SAYISAL FOTOĞRAF MAKİNELERİ

Sayısal fotoğraf makinelerinin birbirlerine göre en belirgin farkları, boyutları ve tasarımlarının çeşitlilik göstermesidir. Bazı makineler çok küçük boyutlara sahipken bazıları ise çok daha büyük ve ağırdır. Bu
farklı boyutlar, kullanım amaçlarına bağlı olarak ortaya çıkmaktadır. Sürekli yanımızda taşımamız için geliştirilen cep telefonları aynı zamanda en küçük fotoğraf makineleri olarak da işlev görürken daha fazla görevi yerine getirebilecek yapıdaki çok fonksiyonlu makineler daha büyük ve ağırdır. Farklı boyut ve tasarımlarda üretilen fotoğraf makineleri için farklı boyutlarda görüntü algılayıcıları üretilmektedir. Cep telefonları ve kompakt fotoğraf makineleri için algılayıcılar (köşegen uzunlukları) 1/3 inç, 1/2,5
inç, 1/1,8 inç, 1/1,6 inç, 2/3 inç gibi boyutlarda, DSLR modeller içinse algılayıcılar (en x boy) 17,3 x 13 mm, 23,5 x 15,7 mm ve 24 x 36 mm gibi boyutlarda üretilmektedir.

Değişebilir objektifli fotoğraf makineleriyle kıyaslandıklarında sabit objektifli fotoğraf makineleri; küçük algılayıcıları, yavaşlıkları ve sınırlı işlevleri nedeniyle “fotoğrafçılık zevki” veren modeller olmasalarda  objektiflerinin algılayıcıya yakın konumlanmaları nedeniyle çok işlevsel bir yapıya sahiptir. SLR modellerde objektif ile algılayıcı arasına ayna mesafesi kadar bir boşluk girdiği için objektifin önünde de “minimum netleme mesafesi” adı verilen kullanılamaz bir derinlik bulunur. Oysa objektiflerin algılayıcıya çok yakın konumlanabildiği sabit objektifli fotoğraf makineleri çok daha yakına netlik yapabilir. Pek çok küçük boyutlu (kompakt) fotoğraf makinesi “makro” (yakın plan) modunda 1-2 cm. yakına kadar netleyebilmektedir. Söz konusu objektiflerin, bu özelliğe ek olarak hem geniş açıyla görebilmesi hem de çok uzaktaki nesneleri yaklaştırabilmesi gibi olumlu özellikleri de  birlikte gerçekleştirdiği düşünüldüğünde aslında son derece yararlı bir tasarıma sahip oldukları daha iyi anlaşılır.  Sabit objektifli fotoğraf makinelerinin çok büyük bir bölümünün sahip olduğu temel sorun, kullandıkları algılayıcı boyutlarının çok küçük olmasından kaynaklanmaktadır. Neyse ki bu sorunu yaşatmayan, nispeten büyük boyutlarda algılayıcı kullanan, kaliteli modeller de üretilmektedir.

Algılayıcının geniş yüzeyli olmasının önemli yararları vardır. Aynı çözünürlükte iki algılayıcıdan daha geniş yüzeyli olanın üzerindeki her bir algılama hücresinin de yüzeyi daha geniş olacağı için, özellikle daha az ışıklı ortamlarda ışığı daha iyi kavrayacağından görüntü kalitesi daha yüksek olacaktır. Aslında görüntü kalitesindeki temel fark, her bir hücrenin yüzey büyüklüğünden kaynaklanır. Geniş yüzeyli hücreler gerçeğe daha yakın, daha temiz pikseller oluşturur. Özellikle düşük ışık koşullarında bu durum daha da belirginleşir. Çok küçük yüzeylere sahip hücreler, az ışıklı ortamlarda güçlü bir akım oluşturamadıkları için fotoğrafçılar arasında “çamur gibi” diye adlandırılan (kontrastı düşük, renk doğruluğundan yoksun ve kirli) görüntülerin oluşmasına neden olurlar. Cep telefonları ve küçük boyutlu makinelerin daha çok yaşattığı bu sorunun asıl nedeni, algılama hücrelerinin çok küçük olmasıdır.

İkinci Dünya Savaşı ve sonrasındaki “Soğuk Savaş” yılları boyunca casusluk faaliyetlerinde kullanılmak üzere sayısız gizli kamera tasarımı yapılmıştır. İngiliz ve Amerikan casusluk filmlerinde boy gösteren gizli kameralar, dönemin teknolojisi olan kimyasal film kullanıyordu ve mekanik donanımlara sahipti. Ayrıca, yeterince küçük değildi ve ışığa duyarlılıkları düşük olduğu için görüntü kaliteleri çok düşüktü. Oysa günümüzün sayısal teknolojisi sayesinde boyutları çok küçülen ve akla gelebilecek her türlü günlük kullanım aracının (gözlük, kalem, anahtarlık, düğme vb.) içine yerleştirilebilen gizli kameralar tamamen sessiz çalışabilmekte ve fotoğrafın yanında video kaydı da yapabilmektedir.

