı bakaç" sisteminin neden olduğu bir çerçeveleme hatasıdır. Ayrı bakaç sisteminde, kullanıcının gözüne ulaşan görüntü, objektifin içinden geçen değil, ayrı bir mercekten (pencereden) gelen görüntüdür. Etkisi yakın çekimlerde daha çok ortaya çıkan bu olumsuzluğa “paralaks hatası” denir. Paralaks hatasının en belirgin olduğu konular “kesik kafalar” ve “kesik omuzlar”dır. Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Algılayıcısıyla birlikte değişen objektif sistemi tek bir üründe Ricoh GXR'de kullanılmaktadır. Sıradışı butik ürünleriyle tanınan Japon firması Ricoh, 2009 yılı sonbaharında tüm fotoğraf dünyasının hayrete düşüren GXR sistemini tanıtmıştır. Sistemin şaşırtıcı özelliği, objektifle birlikte algılayıcının da değişmesidir. Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Retrofocus, arkaya doğru küçülen tasarımdaki objektifleri tanımlamak için kullanılır. DSLR makinelerin kullandığı objektiflerin büyük bir bölümü bu yapıdadır. Özellikle geniş açılı objektiflerin bu yapıları başta distorsiyon olmak üzere çeşitli görüntü sorunlarına yol açmaktadır. Sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

EVF modeller çok uzun odaklı objektiflere sahip oldukları için en küçük sarsıntı bile görüntüde netsizliğe neden olmaktadır. Bu olumsuzluğu belli ölçüde ortadan kaldıran “titreşim önleme” özellikleri EVF modeller içinvazgeçilmezdir.

Basit küçük boyutlu fotoğraf makinelerinin kullandığı bellek kartı tipi de önemli bir ölçüttür. SD (secure digital) ve MemoryStick en çok kullanılan bellek kartlarıdır. Ama MultiMediaCard ve xD Picture Card da hala bazı modellerde kullanılmak zorundadır. SD bellek kartlarının zaman içinde daha yüksek kapasitelere sahip olan SDHC (high capacity-yüksek kapasite) ve SDXC (extended capacity-genişletilmiş kapasite) adlı versiyonlar› piyasaya çıkmıştır. Kullanılan fotoğraf makinesinin SDHC ya da SDXC ile uyumsuz olması gibi sorunlar yaşanabilmektedir. Benzer şekilde MemoryStick ailesinin de MemoryStick Duo, MemoryStick PRO ve MemoryStick PRO Duo gibi daha yüksek kapasiteli türleri bulunmaktadır.

Küçük boyutlu sayısal fotoğraf makinelerinden daha büyük yapıda ve tıpkı video kameralar gibi elektronik bir bakaca sahip olan EVF (electronic viewfinder- elektronik bakaçlı) modeller “her durum için tek bir fotoğraf makinesi” taşımak isteyen fotoğrafçılar için çok uygun bir sınıfı oluşturur. Üzerlerindeki geniş zoom özelliği nedeniyle “superzoom”, “ultrazoom” ya da “megazoom” adlarıyla da anılan bu sınıftaki fotoğraf makineleri ergonomik gövdeleri ile SLR görünümündedirler.

Konvertör Objektiflerin önüne (SLR modellerde ise objektif ile gövde arasına) takılabilen ve objektifin odak uzunluğunu değiştirerek farklı görüş açıları kazandıran, ama bunu yaparken de biraz ışık biraz da keskinlik kaybettiren optik araçlardır.