Gizli kameraların “kötü amaçlı” kullanımlara alet olmaları en önemli sorundur. Askerî ve teknolojik casusluk eylemleri kadar sınavlarda kopya çekme, soygun ve terör saldırıları için bilgi toplama gibi eylemlerde de kullanıldıkları bilinmektedir. Öte yandan gizli kameralar her zaman kötü amaçlar için kullanılmamaktadır: Basın ve polis tarafından bilgi edinme ve olumsuzlukları belgeleme amaçlı olarak ayrıca kayak, yüzme ve sörf gibi hobi amaçlı sporlarda da ilginç anların görüntülenmesi amacıyla bu tür kameralardan yararlanılmaktadır. Özellikle araştırmacı gazeteciler tarafından yoğun olarak kullanılan gizli kameralar sayesinde çok sayıda yasadışı eylem gün ışığına çıkarılmakta ve suçlular adalete teslim edilmektedir. Dolayısıyla “gizlenmek istenen olumsuzlukların açığa çıkarılması” gibi doğru bir amaç için kullanıldıklarında gizli kameraların çok yararlı fotoğraf makineleri olduğu söylenebilir.

Günlük yaşamımızın vazgeçilmezleri arasında ilk sırada yer alan cep telefonları, pek çok şeyi yapabildikleri gibi görüntüleme işlevini de yerine getirir. Hem fotoğraf makinesi hem de video kamera işlevine sahip olan cep telefonları son derece kolay kullanımlıdır. Oldukça küçük boyutlarda görüntü algılayıcılarına sahip olduklarından görüntü kaliteleri de diğer fotoğraf makineleriyle kıyaslandığında daha düşüktür. Ayrıca çok küçük yapıları içine, etkin hareket dedektörleri ve güçlü motorlar yerleştirmedeki zorluk nedeniyle otomatik netleme hızları oldukça düşüktür. Dahası, çok yoğun rekabet ve maliyet kaygısı nedeniyle hızlı bir işlemci ve yeterli bir tampon bellekten yoksundur. Bu nedenle çekilen fotoğrafın kaydedilmesi aşamasında da yeterince hızlı değildir.

Basit küçük boyutlu fotoğraf makineleri yaygın olarak “bas çek” olarak adlandırılır. Bu makinelerin asıl kullanıcıları, fotoğrafçılıktan fazla anlamayanların oluşturduğu büyük çoğunluktur. Kullanıcıların büyük bir bölümü, yanlarında kolaylıkla taşıyabilecekleri (ceplerine rahatlıkla sığabilecek boyutta), kolay kullanabilecekleri hatta kendilerinin çekimde hata yapmalarını önleyebilen fotoğraf makinelerine ihtiyaç duyarlar. Durum böyle olunca basit küçük boyutlu fotoğraf makineleri (cep telefonları ile birlikte) dünyada en yaygın olarak geliştirilen, üretilen ve satılan fotoğraf makineleri sınıfını oluşturmaktadır.

Basit küçük boyutlu fotoğraf makinelerinin kullandığı bellek kartı tipi de önemli bir ölçüttür. SD (secure digital) ve MemoryStick en çok kullanılan bellek kartlarıdır ama MultiMediaCard ve xD Picture Card da hala bazı modellerde kullanılmak zorundadır. SD bellek kartlarının zaman içinde daha yüksek kapasitelere sahip olan SDHC (high  capacity-yüksek kapasite) ve SDXC (extended capacity-genişletilmiş kapasite) adlı versiyonları piyasaya çıkmıştır. Kullanılan fotoğraf makinesinin SDHC ya da SDXC ile uyumsuz olması gibi sorunlar yaşanabilmektedir. Benzer şekilde MemoryStick ailesinin de MemoryStick Duo, MemoryStick PRO ve Memory-Stick PRO Duo gibi daha yüksek kapasiteli türleri bulunmaktadır ve bunları kullanan fotoğraf makineleriyle uyum sorunları araştırılmalıdır. Pek çok makine üreticisi firma, fotoğraf makinesinin üretiminden daha sonra piyasaya çıkan bellek kartları için çeşitli yazılımlar (firmware) hazırlayarak bunları kendi internet sitelerinden yayımlamaktadır.

Kolay taşınabilen ama hiç de ucuz olmayan gelişmiş küçük boyutlu fotoğraf makineleri, fotoğraf çekerken dikkat çekmek istemeyen profesyonel ya da ileri amatör fotoğrafçılar tarafından kullanılır. Büyük refleks fotoğraf makineleri ve onların önlerinde yer alan iri objektifler; fotoğrafı çekilen kişilerde korku, tedirginlik ya da çekingenlik gibi olumsuz duygular yaratabilmektedir. Ayrıca refleks fotoğraf makinelerinin basın tarafından da kullanılıyor oluşu, bu tür fotoğraf makinelerine karşı duyulan tepkinin dozunu arttırmaktadır. Böyle tepkilerle karşılaşmak istemeyen ama tıpkı bir refleks fotoğraf makinesinde olduğu gibi her türlü kontrol mekanizması üzerinde söz sahibi olmak isteyen ciddi fotoğrafçılar tarafından tercih edilen gelişmiş küçük boyutlu fotoğraf makineleri, son yıllarda yoğun ilgi görmektedir. Yine de nitelikli bir objektif ve iyi bir algılayıcının dayanıklı bir gövde içinde yer alması, o modelin başarısı için yeterli olmamaktadır. Çünkü ciddi fotoğrafçılar, iyi bir görüntü kalitesi kadar hıza ve az ışıklı ortamlardaki performansa da önem vermektedir. Ayrıca gelişmiş küçük boyutlu fotoğraf makinelerinin ergonomik olarak da beklenen özellikleri karşılama zorunluluğu bulunmaktadır. Bu nedenle gelişmiş küçük boyutlu fotoğraf makineleri ele daha iyi oturmaları için basit küçük boyutlu modellere göre biraz daha kalın, biraz daha büyük ve biraz daha ağırdır. Cebe rahatlıkla girebilecek kadar küçük değildir. Öte yandan, bu tür fotoğraf makinelerini tercih eden kullanıcıların “saf fotoğrafçı” olmaları, ürünün video özellikleri ile fazla ilgilenmemeleri gibi bir sonuç da doğurmaktadır.

Elektronik Bakaçlı (EVF) Fotoğraf Makineleri: Küçük boyutlu sayısal fotoğraf makinelerinden daha büyük yapıda ve tıpkı video kameralar gibi elektronik bir bakaca sahip olan EVF (electronic viewfinder - elektronik bakaçlı) modeller “her durum için tek bir fotoğraf makinesi” taşımak isteyen fotoğrafçılar için çok uygun bir sınıfıı oluşturur. Üzerlerindeki geniş aralıklı zoom objektişeri nedeniyle “superzoom”, “ultrazoom” ya da “megazoom” adlarıyla da anılan bu sınıftaki fotoğraf makineleri ergonomik gövdeleri ile SLR görünümündedirler. Bu nedenle A.B.D’de “SLR-like” (“SLR’ye benzer”) adıyla anılır. Küçük boyutlu modeller ile SLR modeller arasında bir köprü olduklarını düşünenler ise bu modellere “bridge” (köprü) adını vermişlerdir. Bazı modellerde 6 kat (6x) olan zoom aralığı, üst düzey modellerde 36 kata (36x) kadar çıkmaktadır.

Elektronik bakaçlı modeller, görünüm olarak büyük DSLR modellere benzeseler de aslında küçük boyutlu fotoğraf makineleri ile aynı mantıkta çalışır: küçük bir algılayıcı, bunun önünde bütünleşik yapıda geniş aralıklı bir zoom objektif ve bütünleşik bir şaş. Ama tasarım ve ergonomi bakımından DSLR modellere benzedikleri için onları DSLR modellerle karşılaştırmak, aradaki farkları daha iyi anlamamızı sağlar. En belirgin fark, optik bir bakaç sisteminin bulunmamasıdır. SLR modellerde objektiften giren ışığın gözümüze kadar ulaşmasını sağlayan ayna ve prizma yerine, küçük boyutlu (ama çoğu kez yüksek çözünürlüklü) bir elektronik ekran bulunmaktadır. Bu sayede daha hafif ve ucuz olmaları sağlanmıştır. DSLR ile diğer farklılıklarına gelince; klasik örtücü düzeneği yoktur, objektişerin geniş açıları biraz daha sınırlıdır, otomatik netleme (AF) hızları daha yavaştır ve el ile netlik yapmak zordur. Ayrıca daha küçük algılama yüzeyi ve geniş aralıklı zoom objektifin azalan performansı nedeniyle görüntü kaliteleri de belirgin bir şekilde daha aşağıdadır. Öte yandan daha hafiftirler, daha kolay kullanılırlar, daha ucuzdurlar ve video çekimi de yapabilmektedir. Değişmeyen objektişeri bir olumsuzluk gibi görülse de, aslında çok geniş bir aralığı kapsadıklarından değişmeye ihtiyaçları da yoktur. Ayrıca, objektifin değişmemesi sayesinde algılayıcının temiz kalması da sağlanmış olur (değişebilir objektişi makinelerin en büyük sorunu, objektif değişimi sırasında içeri giren tozların algılayıcıya yapışarak görüntü kalitesini aşağıya çekmesidir) Dahası, objektifin önüne eklenebilen “geniş açı ve tele konvertörler” sayesinde daha da geniş bir kullanım aralığı sağlanabilir.

Basit küçük boyutlu fotoğraf makinelerinin kullandığı bellek kartı tipi de önemli bir ölçüttür. SD (secure digital) ve MemoryStick en çok kullanılan bellek kartlarıdır ama MultiMediaCard ve xD Picture Card da hala bazı modellerde kullanılmak zorundadır.